İSTANBUL (İGFA) – Kahramanmaraş merkezli iki sarsıntı, 10 vilayette 24 bini aşkın vatandaşın vefatına neden oldu. Büyük yıkıma yol açan zelzele felaketinde bilhassa kurtarma çalışmaları sırasında toplumsal medyanın gücü ve tesiri bir kere daha gündeme geldi.
Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nazife Güngör, “Yüzyılın Felaketi” olarak nitelendirilen Kahramanmaraş sarsıntılarında toplumsal medyanın faal biçimde kullanıldığını belirtti.
Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri tarafından toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için hazırlanan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ şu unsurlardan oluşuyor:
1. Toplumsal medyanın gücünün farkında olunuz. Toplumsal medyadan yapılan yardım davetleriyle çok sayıda canın kurtarıldığını unutmayınız.
2. Sarsıntısı Amerikalılar yaptı, sarsıntısı bilen kâhin üzere bilimsel bedeli olmayan paylaşımlar yapmamak, yapılan paylaşımları yaymamak gerekir.
3. Evvelce meydana gelen öteki bir zelzeleye ait imgeler yeniymişçesine toplumsal medyada paylaşılmamalıdır.
4. Toplumsal medyada paylaşılan fotoğraf ve görüntülerde gerçekliği bozacak biçimde ekleme, çıkarma, kolaj yahut montaj üzere oynamalar yapılmamalıdır.
5. Toplumsal medya paylaşımlarında nefret söylemi içeren kışkırtıcı tabirler kullanmamaya itina gösterilmelidir.
6. Depremde yardımları kolaylaştırmak için kullanılan hashtag’ler, takipçi kazanmak hedefiyle ilgisiz tweetlerde kullanılmamalıdır. Bu ilgisiz paylaşımlar yardımları sekteye uğratmaktadır.
7. Sosyal medyada yardım takımlarının yönlendirilmesi maksadıyla paylaşılan içeriklerin gerçek ve yeni olmasına ihtimam gösterilmelidir. Yanlışlı paylaşımlar takımların vakit kaybetmesine neden olmaktadır.
8. Sosyal medyada, gerçek yardım kuruluşlarını taklit ederek oltalama formülüyle yardım davetleri yapanlara karşı dikkatli olunmalı, bu hesaplar tespit edilir edilmez engellenmeleri için toplumsal medya platformlarıyla bağlantı kurulmalıdır.
9. Sosyal medyada, olağan periyotlarda makul karşılanabilecek biçimde takipçi toplamak, beğeni almak üzere maksatlarla sansasyonel paylaşımlar yapmamak gerekir.
10. Sosyal medyada, alanda haber yapan gazetecilere yönelik linç teşebbüsleri de çokça yaşanmaktadır. Bu tıp teşebbüslere alet olmamak gerekir.
ÇOCUK FOTOĞRAFLARINA DİKKAT!
11. Yaralı ya da enkazdan kurtulan çocuk fotoğraflarının ve görüntülerinin toplumsal medya platformlarından paylaşılmasının ve bu çocukların ismiyle cismiyle sembol haline getirilmesinin yaşadıkları travmayı ömür uzunluğu atlatamamalarına yol açabileceğini unutmayınız.
12. Palavra haberlerin daha süratli yayıldığının farkında olunuz ve teyit edilmemiş haberleri paylaşmaktan kaçınınız.
13. Göçük başında yakınlarının enkazdan kurtarılmasını bekleyen beşerlerle konuşurken dikkatli bir lisan kullanılmalı, ‘ne hissediyorsun, acı var mı’ üzere saçma sorular sormaktan kaçınılmalıdır.
14. Depremzedelerle röportaj yaparken hassas biçimde davranmak gerekir. Acılı insanlara yaklaşımımız her vakit insani olmalıdır.
15. Röportaj yapmak istediğiniz, mikrofon uzattığınız insanlara öncelikle kendinizi tanıtın ve ne için röportaj yapmak istediğinizi açıklayınız.
16. Yakınları vefat etmiş insanlara baş sıhhati dileyin ve hüzünlerinizi bildirin lakin asla acınızı anlıyorum üzere gereksiz tabirler kullanmayınız.
17. Yakınları hala göçük altında olan insanlara mikrofon uzatırken çok dikkatli davranın ve mümkünse bu röportajları canlı yayın esnasında yapmayın. Acılı beşerler istemeden başlarına kaygı açacak sözler kullanabilirler. Canlı yayın olmazsa bu kelamları ayıklayıp röportajları yayımlayabilirsiniz.
18. Ceset imajlarını ve bilhassa de cesetlerin yüzlerini gösteren manzaraları vermekten kaçının. Zira ceset imgeleri en başta vefat eden kişinin yakınlarında kalıcı travmalara yol açabilmektedir.
TRAVMATİK İMGELER MERHAMET YORGUNLUĞUNA YOL AÇABİLİR
19. Zelzele üzere travmatik olaylara ait yayınların izleyiciler ve okuyucular üzerinde tesirleri olacağını hesaba katın. Travmatik manzaraların insanlarda merhamet yorgunluğuna yol açtığını unutmamak gerekir. Merhamet yorgunluğu kısaca benzeri imajları daima gören bireylerin öbürleri için empati kurma ve şefkat duyma yeteneklerinin vakitle azalmasını anlatmaktadır.
20. Zelzele haberlerini sayılara indirgemek, çabucak her saat başı meyyit ve yaralı sayılarını vermek bir müddet sonra insanlarda duyarsızlığa yol açmaktadır. Ölenlerin birer insan olduğunu, istatistikten ibaret olmadığını dikkate alınız.
21. Sarsıntıya ait haberleri verirken, imajlara müzik döşeyerek dramatikleştirmek yanlışsız değildir.
22. Göçük altında olan, kurtarılmayı bekleyen beşerlerle gereksiz temas kurmaya çalışmayın. O insanların nefeslerini boş yere harcamalarına yol açacak halde canlı yayında seslerini duymaya kalkmayınız.
23. Resmi açıklamalar ve sağlam kaynaklar dışında yapılan açıklamalara prestij etmeyin.
24. Toplumsal medyada paylaşılan imgeleri teyit etmeden haberlerde kullanmayın.
25. Olanı biteni objektif biçimde aktarmak için gayret gösterin. En makûs gazetecilik, gerçeği çarpıtan gazeteciliktir. Bu cins gazetecilik hem halkın bilgi alma hakkına hem de mesleğin prestijine ziyan verir.
26. Başvurulacak haber kaynaklarının bahsin uzmanı şahıslar olmasına dikkat ediniz.
27. Spekülatif açıklamalar yapan şarlatanlara mikrofon uzatmayınız ve komplo teorilerini haberleştirmeyiniz.
28. Yetkilileri açıklama yapmaları için zorlayınız. Medya haber yaptığında aksaklıkların süratle düzeltildiği tekraren görülmüştür.
29. Sadece sıkıntılara değil, tahlillere de yoğunlaşınız. Muhtemel tahlil tekliflerini haberleştirerek alandaki gruplara daha fazla yardımcı olabilirsiniz.
30. Haber yapma sürecinde enkaz kaldırma ve göçük altından can kurtarma çalışmalarına pürüz olmayınız. Canlı yayında hayat kurtarma manzaraları verebilmek için çalışmaları aksatmayınız.