Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) düzenlediği, İstanbul’da 500 kişinin davet edildiği iki gün sürecek ve sekiz oturumdan oluşacak ‘Demokratik Cumhuriyet Konferansı’ başladı.
HDP Eş Genel Liderleri Pervin Buldan ve Mithat Sancar’ın açılış konuşması yaptığı birinci oturumunda, Ahmet Türk, Murat Doküman, Necmiye Alpay, Oya Baydar ve İstek Türmen, Süreyya Karacabey’in moderatörlüğünde “Cumhuriyet: Yüzyılın Muhasebesi” konusunu tartışacak. HDP, Ahmet Türk’ün korona virüsüne yakalandığını açıklandı. Türk’ün konferansa online olarak bağlanacağı belirtildi.
YÜZ YILIN MUHASEBESİ
“Cumhuriyet’in Kuruluş Dinamikleri”nin tartışılacağı ikinci oturumda moderatörlüğü Ayşegül Devecioğlu üstlenirken, “Cumhuriyet bir kontrat miydi” başlığı ile Barış Ünlü, “Cumhuriyet’in kuruluşunda Kürtler” başlığı ile Hamit Bozarslan, “Demokratik bir milliyetçilik-Neden olamadı” başlığı ile Tanıl Bora, “Türkiye’de kapitalizmin 100 yılı” başlığı ile Özgür Öztürk, “Cumhuriyet’in kuruluş dinamiği olarak patriyarka ve feminist mücadele” başlığı ile Hülya Osmanağaoğlu ve “İnançlar ve Cumhuriyet” başlığı ile Ayhan Yalçınkaya konuşacak.
Konferansın dördüncü oturumunda, Cumhuriyet’in anayasal serüveni masaya yatırılacak. Sevilay Çelenk’in moderatörlüğünde Murat Sevinç, “1921 Anayasası: İmkan, ütopya, pragmatizm” başlığı üzerine kelam alacak. Dinçer Demirkent’in “1924 Anayasası: İmkanı kapatan ikinci kuruluş mu” ile kelam alacağı oturumun sonunda Levent Köker, 1961 ve 1982 anayasalarının demokratik cumhuriyet açısından tenkidine dair konuşacak.
DEMOKRASİ VE CUMHURİYET
Konferansın ikinci günü ise ikinci yüzyılına girerken “Demokrasi” ve “Cumhuriyet” üzerine değerlendirmeler ile başlayacak. Birinci oturumda moderatör olarak Faruk Alpkaya yer alırken, “2’nci yüzyılda Cumhuriyet fikri” başlığıyla Nilgün Toker, “Cumhuriyet’in demokrasiyle imtihanı” başlığıyla Bekir Ağırdır, “Eşit yurttaşlık” başlığıyla Füsun Üstel, “Cumhuriyet ve Demokratik Ulus” başlığıyla ise Cengiz Çiçek sunum yapacak.
Demokratik Cumhuriyet ve siyasal-toplumsal güçlerin çaba arayışı üzerine tartışmaların yürütüleceği ikinci günün ikinci oturumunda, moderatör olarak Perihan Koca yer alacak. Can Soyer, “Cumhuriyet ve ötesi: İkinci yüzyıl için mücadele” konusunu ele alırken, Ferda Koç Cumhuriyet’in neden demokratikleşemediğini ve nasıl demokratikleşeceğini anlatacak. Nuray Sancar, “Katılımın ötesinde: Halkın demokrasisi, halk cumhuriyeti için sınıfsal bir çerçeve” hususuyla konferansta yer alırken Kenan Kalyon, Demokratik Cumhuriyet ve üçüncü yol siyaseti üzerine değerlendirmelerde bulunacak.
KÜRTLER NE İSTİYOR?
