Önceki gün, falanca bir televizyon kanalının filanca bir haber programında canlı yayın konuğuydum. Uzmanlık alanım ve gündemde olanlar bağdaştığında mevzuyu kestirim etmek çok da sıkıntı olmasa gerek.
Bildiniz! Zeytin Ağacı dizisiyle gündeme gelen “Aile Dizimi”
Bir psikoterapist, bir psikodramatist ve bir akademist bakış açısıyla görüşlerimi sunmaya çalıştım. Sonra “Söz uçar yazı kalır!” inancıyla da yazmaya karar verdim.
Buyurunuz.
Aile dizimi, 1990’lı yıllarda oluşturulsa da 2022 yılında yayımlanan bir Netflix dizisiyle gündeme gelen bir sistem.
“Dijital platformların gücü ismine. Güç, dizimcilerde artık.”
Aile Dizilimi, Alman psikoterapist Bert Hellinger tarafından ortaya atılan bir psikoterapi modeli. Çıkış noktası ise aslında Dr. Hellinger’in aile bağları ortasında oluşan spritüel arayışı.
Bakın öykü şöyle başlıyor. İdeoloji, Teoloji ve Pedagoji eğitimlerini tamamlayan Dr. Hellinger Katolik bir misyoner olarak Güney Afrika’ya sarfiyat. Yaşadığı 16 yıl boyunca etnik kümeleri müşahedeler. Zulu kabilesinin meselelerini çözmek için vakit zaman bir ateşin etrafında toplanıp cetlerinin ruhlarından yardım istediklerine şahit olur. Ülkesine döndüğünde Psikanaliz eğitimlerini de tamamlayarak çalışmalarına başlar. Hellinger’e nazaran “Atalarımız, bizlerin bugün ‘kaderimiz’ diye isimlendirdiğimiz yaşantılarımızın asıl rol sahibidir.” Yani, nesil aşan transferlerle bize kalan miraslar, bugünkü davranışlarımızı şekillendirmektedir.
Olabilir mi bu türlü bir şey?
Evet olağan. Tavır ve davranışlarımız, müsabaka imkânı dahi bulamadığımız, nesiller ötesinden, dedenin dedesinden kalmış olabilir.
Peki bu nasıl mümkün dersiniz?
Epigenetik bilimi deneysel araştırmalarla bunu kanıtlamış.
Mesela bir araştırma için -garibim- fareler üzerinde bir deneme yapılmış. Bu araştırmada farelere kiraz çiçeği kokusuna benzeri bir koku ile birlikte elektroşok verilmiş. Farelerin beyinlerinde ve vücutlarında oluşan izler kaydedilmiş. Boylamsal (süreğen, yani yıllar uzunluğu devam eden) devam eden bu araştırma, deney farelerinin çocuklarının da bu kokuya reaksiyon gösterdiğini ortaya koymuş. Hatta, sonraki jenerasyon yavru farelerin beyinlerinde de kiraz çiçeği kokusuna karşı emsal reaksiyonlar oluştuğu görülmüş.
Bu demek oluyor ki nesiller öncesinden etkilendiğimiz gerçek.
Peki bunu nasıl anlar nasıl çözeriz?
İşte o, o denli dizideki üzere kolay değil.
Yani bir dizinin başında açımlanan ve sonunda çözümlenen ne bir travma ne de bunu uygunlaştıran bir terapi çeşidi yok şimdi. Uzun vadede işe yarayan ise psikoterapi. Bir terapist, bir ko-terapist (mümkünse) ve ikiden fazla kişinin oluşturduğu çalışmalara da “Grup Psikoterapisi” denir. Küme psikoterapilerinin çokça farklı oluşumları vardır. Bana nazaran en tesirli olanlardan biri “Psikodrama”. Yapılan araştırmalar ruhsal temelli rahatsızlıklarda ilaç tedavisinin tek başına işe yaramadığını ortaya koyuyor. Psikoterapi olmazsa olmazlardan. Alışılmış bu o denli jet süratiyle olmaz. Öncelikle hazır bulunuşluk düzeyiniz kıymetli. Bunu nasıl karşılayacağınız yani. Sonra farkındalık düzeyiniz. Davranışınızın mümkün kaynağını öğrendiğinizde bunu tekrar yine deneyimleyerek içselleştirmeniz ve değişim için hazır olmanız.
Aile dizimi, küme psikoterapisi modellerinden Psikodrama’nın içindeki modüllerden birinin farklı isimle hal bulması bana nazaran.
Psikodrama’da farklı yollar vardır. Şahsî yaşantıların çalışılması, toplumsal yaşantıların çalışılması (sosyodrama) ve toplumsal atom da dediğimiz aile bağlarının çalışılması.
İlgililere duyurulur. Dr. Hellinger aile dizimini oluştururken Adler’in Ferdî Psikoloji Ekolü’ndeki “aile bağları” yaklaşımından, Eric Berne’nin Transaksiyonel Tahlil Kuramı’ndan, Virginia Satir’in Aile Terapisi Kuramı’ndan esinleniyor. Bunun yanı sıra Moreno’nun Psikodrama’sı ve Milton Erikson’un Hipnnoterapi medtodunu da bir ortaya getirerek entegratif bir prosedür geliştiriyor. Ülkemizde de bir yol tüm bunlardan sıyrılıp bir başına ses getiriyor. Tebrikler. Bunu yapan ne?
Tabii ki dijital platformlar. Bu bir Netflix dizisi. Bu bir Zeytin Ağacı.
Öyle “Hadi aileyi bir dizdirelim” ile yola çıkarsanız vay halinize. İnançlı ellerde değilseniz ailenizin köklerini kazar, oraya iner ve orada kalıverirsiniz alim Allah. Terapist bir arkadaşımın dediği üzere “dipsiz kuyulara ipsiz inilmez.” Demem o ki her şeyi uzmanından almalı.
Uzmanı kim mi?
Psikotarapist lütfen.
Bu inanılmaz kritik bir durum. Değil aile dizimi, insanın psikolojisine yanaşan, hele ki bu kadar hassas, spritüel yaşantıları deşen bir tecrübede mutlaka uzman psikoterapist ile o köklere inmeniz gerekir. Bu demek oluyor ki ruh sıhhati alanlarından birinde en az dört yıl lisans derecesini tamamlamış, üzerine uzmanlık için en az bir ekol takip etmiş, en az dört yıl tecrübe sahibi olan biri. Bu biri tıpkı vakitte “Ben oldum!” inancında değil “Bu bir öğrenme süreci” inancı taşıyarak süpervizyonlarına (kendisinden daha tecrübeli şahıslardan alınan destek) devam eden biri.
Demek ki neymiş: Aile ve görünmez bağlarımız göz rengimizle saç biçimimizle hudutlu değil. Vücudunuza yerleşen bir hastalık ya da münasebete yandan bakmanızda da aileden aldıklarınız tesirli. Demek ki neymiş, kök açılımı o denli toprağı kazıp altına bakabilecek kadar kolay ve inançlı değilmiş. Dayanağın ehil bir elden gelmesi olması kural.