Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın “Türkiye’de azap yoktur” kelamlarına reaksiyon gösterdi. Yeneroğlu, “Türkiye’de azap ve berbat muameleye sıfır tolerans periyodundan yüksek tolerans devrine geçilmiştir. Adalet Bakanı ve kolluk güçlerinin amiri pozisyonundaki İçişleri Bakanı’nın üzerine düşen, bu argümanları kestirip atmak değil, bilakis hukuk devletine yakışır bir biçimde faal soruşturma ve cezalandırma siyasetini tesis etmektir” açıklamasını yaptı.
“Sanırsınız ki Sayın Adalet Bakanı mükemmeller diyarında”
Yeneroğlu, yazılı açıklamasında, şu değerlendirmeleri yaptı:
Sanırsınız ki Sayın Adalet Bakanı mükemmeller diyarında. Adalet Bakanı, Türkiye’nin mevcut durumuna ait tozpembe tablolar çizerken biz sanki Adalet Bakanı ile birebir ülkede mi yaşıyoruz diye kuşkuya düşüyoruz. Madem Türkiye’de azap ve berbat muamele yok, o vakit 2021 yılının mart ayında Cumhurbaşkanı’nın ilan ettiği İnsan Hakları Hareket Planı’nda neden ‘işkence ve berbat muamele tezleriyle ilgili soruşturma ve kovuşturmalara ait bilgi tabanının oluşturulacağı’ ve ‘işkence fiili nedeniyle disiplin hatalarında zamanaşımının kaldırılacağı’ vaat edildi? İktidar azap ile çaba kapsamında verdiği bu vaatleri de yerine getirmedi. Demek ki Türkiye’de hem azap ve berbat muamele var, hem de iktidar bunu bile bile azap ve makûs muamele ile gayret argümanından vazgeçmiştir.
“Adalet Bakanı’nın açıklamaları ulusal ve milletlerarası raporlarla çelişiyor”
Adalet Bakanı’nın açıklamaları ulusal ve memleketler arası raporlarla çelişiyor. Milletlerarası kurum ve kuruluşların raporları ülkemizde yapılan azap kabahatlerini açıkça ortaya koymaktadır. Üniversal Periyodik İnceleme Düzeneği, Türkiye’nin üçüncü cins incelemesini de 2020 yılında yapmış, yeniden Avrupa Azabın Önlenmesi Komitesi (CPT) ve Avrupa Parlamentosunun hazırladığı raporlarda da ülkemizde meydana gelen azapların önlenmesine dair tekliflere yer vermiştir. Bunun yanında sivil toplum kuruluşları olan İnsan Hakları Derneği ve Türkiye İnsan Hakları Vakfının bilgilerine nazaran hapishaneler ile resmi ya da resmi olmayan gözaltı yerlerinde çok sayıda azap kabahati işlenmektedir. TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin tespitlerine bakıldığında azap ve başka makûs muameleye maruz kalanların sayısı 2021 yılında resmi gözaltı yerlerinde en az 142 kişi, 2022 yılının birinci beş ayında en az 215 kişidir. Bu sayı resmi olmayan gözaltı yerlerinde ve gözaltı dışındaki ortamlarda daha da artmaktadır. O denli ki 2021 yılında kolluk güçlerinin toplanma ve şov özgürlüğü kapsamında yapılan barışçıl aksiyon ve etkinliklere müdahalesi sonucu 28’i çocuk olmak üzere en az 3701 kişi azap ve öbür makûs muameleye maruz kalmış, 55 kişi ise yaralanmıştır. 2022 yılının birinci beş ayında ise kolluk güçlerinin müdahalesi sonucu 98’i çocuk olmak üzere en az 2103 kişi azap ve başka makus muameleye maruz kalmış ve 25 kişi ise yaralanmıştır.
“Adalet Bakanı, Adalet Bakanlığı’nın resmi istatistiklerini dahi bilmiyor”
Adalet Bakanı, Adalet Bakanlığı’nın resmi istatistiklerini dahi bilmiyor. Hapishanelerdeki azap ve makus muamele olaylarında ise büyük oranda artış kelam bahsidir. Hapishanelere girişten itibaren çeşitli nedenlerle (çıplak arama, kelepçeli muayene, ayakta tekmil vererek sayım gibi) uygulanan kaba dayak, her çeşitten keyfi muamele ve keyfi disiplin cezaları, hücre cezaları, sürgün ve sevkler inanılmaz boyutlara ulaşmıştır. İHD Dokümantasyon Birimi’nin tespit edebildiği kadarıyla 2021 yılında hapishanelerde azap ve berbat muameleye uğradığını argüman eden mahpus sayısı 1414, kuşkulu bir formda ömrünü yitiren mahpus sayısı ise 38’dir. Tüm bu konular hapishanelerde azabın varlığına açık delillerdir. Adalet Bakanlığı istatistiklerine nazaran yalnızca 2020 yılı içerisinde azap kabahatinden 102 kamu davası açılmış ve 146 şahsa de mahkûmiyet kararı verilmiştir. Tüm bu istatistiki bilgiler ülkemizde azap gerçeğini gözler önüne sermektedir.
