Haberler, toplumsal medya, telefonlar, iletiler, sohbetler…
Pazartesi gününden beri ülkece yardım ediyoruz, bekliyoruz, izliyoruz, belirsizlik içerisinde savruluyoruz.
Yastayız. Bir yandan da tasayla karışık bir kızgınlık var üzerimizde. Büyük ölçekli bir sarsıntının hazırlıksız bir yeri yakalamasıyla nelerin olabileceği 24 senede unutulmuş. Kitlesel amnezi genimize işlemiş.
Bir yandan etkilenen bölgedeki vatandaşlarımıza çeşitli yollarla yardım göndermeye çalışıyoruz. Bir yandan daima önümüzde akan imajlar, görüntüler, ekran ışığı, sesler, yorumlar derken hem fizikî sıhhatimiz hem de akıl sıhhatimiz darbe alıyor. Birinci günlerde gösterdiğimiz uğraşın sonraki haftalarda azalarak bitmemesi gerekiyor. Bunun için yardımı dışarıya yaparken içeriye de dönmek lazım.
YAŞADIĞINIZ HİSLER GERÇEK VE GEÇERLİ
İçerisi karanlık, ışık nadiren cılızca parlayıp sönüyor.
Arkadaşlarımla, öğrencilerimle, akrabalarımla haberleşiyorum. Kimisi zelzelenin merkezinde. Kimisi yurt dışında çok uzaklarda. Alana gitmek için ülke sonları içerisinde olanlarla gönüllülük formları dolduruyoruz, lakin deneyimimiz yok. Sıra bize gelmiyor. Uzaktan maddi yahut lojistik yardımlarla elimizden geleni yapıyoruz. Ancak daima bir yetersizlik hissi. Kemiriyor. İsyan ettiriyor. Kahrediyor.
Zor bir devirden geçiyoruz. Çok çeşitli hisler yaşıyoruz. Birçoğumuzun kayıpları oldu, bir kısmımız düzgün haberler aldık. İçimizde daima bir yetersizlik hissi. Tahminen de hayatta kalmış olmanın getirdiği suçluluk. Vakit zaman şükür hali; yediğine içtiğine, ailene. Sonra bir defa daha suçluluk. Hıçkırıklarla ağlama muhtaçlığı. Ana akım yahut toplumsal medyada gördüğümüz vatandaşımızın yerine kendimizi koyup çaresizliklerine, buruk sevinçlerine, yorgunluklarına ortak olmak. Yahut olduğunu sanmak…
OKSİJEN MASKESİNİ EVVEL KENDİNİZE TAKIN
Travmatik olaylara ikincil olarak maruz kaldığımızda, otomatik olarak empati kurarız. Empati hali “kendini oburunun yerine koyarak hissetmek” halinde açıklanabilir. Toplumsal medyada yahut televizyon kanallarında daima olarak bize yansıtılan içerik akışı işte bu empati halini tetikler. Empati yararlıdır; harekete geçmemize yardımcı olur. Gördüğümüz acıları dindirebilmek için bir şeyler yapmamızı söyler. Fakat büyük kitlesel felaketlerde adeta bir girdap haline dönüşüp bizi kendi içine çeker.
Duygusal girdaba girerseniz, ne kendinize ne de diğerlerine yararınız kalır. Öfke, sıkıntı, isyan… ne olursa olsun, bir dereceye kadar sizi harekete itecek tetikleyici öge olabilir. Fakat şayet ki o içerideki kemirme hissi artıyorsa durmalı ve içeriye dönmelisiniz, zira bu yaşadığınız ağır hisler bir müddet sonra fizikî ve zihinsel semptomlar halinde karşınıza çıkabilir: Bel, boyun tutulması, migren, baş dönmesi, depresyon yahut anksiyete, tansiyon yahut şeker dengesizlikleri, vb.
