Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın yargılanarak idama mahkûm edildiği THKO (Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu) davasının avukatlarından olan Halit Çelenk’in kızı Serpil Güvenç, Sol gazetesindeki bugünkü yazısında 1965’lerin TİP’i ve Bağımsız Dış Siyaset uğraşını anlattı.
Serpil Güvenç, “Günümüzde Ukrayna üzerinden Rusya’ya karşı savaşan emperyalizmin, bu ülkeyi çevreleme eforlarının bir adımı olarak Finlandiya’yı NATO üyesi yapabilmesi için Türkiye’nin de onayını alması gerekmekteydi. TBMM’de Finlandiya’nın NATO üyeliğine ait oturumda, muhalif bir sesin, tek bir karşı oyun bile çıkmaması, sosyalist, komünist etraflarda haklı bir reaksiyon yarattı. Bu haberi dinlerken, 1960’lı yıllarda 1. TİP’ in TBMM’de, TARAF etrafının, MDD (Milli Demokratik Devrim) hareketinin ve 68 gençliğinin ise Parlamento dışında, Türkiye’nin NATO’dan çıkması, ikili mutabakatların feshi ve askeri üslerin kapatılması, özetle ülke bağımsızlığı konusunda verdikleri faal ve kararlı çabayı anımsadım. Dün ve bugün ortasındaki “parlamenter” paydaşlık nedeniyle TİP’in o yıllarda verdiği şiddetli uğraşı bir kere daha paylaşmak istedim.” dedi.
YÜKSELİŞE GEÇİŞ
13 Şubat 1961’de sendikacılarca kurulan Türkiye Emekçi Partisi’nin, kısa bir müddet sonra Mehmet Ali Aybar ve Behice Boran’ın partiye iştiraki ve Aybar’ın genel başkanlığa seçilmesiyle bir yükseliş devrine girdiğini kaydeden Güvenç, “İç siyasetin yanı sıra bilhassa dış siyaset hususlarında ülke bağımsızlığını önceleyen yavuz ve atak çıkışlarıyla kamuoyunu sarsar. O tarihlerdeki bir kaç kıymetli olay bu çıkışların objektif koşularını hazırlamıştır. Birincisi, Mayıs 1960’ta, İncirlik`ten havalanan bir Amerikan U-2 casus uçağının Sovyet hududunda düşürülmesidir. Ülkedeki Amerikan üslerinin, Türk hükümetlerinin ve Türk genel kurmayının bilgisi dışında Amerikan çıkarları doğrultusunda faaliyet gösterdikleri gerçeğinin açığa çıkmasını sağlar bu gelişme. İkinci olay, 1963’lü yıllarda Türkiye`deki askeri üslerde ülke güvenliği için konuşlandırıldığı düşünülen Jüpiter füzelerinin Küba krizi sırasında hükümetin bilgisi dışında ABD ve Sovyetler ortasındaki ikili görüşmeler sonucu sökülmesidir. Üçüncü ve en değerli olay ise yeniden o tarihlerde Türkiye’nin Kıbrıs’a askeri müdahalesinin ABD Liderinin İsmet İnönü’ye yazdığı, “Johnson Mektubu” olarak da anılan mektupla durdurulmasıdır. ABD Cumhurbaşkanı, 12 Temmuz 1947 ikili mutabakatıyla Türkiye’ye verilen silahların “amaç dışı” kullanılamayacağını vurgulamıştır mektubunda.” diye yazdı.
O SLOGAN
Serpil Güvenç, “Bu olayların geliştiği tarihler de dahil, Türkiye’de dış siyaset ebediyen “milli bir mesele” sayılmaktadır; bunun manası ise tartışılmasının olanaksızlığıdır. 1940’lardan itibaren başlayan ve Türkiye’nin NATO’ya girişi ile birlikte pekişen bu tavır, emperyalizmin, bilhassa de ABD emperyalizminin dünya siyasetinin ülkemiz hâkim güçlerince ulusal siyaset olarak benimsenmesidir. En güzel anlatımını Demokrat Parti’nin Dışişleri bakanı Fuat Köprülü’ nün “Atlantik Muahedesi bizim için ulusal bir politikadır” tabirinde bulan bu siyasal duruş, askeri ya da sivil tüm hükümet programlarda yer alan “NATO ve CENTO’YA” bağlılık sloganıyla somutlaşmıştır.” değerlendirmesinde bulundu.
