ANTALYA – Maraş ve Hatay merkezli 11 vilayette tesirli olan zelzelelerin akabinde bölgede, yıkımın nedenlerine ait incelemeler yapılıyor.
Antalya’dan afet bölgesine bir takımla giden İnşaat Mühendisleri Odası Antalya Şube Lideri Mehmet Soner Akdoğan ve Jeoloji Mühendisleri Odası Antalya Şube Lideri Bayram Ali Çeltik, materyal kalitesinden yer yapısına, proje etabından ruhsat sürecine kadar tespit ettikleri eksiklikleri anlattı. Buna nazaran, binalarda beton kalitesi düşük, taban katlardaki taşıyıcılar eksik…
Mühendislerden oluşan grup, sarsıntı bölgelerindeki hasar tespit çalışmalarına takviye oldu. ‘YAPILARDA PROJE KUSURLARI VAR’
Maraş’ta yaptıkları incelemede, 1999 sarsıntısından sonra yeni yapı yönetmeliğine nazaran inşa edilen kimi sitelerde, çökme ve ağır hasarla karşılaştıklarını söyleyen Mehmet Soner Akdoğan, “Bu sitelerde blokların bir kısmı çökmüş, bir kısmı da ağır hasarla ayakta kalmış durumdaydı. Sarsıntının merkez noktasından 200 kilometre uzaktaki Adana’da ise birebir bölgede bulunan yüzlerce binadan 18’i çökmüş. Bu bize, o binaların imal etabında birtakım yanlışların, ihmallerin olduğunu gösteriyor. O binalar inşa edilirken, gerçek manada mühendislik hizmeti alınmadığını anlıyoruz. İncelediğimiz yapılarda, çerçevelerin tam olarak oluşturulmaması, kapalı çıkmalarla irtibatların yapılması üzere proje yanlışları da çoktu” dedi.
‘BETON KALİTESİZ VE YERLER YUMUŞAK KATLI’
Akdoğan, 2000’li yıllarda yapılan binalardaki üç temek eksikliği şu biçimde anlattı: “Birincisi, yıkılan yapıların beton kalitesinin çok düşük olduğunu gözlemledik. İkincisi, uzunluğuna donatıların sarıldığı etriyelerin 135 derece bükülmesi gerekir. Bunların bükülmediği, 90 derecede kaldığı ve bu nedenle kolonların kirişlerden sıyrıldığı anlaşılıyor. Üçüncüsü, taban katlardaki taşıyıcı eksikliği… Bu binaların çok büyük bir kısmının altında ticari alanlar var. Binaların altlarında yumuşak kat oluşmuş. Yani üst katlarda daha eşit bir yapılaşma varken, yapının tabanla birleştiği yerde duvarların olmadığı, cam materyal ve boşlukların olduğu bir yapılaşma görüyoruz. Bu formdaki birçok yapı, sarsıntıda ya yıkılmış ya da yan yatmış.”
‘ÜÇ BAHİSTE REVİZYON ŞART’
Akdoğan, afet kaynaklı bir yıkımın bir daha yaşanmaması için de yeniden üç temel hususta revizyon önerdi: “Birincisi, şuur. Afete müdahalede yaşanan tertip sorunları, bize zelzele anında nasıl aksiyon alacağımızı bilmediğimizi gösterdi. Yetkili tüm kurumlar sorumluluk almalı, yurttaş da almalı. Herkes kapısının rengine, balkonunun haline, meskeninin cephesine bakıyor fakat yapının güvenliğini sorgulanmıyor. Bu sorgulama, kurala uygun yapılaşma için değerli. İkinci bahis ise eğitim. Mühendislik eğitimi baştan aşağı revize edilmeli. Bugün uzman olmayan yerlerde mühendislik eğitimi alan gençlerimiz var. Bir inşaat mühendisi, mezun olduğu anda sınırsız yetkiye sahip oluyor. Bu türlü bir sistem olmaz. Gençlerin yüksek standartlarda mühendislik eğitimi almalarını sağlamak ve onları alanlarına nazaran uzmanlaştırmak zorundayız. Üçüncü bahis de yapı kontrolü. Bu kavram hayatımıza 2000 yılında girdi ve hâlâ bu hususta istediğimiz noktada değiliz.”