“Nasıl bir gelecek, nasıl bir Cumhuriyet” tartışmalarının üçüncü ve dördüncü oturumda ise moderatörler Şebnem Oğuz ve Onur Hamzaoğlu olacak. Bu oturumda Yüksel Genç “Kadınlar ne istiyor”, Aslı Odman “Emekçiler ne istiyor” Mustafa Aslan “Aleviler ne istiyor”, Tayip Temel ise “Kürtler ne istiyor” sorularını cevaplayacak. Livan Orman’ın, gençlerin ne istediğine dair anlatımlarda bulunacağı konferansta, Pakrat Estukyan ise azınlıkların ne istediğine dair fikir yürütecek. Ecehan Balta’ya “Ekolojik toplum imkanı” başlığı ile mikrofon uzatılacak konferans, Haluk Levent’in demokratik iştirakçi iktisadın imkanları üzerine sürdüreceği tartışmaların akabinde açıklanacak sonuç bildirgesiyle son bulacak.
‘ESKİYİ RESTORE ETMEK DEVA DEĞİLDİR’
Konferansın açılış konuşmasını yapan HDP Eş Genel Lideri Mithat Sancar, şunları söyledi:
“Kritik bir eşikte bulunuyoruz. Toplumun büyük bölümü bir çıkış yolu arıyor. Yeni yüzyıla girerken demokratik cumhuriyetin gayesi birlikte yürümektir. Amaç eşit yurttaşlıktır. Cumhuriyetin kıymetli özellikleri ve kazanımları var. Çok acı deneyimler yaşadık. Temel olan yurttaşlığın eşit temele oturtulması. Meğer bizde tam aykırısı olmuştur. Kimlikler lakin devletin beğenilen gördüğü çizdiği çerçeve içerisinde olmuştur. Türkiye toplum olmaktan uzaklaştı. Toplum olmaya gerçek gitme konusunda önemli uğraşlara gereksinim vardır. Özgür bir hayat inşa edilmelidir. Toplumsal mukavele gerekecektir. Toplumun mümkün olan en geniş iştirakiyle kurmamız gerekiyor. Gelecek yüz yılı tıpkı avukatla yaşamamak lazım. Bu siyasal ve zihinsel çizgi farklı siyasal akımlar tarafından pek hoş sahipleniyor. Çeşitli akımlar bu zihniyeti sürdürmeyi kendileri için bir büyük avantaj görüyorlar. Tek çıkış yeni demokratik özgür bir başlangıçtır. Hepimizin birlikte düşünmeye ve yürümeye muhtaçlığı vardır. Tekçi anlayıştan kurtulmak özgür toplum için koşuldur. Eskiyi restore etmek deva değildir. Bir müddet sonra tıpkı şey olmaktan mukadderdir. Bizim parti olarak maksadımız iktidar bloğunun kurmaya çalıştığı bu rejimi engellemektir. Bütün toplumun kazanacağı siyasete gereksinim vardır.”
BULDAN: BU, ÜLKEYİ ÇÖKÜŞE GÖTÜRMEKTEDİR
HDP Eş Genel Lider Pervin Buldan da şunları söyledi: “Demokrasiyi daima dışlayan sistemin yarattığı krizleri Türkiye halkları olarak bu süreçte yaşıyoruz. Bütün inanç ve kimlikleri, farklılıkları dışlayan aklın yaratmaya çalıştığı tekçi hegemonya bugünkü tarihi kırılmanın temel nedenidir. Bu, ülkeyi çöküşe götürmektedir. Cumhuriyetin ikinci yüz yılının güçlü bir toplumsal barışla, emeğin hakkıyla buluşması hepimizin sorumluluğudur. Yeni bir siyasi akılla bu gayeye daima bir arada yürüyebiliriz. Sorun siyasetlerin kazanması değil eşit ve özgür bir ülkede yaşamak isteyen 85 milyona demokrasi periyodunu kazandırmaktır. Bütün sıkıntılara kaynaklık eden Kürt meselesinin çözümsüzlüğü, cumhuriyetin demokrasi ile buluşmasının önündeki en büyük çatlaktır. Bu çatlağı görebilirsek, Kürt problemini demokratik, barışçıl olarak çözebiliriz. Hakikatlerle yüzleşmek, hesaplaşmak, toplumsal yaraları sarmak tıpkı acıların yaşanmayacağının en büyük teminatı olacaktır. Bayanların özgürlüğü ve eşitliği ile bir cumhuriyet demokrasiye kavuşabilir. Hak temelli, eşit yurttaşlığa dayanan yeni bir toplumsal kontrat ile bunu yapabiliriz. Bu mümkünü gerçeğe dönüştürmek, birinci yüz yılda dışarıda bırakılanların düşünü gerçekleştirmek hepimizin vazifesidir. Farklılıklarımız ile bir ortaya gelmeye devam edeceğiz. Demokratik cumhuriyete katkıda bulunmalıyız. Statüko ve onarım değil yeni bir hayat bizi çağırıyor. Yeni periyodun sahibi Türkiye halkları olacak.”