TİP DURUŞU
Siyaset sahnesindeki tek farklı duruşun, Türkiye sosyalist soluna ilişkin olduğunu belirten Güvenç, . “Milli dış politika” ismi altında sürdürülen teslimiyetçi politikayı sorgulayan sosyalistler onun iç yüzünü sergilemiş ve değişmesi için Parlamento içinde ve dışında ağır bir çaba vermişlerdir. TİP sözcüleri de Meclis kürsüsünden yaptıkları konuşmalar ve verdikleri soru önergeleri ile bu uğraşın kamu oyunda tartışılarak boyutlanmasına, kitlelere yayılmasına ve ülkemizde anti-emperyalist akımın güçlenmesine büyük katkıda bulunmuşlardır.” dedi.
Serpil Güvenç şunları yazdı:
TİP Programında Dış Politika
Partinin program ve tüzüğünde, ‘Atatürk’ün dış siyaseti yani %100 ulusal ve kıskançlıkla istiklalin korunması politikası’ savunulmaktadır. TİP’ in ‘Yurt ve dünya olaylarını Türk emekçi sınıfı ve işçi halk’ açısından değerlendirdiği ve ‘Onların menfaatlerini savunan, hak ve hürriyetleri için uğraş eden, Kurtuluş savaşı Türkiye’sine yaraşır, kıskançlıkla bağımsız, emperyalizme ve sömürgeciliğe karşı, BM’nin prensiplerine bağlı, barışçı bir dış siyaset’ten yana olduğu belirtilmektedir.1 Ulusal Misak, milletler ortası münasebetlerde tam eşitlik ve bağımsızlık, sömürge halklarının ve ulusal kurtuluş hareketlerinin barışçı yollardan desteklenmesi, savaşın fakat savunma halinde yasal sayılması, nükleer silahları da kapsayan genel bir silahsızlanma talebi, bu bağlamda askeri blokların ve yabancı ülkelerdeki üslerin tasfiyesi TİP programının dış siyaset ile ilgili öbür değerli ögeleridir.
Programda emperyalizm vurgulanmakla birlikte ikili muahedeler, Amerikan üsleri ve NATO mevzularına değinilmemektedir zira bunların tartışılması şimdi çiçeği burnundaki TİP’ in hâkim sınıflarca susturulmasına neden olabilecektir.
Ne var ki Aybar çabucak seçimler öncesinde, 19 Eylül 1965’te, İkili mutabakatlar, Amerikan üsleri ve Türkiye’nin NATO üyeliği bahislerini İstanbul Spor ve Stant Sarayında genel seçim kampanyasını açış konuşmasında kamuoyuyla paylaşır. 7 Kasım 1965’te TBMM’de Adalet Partisi’nin hükümet programını eleştiren Aybar bu başlıklar çerçevesinde Türkiye’yi sarsan bir konuşma yapar ve şunları söyler;
“1940’lı yıllardan beri ABD ve Türkiye hükümetleri ortasında yapılan ikili muahedeler sonucunda ABD’ye 35 milyon metrekarelik toprağın üs olarak kullanılması yetkisi tanınmıştır yani 35 milyon metre karelik vatan toprağı işgal altındadır. Bu üslerde Amerikan bayrağı dalgalanır ve bu üsler birer küçük Amerika’dır. Bu üslere Türk polisi, Türk subayı, Türk kumandanı, Türk milletvekilleri, Türk hakimi giremez… Bu üslerden havalanacak uçaklar TBMM’nin onayı alınmadan ülkeyi her an bir savaş tehlikesiyle karşı karşıya bırakabilir. Türkiye’deki ABD askeri ve sivil çalışanının ikili mutabakatlar nedeniyle diplomatik