‘500’Ü AŞKIN MAHALLE FAY HATTINDA’
Maraş’ta, Hatay’da, Adana’da fay sınırları üzerinde yaptıkları incelemeler hakkında bilgi veren Bayram Ali Çeltik de tüm bu sarsıntı çizgisi üzerinde ağır bir yapılaşma olduğunu söyledi.2021 yılında Jeoloji Mühendisleri Odası olarak Türkiye’de, zelzeleyle karşı karşıya olan vilayet ve ilçeleri içeren bir rapor hazırladıklarını belirten Çeltik, “O rapora nazaran yaklaşık 20 ilimiz, 80 ilçemiz ve 500’ün üzerinde mahallemiz direkt fay çizgileri üzerinde. Yaklaşık 1 milyon insan da bu durum dikkate alınmadan oluşturulmuş yerleşim yerlerinde yaşıyor. Sarsıntı bölgesine gittiğimizde 2021 yılında yapılmış raporda belirttiğimiz fay sınırının üzerinde inceleme yaptık. Çok büyük bir yıkım vardı önümüzde. Geçtiğimiz yıllarda tekraren uyardık, yeniden uyarıyoruz. Maraş ve Hatay merkezli zelzelelerde bu yaşadığımız tahminen de İstanbul zelzelesinin bir fragmanı. Hiç vakit kaybetmeden harekete geçmek zorundayız” diye konuştu
‘BİNA YER ALAKASINDA SORUN VAR’
Yaşanan büyük yıkımın temelinde imar ve ruhsat sürecindeki kontrol zafiyeti olduğunu söyleyen Çeltik, şöyle konuştu: “Merkez üssü Pazarcık olan sarsıntı, 200 kilometredeki onlarca binayı geçiyor ve geldiği Adana’da, 14 katlı bina yıkılıyor. 14 katlı ve yıldız biçimindeki bu bloğun tamamı yıkılmamış. Makasla kesilmiş üzere yarısı yıkılmış. Buradan anlıyoruz ki, yapının üzerinde olduğu yer homojen değil. Burada bina taban alakasında sorun var. Münasebetiyle önemli bir kontrol eksikliği var. Binaların çok büyük bir kısmı yanlışsız yere inşa edilmemiş, ölçüsüz yerlere pozisyonlandırılmış. Yerleşim yerlerinin yerle bir olduğu bölgelerde, binaların büyük bir kısmı, taban yapısı kaynaklı yıkılmış. Taş Devri’nde bile beşerler kayaların içine yerleşirken, bugün kentler alüvyonlu topraklar üzerine kuruluyor. Yani Taş Devri’nden makûs durumdayız.”
‘YIKILAN YERE YİNE BİNA YAPILIYOR’
Depremi bir facia olmaktan çıkarmak için binanın da fayın da insanın da öldürücü öge olarak dikkate alınması gerektiğinin altını çizen Çeltik, bir an evvel radikal kararlar almak gerektiğini belirtti. Çeltik şunları söyledi: “Daha evvel yaşanan afetlerden sonra gerçek kararlar almadık. Giresun Dereli’de taşkın sırasında binalar yıkıldı, suyun bastığı yere bir kere daha bina yapıldı. Her afette felaket yaşıyoruz. Tıpkı yanlışlar yeniden yapılmasın. Sarsıntı bölgesinde ovalarda yıkım çok fazla. Dağlık, kayalık alanlarda neredeyse hiçbir şey yok. Orman Bölge Müdürlüğü ile bağlantıya geçelim. Sağlam kaya ve yamaçların üzerinde orman vasfını yitirmiş yerler var. Lütfen bu bölgeleri yerleşime açsınlar. Zelzelede neredeyse yok olan kentleri yamaçlar üzerine kuralım. Ovalarda da tarıma devam edelim.”