Deniz Baykal, 20 Temmuz 1938’de Antalya’da doğdu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Doktorasını Siyasal Bilgiler Fakültesinde tamamladı. ABD Colombia ve Berkeley Üniversitelerinde iki yıl mühletle doktora sonrası çalışmalarına devam etti. Siyasal Bilgiler Fakültesinde siyaset bilimi doçenti olarak öğretim üyeliği misyonunda bulundu.
İlk kere 1973 Türkiye genel seçimlerinde meclise giren Baykal, 37. Hükümet’te Maliye Bakanı ve Bülent Ecevit’in kuruduğu 42. Hükümet’te Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı olarak yer aldı. 12 Eylül Darbesi’den sonra Cumhuriyet Halk Partisi kapatılınca 1987 yılında Toplumsal Demokrat Halkçı Parti (SHP)’den milletvekili olarak seçildi.
1992 yılında tekrar kurulan CHP’nin genel lideri seçildi. Baykal’ın genel başkanlığını yaptığı CHP, Tansu Çiller’in genel başkanlığını yaptığı Hakikat Yol Partisi ile 1995 Türkiye genel seçimlerinin akabinde koalisyon hükümeti kurdu. 1995–1996 yılları ortasında Başbakan yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olarak vazife yaptı. 1999 Türkiye genel seçimlerinde partisi CHP yüzde 10’luk seçim barajını geçemeyince istifa etti. Eylül 2000 tarihinde tekrar CHP genel lideri seçildi ve 2002 Türkiye genel seçimlerinde partisi ana muhalefet oldu. 2010 yılında genel başkanlıktan istifa etti.
Baykal, meclisin en yaşlı üyesi sıfatıyla 2015 Türkiye genel seçimleri’nden sonra bir mühlet Türkiye Büyük Millet Meclisi Lideri olarak misyon yaptı. Haziran-Temmuz 2015 TBMM Başkanlığı seçimi’nde CHP meclis lideri adayı oldu lakin Adalet ve Kalkınma Partisi meclis lideri adayı İsmet Yılmaz’a yenildi. Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri’nden sonra meclisteki en yaşlı milletvekili olduğu için 17 Kasım 2015’te bir mühlet TBMM Meclis lideri olarak vazife yaptı. TBMM Meclis başkanlığı misyonuna Baykal yerine 22 Kasım 2015 tarihinde Meclis lideri olarak seçilen AK Parti milletvekili İsmail Kahraman geçti.