dokunulmazlıklara misal ayrıcalıkları vardır. Ulusal bağımsızlığın temel ögelerinden birisi olan yargı bağımsızlığı tekrar ikili mutabakatlarla ABD`ye devredilmiştir. Cürüm işleyen Amerikalılar, cürüm sırasında misyonda oldukları mazeretiyle Türk yargıcının önüne çıkarılamamaktadırlar. ABD üslerinde yasayan işçi için ithal edilen mallar ülkeye gümrüksüz girmektedir… Amerikalılara, hükümetin daveti üzerine içişlerimize karışmak ve ADB silahlı kuvvetlerini kullanma hakkı bile tanınmıştır. (Aybar, 1959 ikili muahedesini anımsatmaktadır.) “Bu durumda yapılacak şey yine bir ulusal kurtuluş savaşı vermektir…” Aybar, TİP’in iktidarında, Amerika’ya imtiyaz tanıyan mutabakatların, ulusal bağımsızlığımızla bağdaşmayan mukavelelerin toptan feshedileceğini söyleyerek sürdürür konuşmasını.
Basında ve kamuoyunda büyük yankılar yaratan bu konuşma üzerine savunmaya geçen başbakan Süleyman Demirel kelam konusu ikili mutabakatların NATO muahedesinin 3. hususuna nazaran yapılmış uygulama mutabakatları olduklarını, Türkiye`de üs değil tesis bulunduğunu ve bu tesislerin, Sovyet tehdidine karşı güvenlik gayesiyle Türkiye’nin üye olduğu NATO askeri paktına bağlı olduklarını tez eder.
TİP milletvekilleri, Türkiye hükümran sınıflarının İkili mutabakatlar, ABD Üsleri ve NATO konusunda bu görüşlerini sırasıyla şöyle yanıtlarlar.
TİP ve İkili Anlaşmalar
TİP’e nazaran, AP iktidarının ikili mutabakatların NATO mutabakatının 3. unsuruna dayandığı argümanı yanlıştır zira ABD ile Türkiye ortasında çok kıymetli beş ikili muahede Türkiye’nin NATO üyeliği öncesi imzalanmıştır.3 İkili muahedeler, emellerini aşan mutabakatlardır. Örneğin 1945’te yapılan birinci muahede askeri materyal ve bilgi yardımı muahedesi üzere göründüğü halde gümrüklerin indirilmesi, mal mübadelesinin özgürleşmesi, istihdamın hürlüğü bu muahedeye dahil edilmiştir. Bunun üzere, 1946,1947 ve 1948 yıllarında imzalanan ikili muahedeler da öze muhalif bir çok unsur içermektedirler. TİP`e nazaran, Amerikalıların Türkiye topraklarında işledikleri cürümlerden ötürü Türk adliyesinde yargılanamamaları yani Türk adliyesinin kaza hakkının ABD makamlarına devredilmesi, Amerikan çalışanına gelen malların gümrükten muaf olması, TRT kanunu çiğnenerek radyo/TV yayını yapma hakkının ABD çalışanına tanınması üzere hakların NATO mutabakatının 3. hususu ya da ülke güvenliği ile ilgisi yoktur. İkili muahedeleri hükümranlık hakları ve Devletler hukuku açısından da detaylı olarak inceleyen TİP, onların yasa dışı, ulusal egemenliğe ve devletler hukukuna ters olduğunu saptamıştır. TİP’ e nazaran Meclis onayından geçmeyen İkili Mutabakatlarla Anayasa çiğnenmektedir.
TİP ve Üsler
TİP ikili mutabakatlara ya da NATO mutabakatına nazaran kurulan askeri üslere de şu münasebetlerle karşı çıkar.
