Türkiye sarsıntı yaralarını sarmaya çalışırken, bir yandan da olağan takvimi 18 Haziran olan, Cumhurbaikanı Erdoğan’ın 14 Mayıs’ı işaret ettiği cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimlerinin ertelenip ertelenmeyeceği tartışılıyor. Bahis ile ilgili açıklamalarda bulunan CHP’nin Yüksek Seçim Heyeti (YSK) temsilcisi Hadimi Yakupoğlu, ‘depremzedeler nasıl oy kullanacak’ konusuna da açıklık getirdi.
Hukukçulara nazaran Anayasa uyarınca savaş nedeni dışında, seçimlerin ileri bir tarihe ertelenmesi mümkün görülmese de siyaseten tartışılıyor.
Ancak seçimlerin vaktinde yahut 14 Mayıs’ta yapılması halinde de büyük yıkım yaşayan başta Hatay, Adıyaman, Kahramanmaraş olmak üzere zelzeleden etkilenen vilayetlerde altyapı meseleleri, seçmenlerin büyük kısmının göç etmesi yahut kayıplar nedeniyle; seçmen kütüklerinin güncellenmesi, seçmenin sandıkla nasıl buluşturulacağı, seçimin sağlıklı olup olmayacağı da tartışılıyor.
CHP’nin Yüksek Seçim Heyeti (YSK) temsilcisi Hadimi Yakupoğlu, BBC Türkçe’ye bahisle ilgili verdiği röportajda şu sözleri kullandı:
Deprem nedeniyle seçimlerin ertelenip ertelenmeyeceği tartışılıyor. Bu şartlarda seçim yapılabilir mi?
– Yapılabilir natürel.
* Pekala seçim 18 Haziran’dan ileriye ertelenebilir mi?
– Hayır, seçimi erteleyemezler. O denli “bir seferden bir şey olmaz” diyerek anayasayı delemezsiniz. O denli bir şey olmaz aslında.
Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman üzere yerlerde yıkım çok büyük. “İnsanların adresleri bile aşikâr değil, nasıl oy kullanacaklar” deniliyor?
Daha evvelki kanunlarda,” sandık çevresi” ve “sandık alanı” diye kavramlar vardı. Lakin 2018’de yapılan yasa değişikliği ile bu kavramlar kaldırıldı. “Seçim çevresi” vilayet, “seçim bölgesi” muhtarlık, “sandık bölgesi” ise bir sandığın seçmenleri olarak tanımlandı. Yapılan değişiklikle 298 sayılı kanunun 5’inci hususuna “Aynı binada oturan seçmenler, hane bütünlüklerinin korunması ve birebir seçim bölgesinde kalmaları koşuluyla, farklı sandık bölgelerine kaydedilebilir” kararı getirildi. Yani tıpkı muhtarlık içinde farklı sandıklara bölüştürebilirsin diyor. Getirilen kural bu.
Bu, şunun için getirildi: Biliyorsunuz kamu lojmanları, huzurevleri var. Buralara tek sandık konulursa, hangi partiye oy çıktığı aşikâr oluyor. Bu seçmeni rahatsız edebiliyor. Bunun önüne geçilmesi için yapıldı. Bir de 2015 seçimlerinde, terör sebebiyle 2972 sayılı Mahalli Yönetimler Kanunu’nun ek ikinci hususuna nazaran sandık taşınması ve birleştirilmesi kararları alınmaya başlandı. 2018 seçimleri dahil uygulandı bu kararlar. Vilayet jandarma komutanlıklarından gelen talepler doğrultusunda sandıklar taşındı. En nihayetinde, 13.03. 2018 tarihli değişiklikle 298 sayılı kanunun 14. hususuna koydular sandık taşıma ve birleştirmeyi.
Başka bir vilayette oy kullanabilir mi seçmen? Yani Hatay seçmeni Mersin’de oy kullanabilir mi, sandık birleştirme yoluyla?
Hayır. Tıpkı seçim etrafı içinde mahalleleri, öbür bir mahalleye taşıyabilirsiniz. Ancak Hatay’ın sandıklarını tutup da Mersin’e taşıyamazsınız. Buna 5. unsur pürüz. Yani Hatay’ın Defne’sine sandık kurulur, Erzin’ine kurulur lakin diğer bir seçim etrafına, yani ile kurulamaz sandık.
2018’de yürürlüğe giren kanunla 298 sayılı Seçimlerin Genel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanunu’nun 14. hususuna eklenen 16. fıkra, “Seçim güvenliği açısından gerekli görülmesi durumunda, vali yahut vilayet seçim şurası liderinin oy verme gününden en geç bir ay evvel talepte bulunması halinde, o yerdeki sandıkların en yakın seçim bölgelerine taşınmasına, sandık bölgelerinin birleştirilmesine, muhtarlık seçimleri hariç olmak üzere seçim bölgelerinin birleştirilmesi ile seçmen listelerinin karma formda düzenlenmesine ve bu konuların ilanına karar vermek” kararlarını düzenliyor.
Kenti terk eden seçmenlerin gelip oy kullanmaları gerekecek. Mesela siyasi partiler seçmeni vilayetlerine taşıyıp oy kullanabilir mi o vakit?
Tabii, taşıyabilirler. Fakat kimse oy kullanma hakkından, seçmen olma hakkından mahrum bırakılmayacak. Lakin YSK’nın, Seçim Kanunu’nun yahut devletin misyonu herkesi zorla sandığa götürmek değil. Bugün Avrupa’daki seçimlere iştirakler yüzde 50’yi bile bulmuyor. Biz yüzde 80’lerle seçim yaptık şimdiye kadar. İlla herkesi birebir formda sandığa taşıyacağız diye bir kural mi var? YSK’ya bir sürü seçim geliyor. Mesela, orda bir partinin yahut bir meslek odasının 200 delegesi var. Ancak genel şuraya yahut kongreye 10 kişi katılıyor, 2 kişi seçiliyor. Seçim geçerli mi, geçerli.