Fatma Keber
URFA – Maraş merkezli sarsıntılar sonrası insani yardım faaliyetleri devam ederken, binalarda hasar tespit çalışmaları da başladı.
Ancak Etraf ve Şehircilik Bakanlığı koordinesinde uzmanlar tarafından yürütülen tespit çalışmaları pek çok tartışmayı da beraberinde getirdi. Kimi depremzedeler, binasının ağır hasarlı olmasına karşın ‘az hasarlı’ diye kaydedildiğini tez ediyor.
Konuyla ilgili inşaat mühendisi Uzman Kaygusuz asıl sorunun, e-Devlet sisteminde yer alan kategorilerle alanda çalışan uzmanların aldığı eğitimlerin uyuşmaması olduğunu söz ediyor.
‘BİNANIN DURUMU KORKUTUCU’
Depremden etkilenen 11 vilayette başlayan hasar tespit çalışmaları, depremzedeler ile alanda tespit çalışması yapan uzmanları karşı karşıya getiriyor. Tartışmaların odağında ise konutları sarsıntıda ziyan görenlerin, hasar tespit raporuna itiraz etmesi yer alıyor.
Urfa’nın zelzeleden en fazla hasar alan ilçelerinden olan Haliliye ilçesinin Devteşti Mahallesi’nde de benzeri sıkıntılar yaşanıyor. Birden fazla depremzede, ‘az hasarlı’ raporu verilen binalarının önemli hasarlı olduğunu öne sürerek tekrar denetim talep ediyor.
Devteşti Mahallesi’nde ikamet eden Zeliha Çakmak, binadaki hasar durumunun kendilerini korkuttuğunu söyledi. Çakmak, binanın dış kolonunda çatlak olduğunu, duvarlarının art tarafa yanlışsız yattığını, yer katlardan ses geldiğini, binanın sallandığını belirterek, kendisinin ve üç çocuğunun can güvenliğinden telaş ettiğini belirtti. Gidecek bir yeri olmadığını kelamlarına ekleyen Çakmak, “En azından binanın sağlam olduğu istikametinde tekrar ve ayrıntılı inceleme yapılırsa konutumuzda daha rahat otururuz. Etraf Şehircilik Vilayet Müdürlüğü takımlarının tekrar binada denetim yapmasını istiyoruz” dedi.
‘YETKİLİLER GELİP TEKRAR DENETİM ETSİN’
Fırıncı olan Ali E. ise yapılan denetimden mutlu olmadığını anlatıyor: “Aramamıza karşın gelip bakmıyorlar. Sesler geliyor üzere hissediyoruz. Birinci öteki konutumda pek çatlak yoktu lakin birkaç gün içinde çatlaklar oluştu. Kolon mu, değil mi bilmiyoruz. Sabahtan akşama kadar fırında ekmek yapıyorum. Akşam da gidip sabaha kadar çocuklarımı bekliyor uyuyorlar diye. Apartmanın önünde nöbetleşe uyuyoruz, yetkililer lütfen gelip tekrar denetim etsinler.”
‘HER NE KADAR ‘HASARSIZ’ YAZSALAR DA BİZ TEDİRGİNİZ’
Dilan A. da oturdukları binanın çatlak olmasına karşın ‘hasarsız’ olarak raporlandığını söyledi. Dilan A., “Benim odamdaki duvar öne hakikat gelmiş durumda. Konutun her yerinde çatlaklar var. ‘Hasarsız’ diye yazılması bizi huzursuz ediyor. Şu an sokaktayız. Her ne kadar ‘hasarsız’ yazsalar da biz tedirginiz. Nereye başvurup çağıracağımız yetkilileri, onu da bilmiyoruz. Hakikaten sıkıntı durumdayız. Hava soğuk, çadırımız da yok. Allah sonumuzu hayır etsin” diye konuştu.
EVLERİN BİR KISIMLARINDA BAYAĞI ÇATLAKLIKLAR VAR
Güler K. de meskeninin e-Devlet’te hasarsız olarak göründüğünü lakin önemli çatlakları olduğunu lisana getirdi. Güler K., şunları söyledi: “Evimizde bir sürü çatlak var. Buraya tekrar bakılmasını istiyoruz. Çok kaygılıyız ve tedirginiz. Bakmaya gelen bireyleri görmedik. Görsek, sorardık ve bu haldeki binanın nasıl ‘hasarsız’ olarak kayda geçtiğini öğrenirdik.”
5 KATEGORİDE KIYMETLENDİRME YAPILIYOR
İnşaat mühendisi Becerikli Kaygusuz, hasar tespit çalışmalarının metoduyla ilgili bilgi verdi. Bu incelemenin gözle yapıldığını ve bunun dertli bir durum olmadığını söz eden Kaygusuz, baş karışıklığının e-Devlet’te yapılan tarifler nedeniyle oluştuğunu lisana getirdi.
hasartespit.csb.gov.tr adresinden adres bilgileri girildiğinde binanın hangi kategoride olduğu görülebiliyor. Kaygusuz’un bahsettiği kategoriler, sayfanın en altında bilgi olarak yer alıyor. Buna nazaran, hasarsız binalar, az hasarlı binalar, orta hasarlı binalar, ağır hasarlı binalar ve acil yıkılacak binalar kategorileri bulunuyor.