İkili mutabakatlara nazaran kurulan üsler nedeniyle ABD ile SSCB ya da diğer bir ülkenin milletlerarası alanda içine düştüğü bir uyuşmazlık, U-2 ve Jüpiter olaylarında olduğu üzere, topraklarımıza taşınacaktır. Yeniden NATO üyeliği sonucu imzalanan ikili mutabakatlarla Amerika’ya tahsis edilen askeri üsler Türkiye`yi mümkün bir 3. Dünya savaşında birinci amaç haline getirmiştir. Üslerde buyruklarını Pentagondan alan Amerikan Kumandanı yetkilidir ve buralardaki nükleer silahların tetiği Pentagonun elindedir. Bu durum ulusal egemenliğin çiğnenmesinin de ötesinde devletler hukukuna alışılmamıştır. Üsler sav edildiği üzere ortak savunma tesisleri değillerdir. İkili mutabakatlar nedeniyle Türk Genel kurmayınca denetlenememektedirler ve Amerikan çıkarlarına hizmet etmektedirler. Bunların ortak savunma üsleri olarak kabul edilebilmesi fakat ortak komuta altında olmalarıyla mümkündür ancak Türk işçi üslerin idaresinde değil yalnızca güvenliğinin sağlanmasında vazifelidir. Nükleer silahları kullanma hakkı ABD’de hayli entegre komutanlık kurulsa bile mevcut durumun değişmeyeceği açıktır.
… Ve NATO
TİP bu kıymetli gerçekleri kamuoyuyla paylaşır ancak asıl sorunun ülkenin NATO üyeliğinde düğümlendiğinin de altını çizer. Berbatlığın kaynağı NATO’dur. Türkiye ivedilikle NATO’dan çıkmalıdır.
TİP’ in NATO aykırılığının birinci desteği, Türkiye’de her periyot daima olarak tekrarlanan Sovyet tehdididir. TİP, İkinci Dünya Savaşının ardından Türkiye’nin Sovyet tehdidi nedeniyle NATO’ya girmek zorunda kaldığına ait savın ciddiyetine inanmamaktadır. Öncelikle, ülkeyi ABD emperyalizminin boyunduruğu altına sokan en değerli iki adet ikili muahede Türkiye’nin NATO üyeliği öncesinde, 1947 ve 1948 yıllarında imzalanmışlardır. TİP önderlerine nazaran, bir ülkenin bağımsızlığı yalnızca SSCB’ye karşı değil ancak ABD dahil olmak üzere tüm ülkelere karşı savunulur. Boran’ın 5 Ocak 1967’de TBMM’de yaptığı konuşmada belirttiği üzere, yapılması gereken “Atatürk devranında olduğu üzere, hiç bir askeri ittifaka girmeyerek, düzgün komşuluk münasebetlerini geliştirmek” tir.
TİP, NATO üyesi Türkiye’nin teminatta olacağı kanısının de yanlış olduğunu savunur. NATO ittifakı, Amerika’nın bir üçüncü dünya savaşını göz önünde bulundurarak, meydana getirdiği dünya stratejisinin bir modülüdür. NATO içinde ABD ile eşit kurallarda üyelik hayalden öteye geçmemektedir zira kelam konusu örgüt içinde nükleer silah kullanma yetkisi olan tek ülke ABD’dir. Türkiye, NATO Mukavelesi ve ikili mutabakatlar nedeniyle, büsbütün Amerikan vesayeti altına girmiştir. Bu ise ulusal bağımsızlık savaşı vermiş bir ülke için katlanılamaz bir durumdur. Dahası, NATO Mukavelesi, resmi bir doküman olarak, Türkiye’nin bir atağa uğraması durumunda otomatik olarak ve zarurî bir biçimde takviye ya da yardım göreceğini de içermemektedir. Mukavelede, “saldırı” teriminin tarifi da yer almamaktadır. Bunun yerine, NATO evraklarının askeri literatüründe geçen “düşman bölgesel faaliyet” kavramı bilinmeyen bir sözdür zira hangi atağın “düşman bölgesel faaliyet” olduğuna karar verecek olan tekrar tek taraflı olarak ABD’dir.
