Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Dünyanın en gizemli olaylarından biri 60 yılı aşkın bir mühlet evvel Rusya’nın Ural Dağları’nda meydana geldi. Maceraperest 9 arkadaşın çıktıkları seyahat peşinde pek çok soru işareti bıraktı. Tarihte ‘Dyatlov Geçidi’ olarak, hatta bazılarınca ‘Şeytan Geçidi’ olarak bilinen olayla ilgili bugüne kadar sayısız komplo teorisi ortaya atıldı. Lakin yapılan tüm çalışmalar yanıtsız kaldı. 1959 yılında periyodun siyasi idare formu münasebetiyle üstü kapatılan, şeffaf bir formda kamuoyu ile paylaşılmayan bu olay yıllar sonra yine gündeme gelse de kimse Ural Dağları’na çıkan 9 arkadaşa ne olduğunu hiçbir vakit çözemedi.
1959 yılının başında dağcılık kulübü üyesi bir küme genç, kendilerine liderlik eden arkadaşları İgor Dyatlov eşliğinde Ural Dağları’na bir seyahat düzenlemeye karar verdi. Her şeyi adım adım planlayan deneyimli dağcılar Yuri Doroşenko, Lyudmila Dubinina, İgor Dyatlov, Aleksandr Kolevatov, Zinaida Kolmogorova, Yuri Krivonişenko, Rüstem Slobodin, Nikolay Tibo-Brinyol, Semyon Zolotaryov ve Yuri Yudin 27 Ocak tarihinde yola çıktı. 20 ve 30’lu yaşlarda olan bu gençler kayak ve tabiat eğitimi konusunda epey deneyimliydi. Grubun başkanı olan İgor Dyatlov, arkadaşlarının bu seyahat için telaş duyan ailelerine 12 Şubat tarihinde kentteki spor kulübüne geziyi tamamladıklarına dair ileti göndereceklerinin kelamını vererek iki hafta sürecek bu seyahate hazır olduklarını iletti. Yola 10 kişi olarak çıkan takım yürüyüş noktasına varmak için evvel tren seyahati yaptı. Bu seyahatin sonunda içlerinden Yuri Yudin rahatsızlandı ve geri dönmek istedi. Yudin’in ayrılmasıyla grup başlangıç noktasına ilerledi.
28 Ocak tarihinde başlangıç noktasına ulaşan gençler için birinci birkaç gün epey olağan geçti. O günlerde çekilmiş fotoğraflar ne kadar memnun olduklarını gözler önüne seriyordu. Hepsi birkaç gün sonra başlarına geleceklerden habersiz bir formda gülüyor ve eğleniyordu. 9 kişilik gruptaki herkes kendince günlük tutuyor, minik notlar alıyordu. Havanın dondurucu soğukluğu bir yana takımın tüylerini ürperten öbür bir gerçek ise bulundukları coğrafyanın kalbinde yatıyordu. Bölgenin lokal kabilelerinden Mansiler, Rusya’nın dağlarını kendilerine yuva yapmış bir kabileydi. Bu topluluğun elbette kendilerine ilişkin bir lisanları bulunuyordu. Takım yürüyüş yaptığı her yerde birbirinden farklı mansi işaretiyle karşılaşıyor onları kendilerince yorumlamaya çalışıyordu. Her yerde Mansi işaretleri gören gençler daima Mansileri konuşuyor ve içten içe onlardan ürküyordu.
Rus gençler, 1 Şubat 1959 gecesi ‘Ölüm Dağı’ manasına gelen Kholat Syakhl Dağı’nın eteklerine ulaştı. Bölgenin mahallî halkı Mansiler Kholat Syakhl Dağı’nda daha evvel açıklanamayan birçok gizemli olay yaşandığı ve oraya gelenler bir daha asla geri dönemediği için bu dağa ‘Ölüm Dağı‘ ismini vermişlerdi. Genç dağcıların maksadına son bir durak kalmıştı. 1 Şubat gecesi Mevt Dağı’nda konaklayan gençler dondurucu soğuk ve kasvetli ortamın tesiriyle gerilmeye başlamış, kendi içlerinde birtakım tartışmalar yaşamıştı. Eksi 30 derecelik havada Kholat Syakhl Dağı’nın eteklerinden dört bir yandan rüzgar alan bir noktaya büyük bir çukur kazan gençler çadırlarını tam da bu noktaya kurmuşlardı. İşte ne olduysa o gece oldu… O gece, tek gayeleri macera olan 9 genç 1 Şubat’ı 2 Şubat’a bağlayan gecede 60 yılı aşkın bir müddettir sırrı çözülemeyecek bir sırrın öznesi haline geldi.
