Kent merkezine 30 kilometre, 33 yıldır hafriyat çalışmalarının yürütüldüğü Ayanis Kalesi’ne ise 3 kilometre aralıktaki Garibin Zirve’de definecilerin kaçak hafriyat yaptığı belirlenen bölge, birinci etapta Vilayet Jandarma Komutanlığına bağlı takımlarca müdafaa altına alındı.
Kültür ve Turizm Vilayet Müdürü Erol Uslu, Van Müze Müdürü Fatih Arap, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne bağlı İstanbul Onarım ve Konservasyon Merkez Bölge Laboratuvarından 6 kişilik uzman takım, bölgede inceleme yaptı.
Kaçak hafriyat sırasında açılan küçük girişten içeri giren uzmanlar, yerin 6-7 metre derinliğinde uzunlukları 10-15 metre ortasında değişen koridorlarla birbirine bağlanmış, birçok odadan oluşan büyük bir anıtsal yapı kümesiyle karşılaştı.
Bir buçuk metre genişliğinde ve bir metre yükseklikte labirent halindeki duvarların bir kısmında üç sıra biçiminde insan ve hayvan figürleri ile çeşitli bezemeler olduğu tespit edildi.
Urartular periyoduna ilişkin olduğu belirlenen tarihi yapı ve üzerindeki bezemeler yeraltı görüntüleme aygıtları ve termal kameralarla kayıt altına alındı, bölgede Kültür ve Turizm Bakanlığı müsaadesiyle Van Müzesi başkanlığında ve Prof. Dr. Mehmet Işıklı’nın bilimsel danışmanlığında kurtarma kazısına başlandı.
Başkent ilan ettikleri Van’da yıllarca karar süren Urartulara ilişkin yeni bilgilerin elde edilmesini sağlaması beklenen yapı kümesi, birinci sefer görüntülendi.
‘Tamamen muhafaza altına alındı’
Kültür ve Turizm Vilayet Müdürü Erol Uslu, bölgede 1994’te tescil ve belgeleme çalışmalarının yapıldığını söyledi.
Kaçak hafriyatla gündeme gelen alanın müdafaa altına alındığı bilgisini veren Uslu, şunları kaydetti:
“Burada bilimsel olarak çalışmalar yürütülecek. Bir yol haritası çıkarılacak. Bu alanı bilimsel manada gün yüzüne çıkarmak ve dünya literatürüne kazandırmak için buradayız. Kent için çok kıymetli bir destinasyon noktası olacak. Yapılacak hafriyat çalışmalarıyla ortaya çıkarılacak bulgularla turizme kazandırarak dünyanın ilgisini buraya çekebiliriz. Kültürel manada çok bedelli bir yer. Burada büsbütün kültürel ve tarihi yerler var. Toprağın mirası pozisyonundaki tarihi bulguları toplumun mirası haline getirmek istiyoruz. Bu yıl bilimsel bir arkeolojik kazıyı imkanlar dahilinde yapmayı planlıyoruz. Şu an için kurtarma kazısına başladık.”
‘Urartu kültür ve arkeolojik dünyasında çok az örneği bulunuyor’
Alanın Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün çalışmalarıyla muhafaza altına alındığını ve bilimsel çalışmalar için gerekli yasal yerin hazırlandığını anlatan Işıklı, “Duvarlarda kaçak hafriyat sonucu ortaya çıkarılan fotoğraflar var. Bunlar hakikaten özel ve ünik fotoğraflar, zira Urartu kültür ve arkeolojik dünyasında çok az örneği bulunuyor. Buradaki örnekler çok âlâ korunmuş ve anıtsal bir mimarinin örnekleri olarak karşımızda duruyor. Bu nedenle biz arkeologlar heyecan içindeyiz” diye konuştu.
Kazılar tamamlandığında bölgenin Urartu arkeolojisi ve kentin turizmi açısından değerli destinasyon noktalarından biri olacağını tabir eden Işıklı, şöyle devam etti:
“1994’te buraya yakın bir yerde modüller halinde büyük bir aslan heykeli bulunmuştu. O vakit burada bir yapı kümesinin olması gerektiğini söylemiştik. Artık ise kaçak kazılarla mimari eser modülleri ortaya çıkmış. Çok görkemli bir anıtsal yapı kümesi var. Bu yapı kümesinin nasıl bir mimariye sahip olduğunu lakin kazılarla anlayabileceğiz. Ortaya çıkan aslan heykeli modülleri, yüzeyde bulduğumuz mimari blok kesimleri ve kaçak hafriyatla tespit edilen duvar fotoğrafları burada harikulâde hoşlukta bir Urartu mimarisinin olduğunu gösteriyor.”
‘Bezemelerde üç renk kullanımını tespit ettik’
İstanbul Onarım ve Konservasyon Merkez Bölge Laboratuvarında misyonlu Yüksek Konservatör-Restoratör Özlem Toprak Cihan, birbiriyle kontaklı uzun tüneller formundaki yapıda titizlikle incelemelerde bulunduklarını aktardı.
Definecilerin kaçak hafriyatta birtakım duvarlara ziyan verildiğini anlatan Cihan, “Duvar fotoğrafları ve buluntular üzerindeki bağıl nem ve sıcaklık ölçümlerini yaptık. Birinci olarak dışardan ölçüm aldık. İçerdeki bağıl nemle karşılaştırmalar yaptık. Bunun için anlık nem ölçer, gece ve gündüz ortasındaki sıcaklığı ölçen aygıtlar, termal kamera ve duvarın içindeki nemi ölçen aygıt kullandık. Duvarların nem haritasını belirledik” dedi
“Kazı takımıyla eşzamanlı bir çalışma yürütüyoruz. Uzun koridorlar var. Çok dar yerler var. Küçük kısımda fotoğraflar var. Korunması gereken en değerli kısım fotoğraflar ve kerpiç duvarlar. Fotoğraflar üç kısımdan oluşuyor. Her kısımda farklı bezemeler var. Ortasında desen içinde bir insan figürü var. Yanında da mitolojik olabileceği düşünülen bezemeler yer alıyor. Bezemelerde üç renk kullanımını tespit ettik. Buradan örnekler alıp, laboratuvar ortamında gerekli incelemelerini yapacağız”
Van Müze Müdürü Fatih Arap, “Alanda günlerce kaçak hafriyat yapılmış lakin artık Vilayet Jandarma Komutanlığı grupları gece gündüz burada nöbet tutuyor. Yakında uzun soluklu bir hafriyat süreci başlayacak. Birkaç yıl içinde turizme kazandırılan değerli yerlerden biri olacağını düşünüyoruz” sözünü kullandı.