Merkez üssü Kahramanmaraş olan ve 11 ili etkileyen sarsıntıların akabinde, kuşların zelzelesi birkaç saniye ya da birkaç dakika evvel hissedip garip davranışlar sergilediği istikametindeki savlar ve bilimsel araştırmalardaki benzeri sonuca varma durumlarının akabinde hobi kuşlarına ilgi arttı.
Depremin akabinde kuş satışı yapan ‘pet shop’ları ziyaret eden birçok vatandaş, sarsıntısı evvelden hissettiklerini belirterek muhabbet kuşu satın aldı.
“DEPREM FELAKETİNDEN SONRA KUŞ ALMAK İSTEDİKLERİNİ SÖYLÜYORLAR”
Deprem sonrasında muhabbet kuşu satışlarında artış yaşandıklarını söyleyen pet shop işletmecisi Ahmet Serkan Topçu, “Kuşlar evvelden beri sevilen hayvanlardır. Lakin bu zelzele felaketinden sonra tabi tüm hayvanların zelzelesi daha evvelce hissettikleri için biraz daha talep ve ehemmiyetleri arttı. Gelen müşteriler, yaşanan sarsıntı felaketinden sonra kuş almak istediklerini söylüyorlar. Kuşların kıymetini sarsıntılardan sonra daha yeterli anlamış olduk. Hayvanlar hisli, ‘kuş’ deyip geçmemek lazım.” dedi.
HAYVANLAR SARSINTILARI EVVELDEN HİSSETTİ Mİ?
Hayvanların güçlü zelzeleleri insanlardan evvel algılayabildiği fikri eski çağlardan beri var olan bir teori ve bunu destekleyen bilimsel araştırmalar da bulunuyor. Bilim insanları, tıpkı sismolojik makinelerin insan bedeninin algılayamadığı sarsıntıları algılayabilmesi üzere, hayvanların da daha güçlü sarsıntı dalgaları gelmeden saniyeler evvel yeryüzünden geçen küçük ön şokları algılayabilecek donanıma sahip olduklarını söylüyor. Hatta kimi araştırmacılar, hayvanların bu sarsıntıları öncü sarsıntılardan evvel hissedebileceklerini söylüyor.
HAYVANLAR P DALGALARINI HİSSEDEBİLİYOR
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’na (USGS) nazaran, bir zelzeleden evvelki saniyelerdeki olağandışı hayvan davranışları, iki tıp sismik dalga ortasındaki farkla açıklanıyor. Birincil dalgalar ya da P dalgaları bir sarsıntıdan birinci yayılan ve merkez üssünden saniyede birkaç kilometre süratle ilerleyen dalgalara deniliyor. USGS, bunların hayvanlar için daha fark edilebilir olduğunu söylüyor. P dalgalarını, yeri yuvarlanma hareketiyle sarsan daha güçlü ikincil yahut S dalgaları takip ediyor.
Konuya ait USGS kılavuzunda “Çok az insan zelzele kaynağından en süratli ilerleyen ve daha büyük S dalgasından evvel gelen daha küçük P dalgasını fark eder. Lakin daha keskin duyulara sahip birçok hayvan, S dalgası gelmeden saniyeler evvel P dalgasını hissedebilir.” deniliyor.
DEPREMDEN 45 DAKİKA EVVEL OLAĞANDIŞI DAVRANMAYA BAŞLADILAR
Almanya’da yer alan Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsü’nde bu mevzuda bir araştırmaya öncülük eden Martin Wikelski’nin 2020’de yayınlanan bir çalışmasında ise o ve meslektaşları, hayvanların sarsıntı olup olmayacağını evvelce tespit edebilmelerini anlayabilmek için bir çiftlikteki ineklere, köpeklere ve koyunlara elektronik etiketler taktı. Aylar boyunca izlenen hayvanların, yakınlarda tespit edilen sekiz büyük sarsıntının yedisinden evvel, 45 dakikadan fazla bir mühlet boyunca alışılmadık derecede hareketli oldukları görüldü.
Diğer taraftan 2016 yılında, ABD’nin Oklahoma eyaletini vuran zelzeleden 15 dakika evvel, kuşlar o kadar büyük sayılarda uçuşa geçti ki, radar teknolojisiyle binlercesi havada gözlemlenebilir hale geldi.
Romalı müellif Aelian ise M.Ö. 373 bir sarsıntı Antik Yunan kenti Helike’yi yerle bir etmeden evvel yılanların, farelerin ve böceklerin kenti terk ettiğini yazdı.