ÇIRILÇIPLAK BULUNDULAR
İgor Dyatlov ve arkadaşlarının planlarına nazaran seyahat 12 Şubat 1959 tarihinde sona erecekti. Lakin ortadan günler geçse de hiçbirinden ses gelmedi. Kümeden haber bekleyenler başlarda hava koşullarından ötürü kimi aksaklıklar olduğunu düşündüler. Takvimler ayın 20’sini gösterdiğinde artık zıt giden bir şey olduğunu düşünen ailelerin talebi üzerine kayıp öğrencileri aramak için arama kurtarma takımları görevlendirildi. Uzun uğraşlar sonucunda kamp alanına ulaşan takımlar bölgeye gittiklerinde çadırı gördüler lakin dağcılar orada yoktu. Çadırın etrafını araştıran gruplar birkaç ayak izi buldu ve izleri takip edince gördüklerine inanamadılar. Çadırın etrafında yapılan araştırmadan anlaşıldı ki dağcılar çadırı içeriden yırtmıştı ve gecenin karanlığında kimisi ayakkabı kimisi çorapla karın üzerinde koşmuştu. Kurtarma takımları artık hiçbirini sağ bulamayacaklarını anladılar ve cansız vücutlarını bulmak için var güçleriyle çalıştılar. Sonunda kampın 500 metre ilerisinde birinci cansız vücutlara ulaştılar. Kurtarma takımları birinci olarak Yuri Krivonişenko ve Yuri Doroşenko’yu buldu. Lakin bulunduklarında üzerlerinde hiçbir kıyafetleri yoktu, her ikisi de çırılçıplaktı.
ÖLEN ARKADAŞLARININ KIYAFETLERİYLE HAYATTA KALMAYA ÇALIŞMIŞLAR
Araştırmacılar ilerledikçe İgor Dyatlov, Zina Kolmogorova ve Rüstem Slobodin’in cesetlerini de buldu. Çalışmalar gitgide daha da derinleşti ve yaşanan felaket gün yüzüne çıkmaya başladı. Kurtarma grupları uzun uğraşlara karşın geri kalan dört genci bulamadı. Başka cesetlerin bulunabilmesi lakin olayın üzerinden birkaç ay geçtikten sonra, 4 Mayıs günü gerçekleşebildi.
ALINTI Bulunan dört cesetle birlikte birinci iki cesedin çıplak olmasının, sonrasında bulunan üç cesedin de arkadaşlarının kıyafetlerini giymiş bir halde bulunmasının sebebi anlaşıldı. Son dört ceset bulunduğunda Zolotaryov, Dubinina’nın kürklü montunu ve şapkasını, Dubinina ise ayağına Krivonişenko’nun yün pantolonunu giymişti. Aşikâr ki hepsi tıpkı anda ölmemiş arkadaşlarının öldüğünü görenler başkalarının kıyafetlerini alıp hayatta kalmaya çalışmıştı.
GÖZLERİ YERİNDEN OYULMUŞTU
Dokuz gencin vefatından geriye onlarca yıllık bir sır kaldı. Olayın akabinde yapılan tüm çalışmalar 9 dağcının kameraları da dahil olmak üzere botlarını bile almadan çadırdan bir anda kaçtıklarını gösteriyordu. Peki gençler çadırdan neden bir anda dışarı fırlamıştı? Gençler tam olarak neyden kaçıyordu? Gençlerin cansız vücutları üzerinde yapılan çalışmalar vefat nedenlerinin ‘hipotermi‘ olduğunu gösterdi. En bilimsel teoriye nazaran dağcılar gecenin soğuğundan etkilenmiş ve tek tek ölmüştü. Ancak bu açıklama kimseyi tatmin etmedi. Slobodin ve Brinyol’un kafataslarında kırıklar vardı. Dubinina ve Zolotaryov’un ise kaburgaları kırıktı. En korkutucu olanı ise Dubinina’nın lisanı kopmuş gözleri ise yerinden oyulmuş olmasıydı. Sonradan yapılan incelemelerde tüm cesetlerin üzerinde kimi radyasyon kalıntıları olduğu tespit edildi. Ancak onların cansız vücudu değişik bir şeyi işaret ediyordu.
‘MANSİLER ONLARI ÖLDÜRDÜ’
Dağcıların gizemli vefatıyla ilgili ortaya birçok teori atıldı. Bazıları lokal halk Mansilerin onlardan rahatsız olduklarını ve 9 dağcıyı öldürmüş olabileceğine inandı. Devlet o yıllarda 9 gencin vefatından sorumlu şahısların Mansiler olabileceğine o kadar inandı ki itirafçı olmaları için Mansi halkına çeşitli azaplar uyguladı fakat yeniden de rastgele bir karşılık alamadı.
