DEHİDRASYON NEDİR?
Tüm canlıların ömrü için su, olmazsa olmaz besin hususudur. İnsan bedeninin yaklaşık %50-60 kadarını su oluşturur. Bir öbür tabirle insan bedeninin temel sıvısı sudur. Sıcakların artmaya başladığı yaz günlerinde suyun kıymeti daha çok ön plana çıkar.
Sağlıklı bir ömür için bedenden atılan sıvı ölçüsünün, alınan sıvı ölçüsünden fazla olmaması gerekir. Lakin bazen çeşitli sebeplerle bedende olması gerekenden daha fazla sıvı kaybı olur. Bu durum dehidrasyon ya da dehidratasyon olarak isimlendirilir.
Erken periyotta müdahale edilmeyen dehidrasyon, önemli sonuçlar ortaya çıkmasına neden olabilir.
DEHİDRASYON NASIL OLUŞUR?
Çeşitli sebeplerle bedenin olması gerekenden daha fazla sıvı kaybı yaşamasına dehidrasyon ismi verilir. Besinlerin sindirilmesinden bedendeki kimyasal tepkilerin gerçekleştirilmesine, beden ısısının korunmasına kadar pek çok vazifesi bulunan su olmazsa insan lakin birkaç gün yaşayabilir. Bedenin sıvı-elektrolit istikrarının bozulması başta böbrekler olmak üzere pek çok organın hasar görmesine neden olur.
Olağan kurallarda bedenden atılan sıvının alınan sıvı ile istikrarda olması gerekir. Bedenin sıvı istikrarına hidrasyon ismi verilir. Bedenden sıvıyı uzaklaştırmakla misyonlu temel organ böbreklerdir. Günde yaklaşık olarak 1500 ml sıvı böbrekler yoluyla bedenden atılır.
Bunu deri, bağırsaklar ve teneffüs takip eder. Olağan koşullarda susuzluk hissi ile birlikte beden sıvı kaybettiğinin ve kaybedildiği sıvının yerine konması gerektiğinin sinyallerini verir. Fakat susuzluklarını söz edemedikleri için dehidrasyon açısından en çok dikkat edilmesi gereken küme bebeklerdir.
Bunun yanı sıra böbreklerdeki işlev bozuklukları, ishal, çok terleme, uzun uçak seyahatleri, yüksek ateş, kusma üzere durumlar sonucunda bedende sıvı kaybı ortaya çıkabilir.
Bedenden sıvı atılırken tıpkı vakitte sodyum, potasyum üzere sıhhat için epey kıymetli olan mineraller de bu sıvıyla bir arada atılır. Su ya da başka yiyecek ve içeceklerle beden kaybettiği sıvıyı ve mineralleri geri alamazsa bedenin sıvı-elektrolit istikrarında bozulma meydana gelir. Sıvı-elektrolit dengesizliği ise pek çok organı ve dokuyu olumsuz istikamette tesirler.
DEHİDRASYON BELİRTİLERİ NELERDİR?
Susuzluk, her vakit bedenin su muhtaçlığının muteber bir erken göstergesi değildir. Pek çok insan, bilhassa de yaşlılar, susuz kalana kadar susuz hissetmezler. Bu nedenle, sıcak havalarda yahut hasta olunduğunda su alımını artırmak büyük ehemmiyet arz eder.
Dehidrasyon belirtileri yaşa nazaran değişebilir. Bebeklerde ya da küçük çocuklarda; kuru ve yapışkan ağız, ağlarken göz yaşı olmaması, 3 saat müddetince ıslak bez olmaması, batık gözler ve yanaklar, kafatasının üstünde batık yumuşak nokta, halsizlik yahut sonluluk.
Yetişkinlerde; çok susuzluk, daha az idrara çıkma, kas krampları, koyu renkli idrar, yorgunluk, gözlerde kısılma, tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi, şuur bulanıklığı, şuur kaybı ve sonluluk, konfüzyon.
24 saatten daha uzun periyodik ishal olma durumu, çok sonluluk, daha uykulu bir hal, kanlı ve siyah dışkı mevcutsa tabip ile bağlantıya geçmek büyük kıymet arz eder.
DEHİDRASYON TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Dehidrasyon için yapılabilecek en aktif tedavi kaybedilen sıvıları ve kaybedilen elektrolitleri yenilemektir. Dehidrasyon tedavisine en yanlışsız yaklaşım; yaşa, dehidrasyon şiddetine ve nedenine bağlıdır.
Genellikle hafif ve orta seviyedeki dehidrasyonda su tüketiminin artırılması en uygun tahlildir. Çok antrenmana bağlı olarak gelişen sıvı kaybında da elektrolit içeren sıvılar tercih edilebilir. Ağır dehidrasyon tablosunda ise hastanın en yakın sıhhat kuruluşuna götürülmesi çok mühimdir.
İshal, kusma, ateş nedeniyle susuz kalmış bebek ve çocuklar için reçetesiz satılan bir oral rehidrasyon solüsyonu kullanın. Bu çözeltiler, hem sıvıları hem de elektrolitleri yenilemek için muhakkak oranlarda su ve tuz içerir.
İshal, kusma yahut ateş nedeniyle hafif ila orta derecede dehidrasyonu olan birden fazla yetişkin, daha fazla su yahut öbür sıvılar içerek durumlarını güzelleştirebilir.
Sıcak ya da nemli havalarda dışarıda çalışırsanız yahut idman yaparsanız, soğuk su en âlâ seçeneğinizdir. Elektrolitler ve karbonhidrat çözeltisi içeren spor içecekleri de yardımcı olabilir. Önemli derecede susuz kalmış olayların damardan verilen tuzlar ve sular yardımıyla daha süratli toparlanması sağlanabilir.