TİP, gerçekte ABD tarafından yönetilen NATO üslerinin varlığı nedeniyle, ülkenin gelecek bir dünya savaşının birinci maksadı olacağını zira ABD’nin, üslerin varlığı nedeniyle, SSCB’ye karşı Türkiye’nin bilgisi ve iradesi dışında bir savaşı başlatabileceğini öne sürer.
Yine TİP’e nazaran, NATO üyeliğinin sonrasında ülkenin savunma kapasitesi güçlenmek bir yana daha da zayıflamıştır. TSK büsbütün ABD’ye bağımlı hale gelmiş ve bu gücün ulusal çıkarlar konusundaki inisiyatifi azalmıştır. TSK’nin ABD ordusunun lojistik sistem ve örgütlenme unsurlarına nazaran adaptasyonu ulusal stratejilere ve ulusal çıkarlara terstir. Bu durum Türk ağır endüstrinin bir kolu olarak askeri harp endüstrisinin hemen kurulmasının gerekliliğine işaret eder. 4 NATO entegre komutanlığı Türkiye’nin savaş ya da barışa karar verme hakkını elinden almıştır zira NATO Komutası gerçekte ABD’nin denetimi demektir. Boran’a nazaran, “atom silahlarının inhisarı Amerika’da olduğu surece, onun tetiğinde Amerikalıların parmağı bulundukça, nükleer silahları kullanma hakkı Amerikan cumhurbaşkanının selahiyeti (yetkisi) dahilinde epeyce, Entegre Komutanlık, Amerika’nın buyruğunda bir komutanlık olmaktan ileri gitmez”.
TİP, NATO ile Türkiye’nin stratejilerinin çelişik olduğu kanısındadır. Başka bir deyişle, NATO ve onun silahlı kuvvetleri okyanuslar ötesi amaçlara yönelmiştir zira ABD kendi hudutları dışında dünyanın her bölgesinde çıkarları olan emperyalist bir ülkedir. Türkiye’nin ise, tersine, kendi hudutlarını korumak üzere eğitilmiş ve kurulmuş bir orduya muhtaçlığı vardır.
TİP’in tahminen de en can alıcı itirazı, NATO’nun aslında destekçilerinin argüman ettiği üzere kolektif bir savunma sistemi olmamasıdır. Aksine, bu örgütün hedefi kapitalist sistemin korunması ve sürdürülmesidir. Türk hükümran sınıflarının NATO’ya girmekteki gayesi ise Sovyet tehdidine karşı bir güvenlik temini değil ancak kendi hegemonyalarını ve ayrıcalıklı pozisyonlarını devam ettirme istekleridir. Velhasıl, sorun “Sovyetlerden, Çin’den ya da memleketler arası komünizmden” gelebilecek bir akının önlenmesinden fazla sosyalist tertibin dünyanın başka bölgelerine yayılmasını önlemektir. TİP’e nazaran, NATO üyeliği kararı ve bu üyeliğin sürdürülmesi iradesi, temelde, askeri ya da ekonomik bir seçeneğin çok ötesinde “siyasal ve sınıf temelli” bir seçenektir. NATO, Türkiye’nin “emperyalist güçlere olan ekonomik ve finansal bağımlılığının askeri veçhesidir (yüzüdür)”.
Partinin dış siyaset hususlarındaki yaklaşımının vurgulanması gereken en değerli ve ayırt edici taraf ise, problemleri sınıf siyaseti çerçevesinde ele alıp değerlendirmesidir. NATO ve CENTO üyeliğinin terk edilmesi önerisi, ikili mutabakatların ilgası ve askeri üslerin kapatılması talepleri ve ilişkisiz, tarafsız bir ülke önerisi ile de tam olarak örtüşmektedir.