“Kötü muamele, Anayasa Mahkemesi’nin en fazla ihlal kararları arasında”
Kötü muamele, Anayasa Mahkemesi’nin en fazla ihlal kararları ortasında. Anayasa Mahkemesi’nin yeni kararları Türkiye’de berbat muamele ve azabın yaygın olduğunu göstermeye kafidir. Anayasa Mahkemesi’nin 2022 yılı kişisel müracaat istatistiklerinde, 2012-2022 yılları ortasında verilen ihlal kararları sıralamasında; adil yargılanma, mülkiyet, tabir özgürlüğü ve özel hayata hürmet haklarından sonra en fazla ihlal kararı verilen hakkın berbat muamele yasağı olduğu ortaya koyulmuştur. Bu kararların bir kısmında, çeşitli raporların aldırılmamış olması ya da kamera kayıtlarına ulaşılamaması üzere sebeplerle isimli makamların gerekli soruşturma yükümlülüklerini yerine getirmediklerine karar verilirken bir kısmında ise, kamu vazifelilerinin berbat muamele ve eziyet üzere hareketleri işledikleri tespit edilmiş olmakla birlikte müracaatçılar bakımından tesirli giderim sağlanamadığı belirtilmektedir. Makus muamele yasağına ait birtakım müracaatlarda ise AYM, başvurucularda kemik kırılması üzere yaralanmaların meydana geldiğini tespit ederek insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının maddi boyutunun ihlal edildiğine hükmetmiştir. Bu kararlar, Türkiye’de hem makus muamelenin varlığını hem de makus muameleye yönelik bir müsamahanın olduğunu açıkça göstermektedir.
Zorla kaybedilen insanların ahı Adalet Bakanı’nın boynundadır. Bu ülkede zorla kaybedilen ve sonra çeşitli emniyet müdürlüklerinde ortaya çıkan vatandaşlarımız vardır. Zorla kaybedilen ve hiçbir formda kayıt altına alınmadan tutulan şahıslara azap ve berbat muamelelerde bulunulduğu açıktır. Bu konu daha evvel de AİHM kararlarına husus olmuş ve kayıt altına almadan vatandaşı alıkoymanın azap ve makus muameleyi ziyadesiyle kolaylaştırdığı karara bağlanmıştır. Yusuf Bilge Tunç isimli vatandaşımız ise yaklaşık 3 yıldır kayıptır ve hala durumu meçhuldür. Milletvekili olarak Yusuf Bilge Tunç’un durumunu ve neden aktif bir soruşturma yapılmadığını 6 Aralık 2021 tarihinde evvelki Adalet Bakanı’na sordum. O tarihten beri soru önergesi cevaplanmadı. Madem azap ve berbat muamele yok, Sayın Adalet Bakanı, zorla kaybedilen Yusuf Bilge Tunç ile ilgili soru önergemizi cevaplasın.
“Türkiye’de azap ve makûs muameleye sıfır tolerans periyodundan yüksek tolerans periyoduna geçilmiş”
Türkiye’de azap ve makus muameleye sıfır tolerans devrinden yüksek tolerans periyoduna geçilmiştir. İnsan hakları alanında faaliyet gösteren ulusal ve milletlerarası kuruluşların raporlarına ve datalarına göz atmak bile ihlallerin dehşetli boyutları hakkında fikir vermektedir. Adalet Bakanı ve kolluk güçlerinin amiri pozisyonundaki İçişleri Bakanı’nın üzerine düşen, bu tezleri kestirip atmak değil, tersine hukuk devletine yakışır bir biçimde aktif soruşturma ve cezalandırma siyasetini tesis etmektir.
İşkence hatası insanlığa karşı bir cürümdür ve bu cürmü işleyenler korunmamalıdır. Ülkemizde azap yapan bireyler, ‘basit yaralama’, ‘zor kullanma sonunun aşılması’ ya da ‘görevi berbata kullanma’ üzere cürümlerden soruşturulmakta ve çoğunlukla da takipsizlik ile soruşturmalar sonuçlanmaktadır. Buda cezasızlık kültürünün ülkemizde hâkim olmasına neden olmaktadır. Bu siyasete son verilmelidir. Azabın belgelenmesi ve raporlandırılması bir BM evrakı olan ‘İstanbul Protokolü’ prensiplerine nazaran yapılmalı, tezler süratli, aktif, tarafsız bir biçimde soruşturulmalı, bağımsız heyetlerce araştırılmalı, isimli yargılama süreçlerinin her evresinde milletlerarası etik ve hukuk kurallarına uygun davranılmalıdır.” (ANKA)