Fundanur Öztürk, Ankara
Türkiye genelindeki pek çok devlet hastanesinde randevu bulamama sorunu arttıkça, çeşitli online platformlarda lisana getirilen şikayetlerin sayısı on binleri buluyor.
Merkezi Doktor Randevu Sistemi’ni (MHRS) maksat alan pek çok şikayette, branş ya da kent fark etmeksizin, ülke çapında misal sıkıntıların yaşandığı görülüyor.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 23 Ağustos’ta kabine toplantısı sonrası gazetecilerin sorularını yanıtlarken, devlet hastanelerinde yaşanan randevu sorunu hakkında, “sağlık çalışanlarının memnunluğu arttıkça” bu sorunun da çözüleceğini söyledi.
Ankara’nın iki büyük kamu hastanesinde randevu sırası bekleyenlerle yaptığımız röportajlarda da randevu bekleme meseleleri lisana getiriliyor.
Yanında yaşlı annesiyle sırasını bekleyen Burak, daima nezarette tutulması gereken bir kronik böbrek hastası.
Ultrason randevusu almakta sorun yaşadığını söyleyen Burak, böbrek ağrısı sebebiyle acilden sevk edilse bile en erken 2 ay sonrasına ultrason randevusu alabildiğini söylüyor.
En son Mayıs’ta emsal bir şikayetle doktora gittiğini ve acil durumu sebebiyle ‘araya alınarak’, en erken 18 Temmuz’da ultrasona girebildiğini söz ediyor.
Aynı sorunu bugün de yaşadığını belirten Burak, şiddetli ağrı sebebiyle başvurduğu hastanede en yakın ultrason randevusunun 18 gün sonrasına verildiğini anlatıyor:
“Böbreğimde şişme olduğunda çabucak tespit edilmesi gerekiyor. Bu, kanlı idrar testimden bile anlaşılabilecek bir şey değil. Kesinlikle ultrasona girmem gerekiyor fakat randevu alamıyorum.”
“Ağrım varken acil ultrason çekilmeliydi lakin çekilemedi. Bugün öteki bir test yapıldı. Sonucunu göstermek için tekrar 5 saat beklemem gerekiyor.”
Poliklinik randevularında ise kendisini muayene eden tabiplerin daima değiştiğini savunan Burak, “Uzman tabip yok, daima farklı asistan hekimler muayene ediyor. Hastalık geçmişimi bilmiyorlar” diyor.
2019 yılında Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin kapatılıp Ankara Kent Hastanesi’ne taşınmasıyla birlikte, kendisini dört yıl boyunca takip eden tabibin da özel bir hastaneye geçtiğini söyleyen genç adam, özel hastane fiyatını karşılayamadığını anlatıyor.
“Hekim sayısını 2 katına çıkarsanız bile yetmez”
Türk Tabipleri Birliği datalarına nazaran, son 10 yılda Türkiye’den ayrılan tabip sayısı katlanarak arttı. 2022 yılının birinci 8 ayında bin 683 doktor yurtdışına yerleşti, 2012 yılında bu sayı sadece 59’du.
Bu sayıya bir de emekliye ayrılan, istifa eden ya da özel hastanelere geçiş yapan tabip sayısı eklendiğinde; kamuda çalışan tabip sayısında azalma gözleniyor.
Ağustos ayında Sözcü Gazetesi’ne konuşan Genel Sıhhat İş sendikası Genel Lideri Dr. Derya Uğur ise, pandemi sürecinde yürürlüğe konan istifa yasağının kaldırılmasından sonra emekliye ayrılan ve istifa eden tabip sayısının 10 bini bulduğunu söylüyor.
Ancak BBC Türkçe’ye konuşan sıhhat profesyonellerine nazaran, hastanelerdeki randevu meselesinin tek sebebi azalan hekim sayısı değil.
TTB’den Dr. Ali İhsan Ökten, “2002 yılından bu yana, sıhhatte dönüşümle birlikte giderek artan bir hasta sayısı görüyoruz” diyor.