TİP’in 2. Ulusal Kurtuluş Savaşı, tam bağımsızlık, NATO’dan çıkılması, askeri üslerin kaldırılması ve ikili mutabakatların feshedilmesi talepleri en çok 68 gençliğinin aksiyonlarında sözünü bulmuştur. Bu gençlik jenerasyonu canı değerine ülkede Amerikan emperyalizmi zıddı aksiyonları yükseltmiş ve bağımsızlık bayrağını dalgalandırmıştır. Denizleri, Beceriklileri ve katledilen yüzlerce devrimci genci bu çerçevede anımsamalı ve unutmamalıyız.
Siyasal İktidar Geri Adım Atıyor
İktidar partisi olan AP, TİP’ in Parlamentoda, İSTİKAMET etrafı üzere sol eğilimli basın organları ve gençlik hareketlerinin yani sol-sosyalist kamuoyunun Parlamento dışında yarattıkları baskı nedeniyle hususa eğilmek zorunda kalır. Başbakan Süleyman Demirel `Bir de baktık ki Amerika ile yapılan kapalı mutabakatların tümünü kapsayan bir evrakımız bile yok. Küçük rütbeli bir subayın, yüzbaşı seviyesinde bir Amerikalının imzaladığı mutabakatlardan tutun da Türkiye’nin ABD’ye neler verdiğini içeren değerli mutabakatların hiçbirinin metni elimizde değil` açıklamasını yapmak zorunda kalır. AP hükümeti ikili mutabakatların gözden geçirilmesi için Amerikan hükümetine başvurmak zorunda kalır ve görüşmeler sonucunda ikili muahedeler tek bir muahede halinde toplanır (3Temmuz 1969- Ortak Savunma ile ilgili İşbirliği anlaşması-OSİA) Öze ait olmamakla birlikte kimi değişiklikler gerçekleşmiştir.
15 milletvekili ile TİP’in, Taraf’ın, 68 gençliğinin, bağımsızlık, demokrasi ve sosyalizm uğraşını kamuoyuna mal etmesi, iktidarı ve muhalefeti ile NATO’cu-Amerikancı bölümün ağır bastığı bir mecliste NATO’nun, ikili mutabakatlar ve askeri üslerin tartışılması ve Amerikan işbirlikçisi siyasal iktidarın zorlanması, mevzunun Türkiye siyasetinde daima gündem olması büyük bir kazanım olmuştur.
NATO’dan çıkılması, askeri üslerin kapatılması, ikili mutabakatların feshedilmesi hususları yeniliğinden hiç bir şey kaybetmemiştir. Korkut Hocanın Cuma günkü yazısında tabir ettiği üzere, dünyada “Ukrayna işgalini adım adım nükleer bir savaşa sürükleyen gelişmeler” gözlenmektedir ve “taktik nükleer silahlar ile sınırlık kalma” durumunda bile Türkiye “öncelikle tehlikededir”.
İncirlik’te ve tahminen de öbür askeri üslerde NATO’ya ilişkin nükleer silahların varlığı ve bu silahların ülkemiz ve komşularımız açısından bilhassa de bugünün şartlarında büyük tehdit oluşturduğu yadsınamaz. Artık bir NATO üyesi olan Finlandiya’nın Rusya ile savaşması durumunda NATO mutabakatı gereği bu ülkeye asker göndermek zorunda kalmamız durumunda savaşın içine çekilebiliriz.
Türkiye sosyalist solunun üstte belirttiğimiz NATO’dan çıkma, ikili mutabakatların feshedilmesi ve askeri üslerin kapatılması talepleri 1960’lardan çok daha acil bir sorun olarak önümüzde durmaktadır.
Yapılacak şey, emekten yana bir siyasal iktidarı, aydınlık ve laik bir Türkiye’yi, tam bağımsız, NATO üyeliğine son vermiş, topraklarındaki askeri üslerin kapısına kilit vurmuş, ikili muahedeleri yırtıp atmış bir Türkiye’yi yaşama geçirmek için yılmadan, bıkmadan, usanmadan uğraş vermektir.
60’lı yıların TİP’ inin, Denizlerin, Beceriklilerin, 68 jenerasyonunun, tüm devrimcilerin yaptığı üzere…
Odatv.com