Milli Savunma Bakanlığı (MSB), 15 Şubat 2017’de Türk Silahlı Kuvvetleri Kıyafet Yönetmeliği’nde değişiklik yaptı. Düzenlemeyle birlikte bayan subay, astsubay ve askeri öğrencilerin resmi kıyafetlerinin üzerine türban takabilmelerinin yolu açıldı.
Halkın Kurtuluş Partisi (HKP), kelam konusu yönetmelik unsurunun iptali ve yürütmesinin durdurulması talebiyle Danıştay’da dava açtı. Düzenlemenin orduyu ve subayları bir din devleti yapılanmasına götüreceği belirtilen dilekçede, laiklik prensibiyle bağdaşmadığı savunuldu.
Danıştay 2. Dairesi, 20 Aralık 2017’de yürütmenin durdurulması talebini teğe karşı 4 üyenin oyu ile reddetti. Akabinde Daire, 19 Kasım 2020’de ise TSK’de türban özgürlüğüne müsaade veren yönetmeliğin iptalini usulen oy çokluğuyla reddetti.
1 ÜYE KARARA MUHALİF KALDI
HKP avukatları, Danıştay 2. Dairesi’nin başvuruyu reddetmesi üzerine davayı Danıştay’ın en üst karar organı İdari Dava Daireleri Kurulu’na taşıdı. Kurul, Hasan Güzeler’in başkanlığında toplandı. Toplantıda, liderle birlikte 12 üye TSK’de türban özgürlüğüne müsaade veren yönetmeliğe onay verirken; üyelerden Z. Ö. karara muhalif kaldı.
“PARTİNİN YENİ, FERDÎ VE YASAL MENFAATİ BULUNMUYOR” İDDİASI
Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti, 12 Mayıs 2022’de HKP’nin “dava açma ehliyetinin olmadığı” gerekçesiyle davanın usulen reddedilmesine karar verdi. Cumhuriyet.com.tr’in ulaştığı İDDK kararında, “Davacının, davaya husus ettiği kıyafet değişikliğine ait düzenleme ile değişen tüzel durumun tarafı ya da yararlananı olmadığından yeni, şahsî ve yasal bir menfaat münasebetinin bulunduğunun kabulüne imkân bulunmamaktadır” denildi.
MUHALİF ÜYE: LAİKLİK UNSURU VARLIĞINI KORUDUKÇA HUKUKEN KABUL EDİLEMEZ
Üyelerden Z.Ö. ise karara muhalif kaldı. HKP’nin ülke menfaati gözeterek ülke çapında kamu faydası ismine faaliyet yürüttüğünü belirten Z.Ö., “Hem hukukun tesisi hem de kamu faydası için, uyuşmazlık konusu düzenlemeye karşı dava açma ehliyetinin olduğunun kabulü gerekmektedir” dedi. Anayasanın ikinci unsuruna dikkat çeken Z.Ö., “Kamu hizmetinde laiklik unsurunun tarafsızlık prensibinin bir ögesi olduğunu ve dinî alanda tarafsızlığın, laiklik olarak da tanımlanabileceğine” işaret etti.
“Tarafsızlık, kamu hizmetine hâkim olan temel unsurlardan biridir” diyen hâkim Z.Ö. şu tabirlere yer verdi:
“Tarafsızlık ve eşitlik prensibine bağlı kalmakla yükümlü bulunan kamu çalışanının, hizmetin yürütümünde taraflı davrandığı tarafında kuşkuya neden olmaması, siyasi görüşlerini, dinî aidiyetlerini hiçbir biçimde muhakkak etmemesi gerekir. Kamu vazifelilerinin, din ve vicdan hürriyetinden bahisle dinî mensubiyetlerini öne çıkarmalarına imkan sağlayacak halde kural getirilmesi, anayasanın 2. unsurunda yer alan ‘laiklik ilkesi’ varlığını korudukça hukuken kabul edilemez. Din ve vicdan özgürlüğü bağlamında kamu işçisinin dinî aidiyetini göstermesine imkân tanınmasının; kamu misyonunu yerine getirirken ne kadar tarafsız davranırsa davransın, hizmetten yararlanan şahıslarda kuşkuya yol açabileceği ve bundan da kamu hizmetinin ziyan göreceği açıktır.”