Sitede bahisle ilgili yer alan bilgiler şöyle:
Hasarsız binalar: Zelzele nedeniyle rastgele bir hasar meydana gelmeyen binadır. (Depremden evvel oluşan binadaki hasarlar ve kusurlar kıymetlendirilmez.) Binanın kullanılmasında bir sakınca yoktur.
Az Hasarlı Binalar: Sarsıntı nedeniyle binanın boyasında, sıvalarında ve duvarlarında oluşan ince çatlaklar ile duvarlardan düşen sıvaların olduğu binalardır. (Depremden evvel oluşan binadaki hasarlar ve kusurlar kıymetlendirilmez.) Binanın kullanılmasında bir sakınca yoktur.
Orta Hasarlı Binalar: Sarsıntı nedeniyle binanın duvarlarındaki yarıklar ile taşıyıcı elemanlardaki ince çatlakların olduğu binalardır. Zelzeleden evvel oluşan binadaki hasarlar ve kusurlar kıymetlendirilmez. ‘Orta’ hasarlı yapıda taşıma gücündeki azalma giderilmeden (yapı onarılmadan) ya da güçlendirilmeden yapı kullanılmamalıdır. Eşyaların tahliyesi gerçekleştirilebilir.
Ağır Hasarlı Binalar: Zelzele nedeniyle binanın taşıyıcı elemanlarındaki geniş ve yaygın kesme kırılmalarının/ayrılmaların olduğu binalardır. ‘Ağır’ hasarlı yapıların onarılmaz taşıma gücü kaybı ve geri (dayanım ve ekonomik açısından) alınamaz hasarları olan binalar olarak tanımlanır.
Acil Yıkılacak Binalar: Sarsıntı nedeniyle binanın taşıyıcı elamanlarının büyük oranda kalıcı yer değiştirerek kısmen yahut büsbütün yıkıldığı binalardır. Hiçbir halde kullanılması mümkün olmayan bu binaların içine girilemez ve eşyaların tahliyesi gerçekleştirilemez.
‘UZMANLARIN EĞİTİMİ İLE E-DEVLET KATEGORİLERİ UYUŞMUYOR’
Kaygusuz, bu tanımlar yapılırken binadaki taşıyıcı ögelere bakılmadığını belirtti. Kaygusuz, alanda çalışan uzmanların çalışmasının ise e-Devlet ile birebir olmadığını anlattı: “Çünkü alana çıkan her arkadaş AFAD tarafından belirlenen ve bizim de uyguladığımız bir eğitime tabi tutuluyor. Bu eğitimde de taşıyıcı olmayan ögelerle ilgili rastgele bir kıymetlendirme yok. Biz de alana gitti gördük. Örneğin; duvarları yıkılmış bir mesken var ancak taşıyıcı sisteminde hiçbir şey yok. Münasebetiyle uzmanlar bu binaya tabi oldukları eğitimden baktıklarında ‘hasarsız’ diyebilirler. ‘Az hasarlı’ demesi için betonarme bir yapı ise taşıyıcı sistemde bir çatlak gözlemlemesi gerekiyor. Kendi aldıkları eğitim açısından yanlışsız yapıyorlar ancak e-Devlet ile olan uyumsuzluk nedeniyle vatandaşla karşı karşıya gelebiliyorlar.”
E-Devlet’teki kategorilerin neye nazaran hazırlandığını bilmediğini tabir eden Kaygusuz, alanda süratli olabilmesi için gözle bir ön kıymetlendirme yapılması gerektiğini kaydetti. Kaygusuz’un işaret ettiği bir başka nokta da bunun bir ön kıymetlendirme olduğu…
‘ŞU AN YAPILAN YALNIZCA SÜRATLİ BİR ÖN DEĞERLENDİRME’
Ön kıymetlendirme sonrası orta ve ağır hasarlı olarak raporlanan yapıların yine denetiminin sağlanması gerektiğini söyleyen Kaygusuz, süreçle ilgili şu bilgileri verdi: “Bu çalışmalar sonrası bizim şuna karar vermemiz gerekecek; ağır ve orta hasarlı binalar güçlendirmeye uygun mu değil mi? Güçlendirmenin mümkün olduğu yerlerde bu prosedürün uygulandığı, olmadığı yerlerde de yıkım kararının verildiği bir çalışma bu. Şu an yapılan yalnızca süratli bir ön kıymetlendirme.”
Sosyal medyada bina hasar tespiti yapan kimi uzmanların görüntüleri yer alıyor. Kelam konusu görüntülerde, uzmanların elinde çekiç ile binanın dışına vurarak ve iç yapısına bakarak kıymetlendirme yaptığı görülüyor. Kaygusuz bu tekniğe hangi evrede gereksinim olduğunu şöyle açıkladı: “Bu şunun için yapılıyor; binada bir çatlak görüyorsunuz ve genelde çekme çatlaklar çapraz olarak ilerliyor. Bizim taşıyıcı sistemimizin üstünde bir sıva katmanı var. Biz bu çatlağın sıva katmanında mı, duvarda mı, yoksa taşıyıcıda mı olduğunu tespit etmeliyiz. Bunu anlamak için de çekiçle taşıyıcı sistemin yüzeyini açmak zorundayız.”