AHMET TÜRK: DEVLET KÜRTLERİ ASİMİLE ETMEYE ÇALIŞTI
Açılış konuşmasının akabinde, Cumhuriyet: Yüzyılın muhasebesi’ başlıklı oturum başladı. Oturuma birinci olarak korona virüsüne yakalanan Ahmet Türk online olarak konuştu. Ahmet Türk, şunları söyledi:
“Bu kıymetli toplantıda sizinle olamadım. Bugünü anlamak için geçmişi biraz kıymetlendirmek gerekiyor. Türklük ve Türkçülük, ittihat terakkinin mantığının olduğu bir devir yaşandı. Bu merkeziyetçi bir anlayıştı. Gayrimüslimlerin nüfusun azaltılması ve Kürtleri asimile edilmesi projesiydi. Bir ulus devlet mantığı yaratma usulüydü. Sivas ve Erzurum kongrelerinde Kürtlere özerklik verme kelamı vermişse de, cumhuriyet kurulduktan sonra vazgeçildi. Mutabakat büsbütün ortadan kaldırıldı. Pir Said isyanı sonrasında baskılar attırıldı. İdamların genel müfettişler tarafından yapılması o periyodun hukukuna aykırıyıdı. İsmet Paşa’nın Kürdistan’da yaptığı seyahatlerle raporlar hazırlamıştı. Bütün projeler Kürtlerin Türkleştirilmesi projesiydi. Ulus devlet mantığı ve devlet siyaseti hiç değişmedi. Devlet baskıcı siyasetle Kürtleri asimile etmeye çalıştı. Tekrar azınlıklar da o denli. Kürdistan’da Ermeniler azınlığa düştü. Artık burada cumhuriyetin ikinci yüzyılına girerken bütün bu yaşananları toplumla paylaşmadan demokrasi bir cumhuriyet inşa etmek kolay olmayacaktır. Kürtlerin eşit olma talepleri karşılanmadan bir değişimden kelam etmek güç. Bu coğrafya yaşanan haksızlıkların anlatılmasıyla değişim ve dönüşüm olabilir. Fakat biz demokrasiye inananlar bunu başarabilir. Kürtlerin neden düşmanlaştırılması halk tarafından âlâ bilinmesi gerekiyor.”
