İlknur Altıntaş
Wilhelm Salomon Calvi…
Jeoloji Mühendisi…
7 Nisan 1933’de Musevilerin memur olmasını yasaklayan “devlet memuriyetinin meslek olarak ifasına tekrar dönüş yasası”nı çıkarmasıyla birlikte işini kaybetti…
O devir 67 yaşındaydı ve tam 37 yıldır “Heidelberg Üniversitesi”nde ders veriyordu.
Ayrıca… “Heidelberg”in meşhur “termal su kaynağı”nın da kâşifiydi…
Çok geçmedi Alman vatandaşlığından da çıkarıldı. Yalnızdı. Eşini 20 yıl evvel kaybetmişti bir daha hiç evlenmedi…
Ve… O da Almanya’daki birçok Yahudi üzere Avrupa ülkelerine kaçtı… İsviçre’ye iltica eden Tıp Profesörü Philipp Schwartz’ın kurduğu yurt dışındaki Alman bilim adamlarına yardım eden cemiyete katıldı.
Ve… 1933 yılında Türkiye’de “Darülfünun” kapatılıp yerine yeni bir üniversite kurmak için çalışmalar başlatılınca 1934 yılında Ankara’ya geldi…
Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü’ne bağlı “Tabii İlimler Fakültesi” bünyesinde bulunan “Jeoloji Enstitüsü”nün başına geçti…
İlginç bir karakterdi. Uzun sakalları; ütüsüz pantolonları, dizlerine kadar inen gömleklerinden hiç vazgeçmedi…
Ve… Gelir gelmez yaptığı birinci iş de Türkiye’yi baştan aşağıya gezmek oldu.
Öyle ki… 1936 yılında yayınladığı “Türkiye Cumhuriyeti’nde Jeolojik Görünümler” kitabının girişinde, bir yıl içinde Anadolu ve Ege’de 13 bin kilometre yaptığını yazdı…
Kimsenin gitmeye cüret edemediği ücra köşelere gitti, dağlara tırmandı; vadileri aştı…
Hatta… Peribacalarını o keşfetti…
Sadece bu kadar da değil; Ankara için “su kaynakları” bulup, projeler de geliştirdi…
1936 yılında Başbakan İsmet İnönü’ye “Türkiye Cumhuriyeti Jeoloji Kurumu Organizasyonu” nun bir zaruret olduğunu gösteren bir rapor sundu…
1936 yılında bu çalışmaları yürütmek için Tarım Bakanlığı’nda görevlendirildi lakin maalesef kurumlaşamadı.
O da 1939 yılında Maden Tetkik Arama Enstitüsü’nde “jeolog” olarak işe başladı…
Anadolu ve Ege’yi karış karış gezen Profesör’ün daima söylediği şuydu: Türkiye’nin kentleri fay çizgileri üzerine şurası ve bu kentlerdeki yapılaşma zelzelelerde yerle bir olabilirdi…
Tehlikenin öylesine farkındaydı ki MTA’daki çalışmaları bir müddet sonra tek bir hususta ağırlaştı…
-Deprem…
İstanbul Üniversitesi’nden gelen “jeoloji kürsüsü başkanlığı” vazifesini MTA’daki çalışmalarını münasebet göstererek reddetti…
22 Ocak 1939 yılında “deprem ve zelzeleye karşı alınacak önlemler” üzerine bir kanun tasarısı ve raporu hazırlayıp hükümete sundu…
Alınması gereken önlemleri de belirtti. Yazık ki ihtarda bulunduğu vilayetlerden biri Erzincan’dı…
Fakat geç kalındı: 1939 yılında Büyük Erzincan Depremi’nde 40 bin işi enkaz altında kaldı…
Daha sonraları Profesör Calvi’nin raporlarını okuyan ve hayretler içinde kalan isim ise Şevket Süreyya Aydemir’di…
Sanayi İşleri Tetkik Dairesi lideri olan Şevket Süreyya Aydemir, 1971 yılında Bingöl’de 878 kişinin öldüğü depremin akabinde Cumhuriyet Gazetesi’ne yazdığı yazıda, rapordaki Marmara Bölgesi’ndeki tehlikeyi hatırlattı:
“Bu rapor devlette vardır. Bunlardan modüller naklederek, bugün en tehlikeli alanlarda yerleşmiş olan bütün vatandaşlarımızı huzursuz etmek istemem. Lakin Salomon Calvi’nin o kadar açık, o kadar kesin olarak üstünde durduğu bir bölge yahut kent üzerinde bir şeyler yazmaktan kendimi alamayacağım. Zira bu bölge ve kentten her geçişimde, bir taraftan Salomon Calvi’yi hatırlarım bir taraftan da oradaki gamsız, gözü kapalı ve sahipsiz yerleşme hareketine bakarak ürperirim. İlah saklasın. Ama İlah da evvela önleminizi alın demiştir herhalde. Bu bölge İzmit bölgesidir. Bu kent İzmit kentidir.”
Peki, sonra neler mi oldu?
Değişen pek bir şey olmadı; vakit aktı gitti…
Hatta… 1964 yılında İstanbul’u sarsan 4,5 şiddetindeki bir sarsıntı sonrasında bile kimi uzmanlar “İstanbul’un hafif sarsıntı bölgesinde” olduğunu filan yazdı…