Kahramanmaraş merkezli zelzele sonrası bölgedeki binalar şiddetin tesiriyle birlikte tek tek yıkıldılar. Binaların birçoğunun kolonlarından gazete küpürü çıkarken, kolonlarının kesilip dükkanlara yer açılması da gelen bilgiler ortasında yer aldı.
Depremden evvel binalarının kolonlarının kesilmesinden ötürü dava açan onlarca insanın ise davasına takipsizlik kararı verildiği ortaya çıkmaktayken toplumsal medyada ve birtakım gazetelerde Roma devrine ilişkin olan Adıyaman’ın Kahta ilçesinde bulunan Cendere deresinin üzerindeki antik köprünün yıkılmaması Gündem oldu. Arkeologlar Derneği Lideri Soner Ateşoğulları tarihi köprünün neden yıkılmadığı, bölgeye uyumluluğu ve mimari yapısı hakkında Manşet35’e konuştu.
Cendere Köprüsü Sarsıntılarda neden yıkılmadı?
Köprünün zelzelede yıkılmammış olmasının sebebini o devirde dahi sarsıntının hesap edilerek mimarinin ona nazaran tasarlanmış olabileceğinden kelam eden Dr. Soner Ateşoğulları, “Türkiye’nin etkin bir fay zonu olan Doğu Anadolu Fayı, Cendere köprüsünün 60 km kuzeyinden geçmekte olup, Adıyaman bölgesi için sarsıntı açısından kıymetli bir risk potansiyeli oluşturmaktadır. Kahta ilçesinde bulunan Cendere köprüsü, Türkiye sarsıntı bölgeleri haritasına nazaran 2. derece sarsıntı bölgesindedir. 7.7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş merkezli zelzelede Cendere köprüsünün yıkılmamış olması hem üretim tekniği hem de Romalı mühendislerin teknik bilgisinden kaynaklanmıştır. Roma devrinde de bölgenin sarsıntı geçmişi bilindiğinden köprü muhtemelen olası sarsıntılara güçlü olarak inşa edilmiş olmalı. Burada Romalı mimar ve mühendislerin hakkını teslim etmeden geçmemek lazım. Köprü bu son sarsıntıda yıkılmadığına nazaran demek ki materyalden çalmamışlar! Anlaşılıyor ki köprü liyakatli bireyler tarafından inşa edilmiş. Tabi bu ortada köprünün yakın geçmişte geçirdiği onarım ve sağlamlaştırma çalışmalarının tesirini de göz önünde bulundurmamız gerekiyor. Köprünün jeolojik olarak sert ve kayalık bir yere inşa edilmiş olması bu zelzelesi yıkılmadan atlatmasında tesirli olmuş olabilir. Lakin köprüde en kısa müddette hasar tespiti yapılması yerinde olur. Çünkü yıkılmaması hasar görmediği manasına gelmez” diye konuştu.
Köprünün değerinden bahseden Ateşoğulları, “Adıyaman Cendere köprüsü, MS 200 yılları başlarında Romalılar tarafından yapılan, dünyanın hala kullanılmakta olan en eski kemer köprülerinden birisidir. Adıyaman’a 55 km arada Eskikale olarak bilinen bir antik yerleşim bölgesinde, Kahta ilçesi Kesertaş köyü, Cendere çayı üzerindedir. Biri ana kemer ve başkası tahliye kemeri olmak üzere toplam iki kemerden oluşan köprü, Romalıların yaptığı ikinci en geniş kemerli köprüdür. Orjinalinde 9-10 m yüksekliğinde 4 sütun bulunan köprünün günümüzde 3 sütunu korunmuştur. Köprünün uzunluğu 120 m, genişliği ise 7 m’dir. Köprü yapısal olarak kemer formlu bir köprü olup, ana kemer yüksekliği tabandan itibaren yaklaşık 16 m, kemer açıklığı ise yaklaşık 32 m’dir. Kemer taşları Cendere çayının çabucak gerisinde bulunan kayalardan kesilerek elde edilmiştir” dedi.
Romalı Vitruvius’un Mimarlık Unsurları: Utilitas, Firmitas, Venustas!
Kemer yapı, geometrik halinden ötürü basınç kuvvetlerine maruz kaldığından, bilhassa geniş açıklıklı araların geçilmesinde uygun bir tasarım sistemidir. Yüksek basınçları taşıyabilme kapasitelerinden ötürü, kemerlerin inşasında kullanılan en önemli yapı gereci taş yahut tuğladır. Tarihi köprüler inşa edildikleri vakitten günümüze gelinceye kadar doğal afetler (deprem, sel, yangın, vs.) ve insan tesirleri sonucu bozulma, hasar yahut yıkılma tehlikelerine maruz kalmışlardır. Cendere köprüsü yığma tipi taş kemer yapılı bir köprüdür. Köprü yığma yapı olduğu için büyük zelzelelere dayanma gücüne sahiptir. Kemer ve dolguda birebir taşların kullanılmış olması köprüye sarsıntı karşısında avantaj sağlamış olabilir. MÖ 1. yüzılda yaşamış olan Romalı mimar Vitruvius başarılı bir mimarlık için “Utilitas, Firmitas, Venustas” (kullanışlılık, sağlamlık, güzellik) etmenlerinin gerekli olduğunu yazmıştır. Cendere köprüsünün son zelzelede yıkılmamış olmasından kelamı edilen etmenlerin harfiyen yerine getirilmiş olduğunu anlıyoruz.