Ekonomist Ercan Türkan, sarsıntının ülkeye maliyetinin 58 milyar dolar olacağını açıkladı. Türkan’ın afet bölgesi ilan edilen 11 ilin en önemli göstergelerini ele alarak yaptığı hesaplamaya nazaran, bu maliyetin 31 milyar dolarını kamu kesimi, 27 milyar dolarını hane halkı ve firmalar üstlenecek.
Ekonomim muharriri Alaattin Aktaş, “Depremin maliyeti 58 milyar dolar” başlıklı yazısında, maliyetleri “akım maliyetleri” ve “birikim maliyetleri” olarak iki kalemde ele alan Türkan’ın hesaplamalarını şöyle aktardı:
“Akım maliyetler 10.8 milyar dolar seviyesinde. Bir de birikim kayıpları var, onun meblağı da 47.4 milyar dolar.
Böylece toplam maliyet 58.2 milyar dolara ulaşıyor. Ercan Türkan depremzedelere yapılan yardımları 1.2 milyar dolar olarak kestirim ediyor. Bu meblağ düşüldükten sonra toplam maliyet 57 milyar dolar seviyesinde oluşuyor.
İktisatçı Türkan hangi kalemden ne kadar bir maliyet geleceğini hesaplarken kullandığı varsayımları da tek tek açıklıyor.
Akım maliyetler neler?
Ercan Türkan akım maliyetleri katma paha ve işgücü kayıpları ile birlikte, felaketin sonuçlarını hafifletmek ve acil gereksinimleri gidermek hedefiyle yapılan yardım ve alınan mali tedbirlerin maliyeti olarak tanımlıyor.
Bu küme içinde en büyük maliyet kalemi yaklaşık 6 milyar dolarla beş aylık GSYH kaybı. Depremzedelere yapılmakta olan nakdi dayanak ödemeleri, taşınma yardımı, vefat edenlerin yakınlarına yapılan yardım, SGK’nın prim kaybı ile vergi ve vergi erteleme ve silinmesi de başka akım maliyet kalemleri.
Birikim kaybı çok büyük
İktisatçı Ercan Türkan, sermaye birikimi kaybında bina stokunun, kentlerin altyapısının ve kamusal binaların hasar görmesinden kaynaklanan kayıpların başta geldiğini vurguluyor.
Yapılarda oluşan orta ve az hasarların onarılarak bu yapıların tekrar kullanılabilir hale getirilmesi için yapılacak tamir masraflarını de bu kapsamda sınıflandıran Türkan, motorlu kara taşıtlarında, hayvan varlığında, beyaz eşya ve mobilyada yaşanan kayıpları da bu maliyet başlığı altında topluyor.
Birikim kayıpları başlığı altında yer alan bu kayıplar içinde en büyük meblağ hiç kuşku yok ki yıkım ve ağır hasar nedeniyle yapı stokunda ortaya çıkan kayıp. Ercan Türkan bu kalemdeki kaybın büyüklüğünü 26.2 milyar dolar olarak hesaplıyor. Bu meblağın 2.1 milyar dolarının DASK tarafından karşılanacağı varsayılıyor.
Ercan Türkan, büsbütün yenilenmesi gereken binaların altyapısının 6.5 milyar, kent altyapısı ve kamusal binaların tamirinin 2.8 milyar, az hasarlı binaların tamirinin 2 milyar, araba hasarının da 4.2 milyar dolar kayba yol açacağını hesaplıyor.
Bu maliyeti kim üstlenecek?
İktisatçı Ercan Türkan, sarsıntı felaketinin maliyetini ortaya koyan bu çalışmasında ayrıyeten bu maliyeti hangi bölümlerin ödeyeceği üzerinde de duruyor. Türkan çalışmasında bu hususta şu görüşleri lisana getiriyor:
‘Maliyetlerin toplam boyutunu bilmek kadar, bu maliyetin hangi kesitler tarafından üstlenildiğini bilmek de değerlidir. Birincil dağılım temel alındığında kamunun 31 milyar dolar, hanehalkı ve firmaların ise 27 milyar dolarlık bir maliyetle karşı karşıya kaldığını tabir etmek mümkündür.’
(…)
Burada toplumun tamamı tarafından yanıtlandırılması gereken soru, ‘Biz bu maliyeti bugün tek taksitte ödemek yerine, Marmara sarsıntısından bu yana geçmiş yıllara yayarak bugüne kadar ödeyebilseydik, organizasyonel yapımızı dinamik ve resen işleyen bir hale getirebilseydik, bu keder ve hasarın ne kadarını telafi edebilirdik’ sorusu olmalıdır.” (HABER MERKEZİ)