Gençlerin mevt sebebini bulamayanlar vakitle doğaüstü teoriler geliştirdiler. Bunların en başında gençlere uzaylıların saldırdığı ve uzaylıların 9 kişi üzerinde deneyler yaptığı istikametindeydi. Komplocular cesetlerin üzerinde radyasyon tespit edilmesini de uzaylıların deneylerine bağladı. İkinci doğaüstü teori bölgede folklorik bir özelliğe sahip olan koca ayak yani ‘Yeti’ ile ilgiliydi. Gorile benzeyen iki ayaklı bu destansı yaratık 9 dağcı gence saldırmış olabilirdi. Fakat ne bölgede ne de cesetlerde böylesine yabanî bir varlığın rastgele bir saldırısına ait ispata rastlanamadı.
9 dağcı gencin bu seyahate çıkış hedefi Rusya’nın Ural Dağları’nda yer alan Gora Otorten Dağı’na ulaşmaktı. O yıllarda Sovyet hükümeti tam da bu dağda birtakım füze denemeleri yapıyordu. Hatta periyot devir bu füze denemeleri gökyüzünde turuncu daireler oluşturuyordu. Gora Otorten Dağı’nda yapılan bu füze çalışmaları için 9 gencin kullanıldığı düşünüldü. Fakat tüm olasılıklar yanıtsız kaldı. Bazıları hükümetin otopsi raporlarını sakladığına, bazıları bu ölümlerden hükümetin sorumlu olduğuna inandı. Fakat ortaya atılan son iki tez evvelkilerden daha kuvvetliydi. 9 gencin yürüdüğü dağlarda halüsinasyonlara sebep olan birtakım mantarlar vardı. Tahminen de gençler bu mantarlardan yemiş, halüsinasyon görmüş kendilerini halüsinasyonun tesiriyle çadırdan dışarı atmış, tesiri geçince de çadıra dönememiş ve karanlıkta savrulup donarak ölmüşlerdi.
‘SEBEBİ ÇIĞ OLABİLİR’
Son teori ise yakın bir vakitte ortaya atıldı. İsveçli uzmanlara nazaran bölgede alçak bir çığ yaşanmış olabilirdi. Kholat Syakhl Dağı coğrafik özelliği sebebiyle alçak arazi çığlarına çok uygundu. Çığın gürültüsünü duyan gençler sesin tesiriyle korkmuş ve çadırdan fırlamış olabilir, yollarını kaybedip geri dönemeden donarak ölmüş olabilirlerdi. Peki bu teori doğruysa Lyudmila Dubinina’nın lisanı nasıl kopmuş, gözleri nasıl yerinden oyulmuştu? İsveçli araştırmacılar bu durumu ise yabanî hayvanlara dayandırıyor. Onlara nazaran yırtıcı hayvanlar buldukları cesedin birinci olarak yumuşak derilerini yemeye başlarlar. Doğaüstü bir durumdan fazla Lyudmila Dubinina’nın cesedinin son hali yırtıcı hayvanlara dayandırıldı. İgor Dyatlov’un ismi 9 gencin hayatını kaybettiği o yere verildi ve böylelikle yaşanan bu gizemli olay tarihe ‘Dyatlov Geçidi’ olayı olarak geçti.
1959 yılında Rusya’nın Vefat Dağı’nda hayatını kaybeden 9 genç yıllarca herkesin ilgisini çekti. O yıllarda 9 arkadaşın yaptığı kayıtlar, aldıkları notlar ve çektikleri fotoğraflar bugünlere kadar ulaştı. Bu gizemli olayı araştırmak ve gençlerle ilgili tüm ayrıntılı bilgileri paylaşmak için kurulmuş ‘1079 The Overwhelming Force of Dyatlov Pass’ isimli internet sitesi 9 gencin çektiği tüm fotoğrafları renklendirerek 1959 yılında yaşanmış bu karanlık olaya ışık tutmayı amaçladı. Kurulan bu internet sitesinde bağışlar toplanıyor ve Dyatlov Geçidi’ni merak edenlere bilgi vermeyi amaçlıyor.
Olayın üzerinden tam 63 yıl geçmiş olmasına karşın yıllar içinde Dyatlov Geçidi olayı birçok belgesele, kitaba ve sinemaya husus oldu. Herkes kendi niyetine yakın bir komplo teorisini seçip 9 gencin vefatına mantıklı bir sebep bulsa da gerçek ne yazık ki gün yüzüne çıkarılamadı. ‘Dyatlov Geçidi’ belgesi devir periyot dünyanın dört bir yanından araştırmacılar tarafından açılsa da bugüne dek yapılmış tüm çalışmalar sonuçsuz kaldı.