Türkiye’deki hasta ve hastalık sayısının yıldan yıla arttığını söyleyen Ökten, hastaların aile hekimliklerinden hastanelere sevk edildiği bir sisteme geçilmeden, nitelikli sıhhat hizmeti verilemeyeceğini belirtiyor:
“Türkiye’de 2002 yılında bir kişinin sıhhat ünitelerine başvurma oranı 3.2 iken, bu oran artık 10 civarında. Bu sıhhat siyasetleri ile hasta ve hastalık sayımız her geçen yıl arttı.”
“Sorun doktor açığından çok, sistemle ilgili. Bu kadar süratli bir hasta sayısı artışı karşısında tabip sayısını 2 katına çıkarsanız bile nitelikli bir sıhhat hizmeti veremezsiniz. Bir tabip günde en az 100 hasta bakıyor.”
TTB kamu hastanelerindeki randevu meselesinin, 20 yıllık sıhhat siyasetlerinin yarattığı ‘kışkırtılmış sıhhat talebinden’ kaynaklandığını savunuyor.
“Aylarca fizik tedavi randevusu bulamadım”
Hastane koridorlarında pek çok kişi, enflasyon ve ekonomik krizle birlikte özel hastanelerin artık seçenek olmaktan çıktığını söylüyor.
Tiroid hastası bir bayan, rutin denetimleri için gerekli randevuların genellikte 20 gün sonrasına verildiğini ancak öteki devası olmadığını vurguluyor.
Radyoloji önünde bir diğer bayan ise ultrason randevusunu 1,5 ay sonraya alabildiğini söylerken, halinden mutlu bir halde, “Ne hoş, otel üzere hastane” diye ekliyor.
Tedavi olmak için Kırıkkale’den Ankara’ya gelen 73 yaşındaki bir emekli ise, randevu alabilmenin hem Kırıkkale’de hem de Ankara’da sorun olduğunu lakin yeniden de mevcut sistemin ‘2000 yılı öncesiyle kıyaslanamayacak kadar güzel durumda olduğunu’ düşünüyor.
Hastanenin bahçesinde dinlenen bir aile, acil servisten yönlendirildikleri halde en erken kardiyoloji randevusunu 2 hafta sonraya alabildiklerini söylüyor.
47 yaşındaki bir bayan ise aylarca fizik tedavi randevusu bulamadığını, en sonunda kilo vererek rahatsızlığını hafiflettiğini anlatıyor.
Kalp Damar Hastalıkları Bölümü’nde hasta annesini bekleyen genç bir adam ise, her türlü test için tekrar tekrar randevu almaktan şikâyet ediyor:
“Eskiden tabiplerin odasında EKG aygıtları oluyordu ve tabipler yapıyordu. Artık bunun için bile ayrıyeten randevu almak ve hastaneye gelmek zorundayız. Neyse ki sonuçları göstermek için randevu almak kolay.”
Tüm bunların yanı sıra, problemsizce randevu bulabildiğini ve tıpkı hekim tarafından sistemli olarak denetim edilebildiğini söyleyen hastalar da bulunuyor.
Bazı hastalar, randevularda boşluk bulunması halinde MHRS tarafından SMS ile haberdar edilmekten yarar gördüklerini belirtiyor.
Öte yandan hastanelerde randevusuz muayene olabilmek de çabucak hemen tüm hastalar tarafından olumlu bir uygulama olarak bedellendiriliyor.
Pandemi sebebiyle iki yıl hastanelerde randevusuz muayenelere orta verilmiş, lakin mayıs ayı itibariyle bu uygulamaya geri dönülmüştü.
Öte yandan bu uygulama, randevu yoğunluğunun yaşandığı hastanelerde hastalarla tabipleri karşı karşıya getirdiği değerlendirmelerine de yol açıyor.
Koca: “6 binden fazla tabip kamuya dönmek üzere müracaat yaptı”
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, ek ödeme yönetmeliği üzere yakın vakitte hayata geçirilen uygulamalar sayesinde 6 binden fazla tabibin kamuya dönmek üzere müracaat yaptığını, bunlardan 5 binini uzman tabiplerin oluşturduğunu söyledi.
İki hafta evvel gazetecilerin sorularını yanıtlayan Bakan Koca, doktorların kamuya dönüşünün bununla sonlu kalmayacağını ve yurtdışına giden tabiplerin sayısında bile düşüş yaşanacağını kıymetlendirdi:
“Mesai sonrası çalışma da teşvik edilerek, randevu dahil olmak üzere önümüzdeki aylarda birçok sorunun çözüldüğünü göreceğiz. 32 bin poliklinik odasında hizmet vermek üzere tıbbi sekreter atayacağız.”