BELGE: CUMHURİYET BİZE PARLAK SONUÇLAR VERMEDİ
Ahmet Türk’ün akabinde kelam alan Murat Doküman, “Cumhuriyet bize parlak sonuçlar vermedi. Yüzyılı aşan bir müddet kelam konusu. Demokrasisiz geçen bir cumhuriyet. Bu serüvenin sonuna gelmesek de yaklaştığımızı düşünüyorum. Seçime yaklaşıyoruz. Nedir bu kritik devir? Bu ikinci diktatörlük çerçevesinde bir seçim daha kaybedersek ne olacağını iddia etmek sıkıntı. Bu türlü bir durumda olmamıza karşın bir uzaklık aldık mı? Bir ekip çözülemeyen meseleler var. Bugünlerde HDP’nin adayıyla meşgulüz. Niçin Altılı Masa bir ortaya geldi? Demokrasi için. Pekala bir Kürt sorunu yok mu? Buna pek demokratik bir biçimde yaklaşamıyoruz. Demokrasi konuşacağız fakat Kürtler yok. Akıl almıyor. Biz içinde HDP’nin olmadığı bir Altılı Masa ile demokrasiye ulaşmaya çalışıyoruz. Antidemokratik jakoben bir şekil. Hatırladığım bir demokratik süreç yok” diye konuştu.
TÜRMEN: KÜRT SORUNU HALA KONUŞULMUYOR
Parlamenter demokraside otoriter idarenin daha evvel de olduğuna dikkat çeken İstek Türmen şunları söyledi: “Şu yaşa geldik, demokratik bir cumhuriyette yaşayamadık. Yeni bir şeyi inşa edebileceğimiz bir devirdeyiz. Bir fırsat var. ‘Yeni bir demokratik cumhuriyet kurabilir miyiz’i tartışmanın tam vakti. Kürt sorunu konuşulmuyor Türkiye’de. Kürt sorunu çözmeden nasıl demokrasi gelecek kimse sormuyor. Bütün puzzleın kesimleri nasıl bir ortaya getirilecek? Parlamenter demokrasi her vakit demokrasiyi getirmeyebilir bizde olduğu üzere. Parlamenter demokrasi olduğu periyotta de otoriter idare vardı. Başkanlık sistemiyle bu kurumsallaştı. Parlamenter demokraside kuvvetler ayrılığından kelam edemeyiz. İktidarda olan parti her şeye kadirdir, muhalefeti dışlar. Yeni bir sistem düşünmemiz gerekiyor.”
ÖNDER: ZAYIF OLANINDAN NE HAYIR GÖRDÜK Kİ GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTERDEN GÖRELİM
Sırrı Süreyya Lider, kelamlarına Kürtçe “Hoşgeldiniz” diyerek başladı. Konuşmacılar ortasında LGBTİ+ bireyleri olmadığını söyleyen Başkan bu nedenle öz tenkit vererek kelama başlamak istediğini tabir etti:
“LGBTİ+ kurum temsiliyeti ıskalanmış. Kendi adıma dışıma atmadan özür diliyorum. Sayın Öcalan’ın bir tek farkı vardır, gerçeğe hürmeti olan tek insandı. Bu çok değerli. Cumhuriyetin zalimliğini tekçiliğini konuştuk. Elimizde tahlillerimiz var. Ona nazaran sorunlar tanım ediyoruz. Ancak bu nedir konuşmuyoruz. B.k ayıp duruyoruz. Bu yaklaşımla olmuyor. Kavramlarla başlıyor herkes. Acı çekiyoruz. Parlamenter sistem, o da tüyü dikilmiş. Biz zayıf olanından ne hayır gördük ki güçlendirilmiş parlamenterden görelim. Bu parlamenter rejimle tarihî emeğe en büyük saygısızlığı yapıyorsunuz. Kürtler bu ülkenin istikbalinde kelam sahibi olmak istiyor. Kimsenin hakkına göz dikmeden paylaşmak istiyor. Tıkanmanın bedelini hayatlarımızla ödüyoruz. Bir de lider adayı çıkarıyoruz. Kimi arkadaşlar telaş yapıyor. Şu savın şahidi olmamız gerekiyor. Madem o kadar bedel ödedik o vakit ‘çözüm biziz’ demek gerekiyor. Bu telaş hali çok incitici. Karşıya da hiç bir şey vermiyor. En makus tüccar bile bu türlü yapmıyor. Senin kendi kavramın olmalı. Bir halay üzere ele alalım, hepimiz eğlenelim.”