KENDİNİZ İÇİN YAPABİLECEKLERİNİZ
İçinde bulunduğumuz sürecin dış etkenlerden bağımsız olarak farkına varmalıyız. Ekransız, telefonsuz, hatta tahminen yalnız bir formda, yeni bilgilere maruz kalmadan sessizce oturup dikkati içeriye çevirmek birinci adım. Zihin esasen karman çorman, evvel vücudu farkedin. Vücuttaki fizyolojik yansımalar nasıl? Kimi vakit çok ağır hisler olabilir, kimi vakit hissizlik. Vücuttaki fizikî hislerin farkına vardıktan sonra duyular biraz daha ayrıntılı bir formda gözden geçirilmeli. Bu noktada çağdaş yoga ve meditasyon teknikleri hayli tesirli formüller sunuyor.
Etrafınızda bulunan 5 objeyi farkedebilirsiniz; biçim, renk, uzaklık, boyut üzere ayrıntılarını oturduğunuz yahut uzandığınız yerden net bir formda gözlemleyin. Vücudunuzun oturduğunuz tabanla temasını hissedebilirsiniz; tabanın sertliğini, yüzeyin formunu, sıcaklığını, kumaş yahut gerecin dokusunu farkedin. Yediğiniz yiyeceğin yahut içtiğiniz içeceğin tadını, kokusunu farkedin; hatta bir yudum suyun bile. Yemek yerken yahut bir şey içerken yavaşlayın. Yüzünüzü yıkayın yahut şakaklarınızı ve alnınızı orta sıra yavaşça ovalayın. Nefesiniz nasıl? Kesik kesik ve süratli mı, tertipli mi, yoksa bazen farkına varmadan nefes alma duruyor mu? Nefesinizi sisteme koymaya çalışın; 4 saniyede nefes alıp 6 saniyede vermeyi ve nefesiniz uzadıkça müddetleri de orantılı uzatmayı deneyebilirsiniz.
AHLAKİ BEDELLER DİNÎ DEĞİL EVRENSELDİR
Bir felaketle yüz yüzeyiz. Pasif kabullenişi öğütleyen yollar, bu dünya sisteminde, bu yaşayış içerisinde bizi daha da büyük bir çaresizliğe sürüklüyor. Hindistan kurtuluşunun başkanı Gandhi, nizamı kabullenmeden değil, direnişten yanaydı, lakin “pasif direniş” sözünden pek hoşlanmazdı. Zira Gandhi’nin öncülük ettiği “Satyāgraha” yaklaşımı, pasifliğin ve direnişin de ötesindeydi. Satyāgraha, yanlışsız olana tutunmaktı. Tıpkı yaklaşımı daha sonra Martin Luther King Jr. ABD’de ve Nelson Mandela da Güney Afrika’da benimseyecekti.
Uzun vadeli tahlil için aksiyon gerek, harekete geçmek gerek. Dış dünyamıza ve kendimize yönelik sorumluluklarımız var. Adaletsizlik ve kitlesel ziyan kelam konusu olduğunda, satyāgraha üniversal bir tahlil sunar: Gandhi’ye nazaran bu tahlilin öncelikli aslı şiddetsizlik unsurudur. Kelamda ve harekette şiddetsizlik. Sonra doğruluk unsuru gelir. Doğruluk salt dürüstlükten öte, kelamda, niyette ve harekette tutarlılıktır. Çalmamak ve tokgözlülük esasen beraberdir. İş emektir, alın teridir. İhtirastan özgürleşmek ve cesaretli olmak gerekir. Gandhi tüm inançlara eşit derecede saygılı olmayı da bu tahlil ideolojisinde temel saymıştı, lakin şahsen kendisi bu prensipten ötürü suikaste kurban gitti. İthal eserlerin reddini savunduğu iktisat siyaseti da “doğru olana tutunma” yolundaki prensipleri ortasındaydı.
Bu prensipler bizim toplumumuza yabancı değil. Kurtuluş Savaşı’nın kıssalarıyla büyüyen son jenerasyonuz. Beş gündür şahit ve dahil olduğumuz seferberlik ve yardımlaşma zincirleri de bunun ispatı. Tahminen bu felaket ve beraberinde gelen halk birliği, artık geçmişi kazıyıp eski ulusal kıymetlerimizi tekrar ortaya çıkarmamıza ve daha yeterli bir gelecek inşa etmemize yardımcı olur.
Gülnihal Özdener