“Hekimler sekreterlik işlerini yapmaktan kurtulacak. Bu sayede tabiplerin hastaya daha fazla odaklanmasına, daha düzgün hizmet vermesine imkân sağlanacak.”
Koca ayrıyeten bu yıl içerisinde toplamda 85 bin sıhhat çalışanı atanacağını söyleyerek, “Bugüne kadar ilan edilmiş en büyük alım” dedi.
“Randevumuz kaçmasın diye tez etmeliydik”
Böbrek hastası Burak ile röportajımızın sonlarına yaklaşırken, bir anda güvenlik vazifelileri ve öteki bir hasta yakını ortasında tartışma çıktı.
Dördüncü düzey akciğer kanseri olan annesini hekim randevusuna yetiştirmeye çalışan Abdullah, annesini taşıyabileceği bir yürüteç ararken, randevu saatini kaçırmaktan tasa ediyor.
Ankara’nın en büyük hastanelerinden biri olan bu hastanede, bir poliklinikten başkasına yürümek dakikalar sürebiliyor. Randevuyu kaçırmak istemeyen Abdullah, en sonunda annesini polikliniğe kadar yürütmeye karar veriyor.
80 yaşındaki bayanın bir koluna Abdullah, öbür koluna kardeşi giriyor ve yaklaşık 10 dakika sonra hekimin odasına ulaşıyorlar:
“Annemin aslında buraya kadar bile yürümemesi gerekiyordu lakin randevumuz kaçmasın diye çabuk etmeliydik” diyor Abdullah.
Muayene sorasında derhal kalp damar kısmına sevk edilen yaşlı bayanın ciğerlerinin su topladığı ve acil bir operasyona gireceği anlaşılıyor.
Fakat servisteki tüm yataklar dolu olduğu için; ailenin bu sefer bir yürüteç değil, servisteki bir yatağın boşalmasını beklemesi gerekiyor.
Hastanelerdeki yoğunluk nasıl çözülür?
Türkiye’de bir kişi rastgele bir sevk sistemine bağlı kalmaksızın, şikâyeti her ne olursa olsun istediği hastaneye ya da polikliniğe başvurabiliyor.
Doktorlara nazaran bu uygulama birinci bakışta sıhhat hizmetine erişimi kolaylaştırmış üzere görünse de aslında hastaneye müracaat sayısını denetimsizce artırarak, sıhhat hizmetindeki kalitenin düşmesine sebep oluyor.
Polikliniklerde randevu bulamayan bireylerin acil servislere yüklendiğini söyleyen Ökten, “Dünyada, toplam nüfusundan fazla sayıda acil servise başvuran tek ülke Türkiye. Geçen yıl bu sayı 130 milyon civarındaydı” diyor.
Dr. Ökten, şahısların evvel aile sıhhati merkezlerine başvurması ve duruma nazaran ilgili polikliniklere sevk edilmesi gerektiğini savunuyor.
Öte yandan özel hastane fiyatlarının artmasıyla birlikte, kamu hastanelerin yönelmenin arttığı bedellendiriliyor. Dr. Ökten, “Bu ekonomik zorluklarda vatandaş özel hastaneye gidemiyor, olağan ki kamuya yöneliyor ve hasta sayısı daha da artıyor” diyor.
Peki, ya doktorların tükenmişlik hissi?
Dünya Sıhhat Örgütü standartlarına nazaran bir hastaya ortalama 20 dakika ayırmak gerektiğini söyleyen Ökten, Türkiye’de hasta bakma müddetinin 5-10 dakika olduğunu hatırlatıyor:
“Randevulu ve randevusuz hastalarla birlikte, bir tabibin günlük hasta sayısı 100-120’yi buluyor. Yaşadığımız problemler sebebiyle doktorlar artık tükenmişlik sendromu içinde.”
“Bu şartlarda çalışmak, şiddetin her geçen gün artması, doktorları mesleğini yapamayacak duruma getirdi. Kimse mesleğini severek yapmıyor artık. Tüm bu problemlerin düzeltilmesi gerekiyor.”