Danıştay İDDK’nin kararı partiye bildirim edildi. Parti avukatları, oy çokluğuyla verilen bu kararı Anayasa Mahkemesi’ne taşıyacak.
“ORDU İÇERİSİNDE AÇIK-KAPALI DİYE BÖLÜNME OLACAK”
HKP MYK Üyesi Av. Doğan Erkan ile Eski Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Ömer Faruk Eminağaoğlu, İDDK’nin kararını Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
Konuya dair AİHM ve AYM kararları olduğunu belirten Erkan, “Kamu hizmetinin ifasında dinî öğeler bulunmaz. Her görüş ve inançtan halk çocuklarının ülke sevdası üzerinden birleşmesinin prensibi olan ‘üniforma birliği’ne dayalı silahlı kuvvetlerde hiç olamaz” dedi. Erkan, kararın mutlaklaştığı vakit ordu içerisinde açık-kapalı, inanan-inanmayan diye bölünme olacağını belirtti.
“SİYASİ PARTİLER DAVA AÇAMAZSA KİM AÇACAK?”
“Bu yönetmelikteki değişikliğin maksadı laik ordunun tasfiyesiydi. İDDK’nin bu kararı da bu hedefe takviye sunmaktadır” diyen Erkan kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Kara Avrupası hukuku ve Danıştay’ın kendisinin de öteki kararları böylesine memleketi ilgilendiren problemlerde siyasi partilerin dava ehliyetini kabul ediyordu. Bu sefer bir hâkim hariç, temele girmekten kaçınmak gayesiyle partinin dava ehliyetini sorunsallaştırdıklarını görüyoruz. Bu durumda böylesi bir kişi üstü ve şahısların dava açamayacakları sorunlara, siyasi partiler dava açamazsa kim açacak? Bu tarafıyla karar siyasal hak ve özgürlüklere de sınırlama içeriyor.”
Erkan, kararı Anayasa Mahkemesi’ne taşıyacaklarını bildirdi.
“ADİL YARGILAMA HAKKINI İHLAL EDEN BİR KARARDIR”
İDDK’nin bu kararının birçok taraftan değer taşıdığını belirten Eminağaoğlu, “Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası, HKP’nin ‘meşru, yeni, ferdî menfaatinin bulunmadığı’, bu nedenle dava açma ehliyetinin olmadığı yolundaki kabulü, hak arama özgürlüğünün aktif olarak kullanılmasını sınırlamak bir tarafa, mahkemeye erişim hakkını da ortadan kaldıran, adil yargılama hakkını ihlal eden bir karardır. Bu türlü bir karar, iktidar süreçlerinin, öteki siyasi partiler tarafından yargı yoluna taşınamaması demektir” dedi.
“DİN VE İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ SINIRSIZ BİR ÖZGÜRLÜK DEĞİLDİR”
Eminağaoğlu, “Kararda, Daire düzenlemeyi, yansızlık kuralına ve laiklik prensibine ters bulmamış, tersine düzenlemenin, laiklik ve özgürlüğün bir gereği olduğu üzere bir sonuca varmıştır. Devlet organları, tüm iş ve süreçlerinde, her türlü din ve inanca eşit aralıkta davranmak durumundadır. Yasak olanların açıkça sayılması, açıkça yasak olduğu sıralanmayan her şeyin özgür olduğu üzere bir fikir hakikat ve yerindedir. Fakat bu bahsin, burada uygulanma yeri yoktur. Zira laikliğinin kendisi özgürlük demektir. Laiklikle çatışan bahisler, tek tek özgürlüklerle çatışan bahisler demektir. Çatışan bu mevzuların da tek tek sayılmasına gerek yoktur. Laiklik, din ve inanç özgürlüğünün de yaşanmasını sağlayan bir prensiptir. Din ve inanç özgürlüğü sınırsız bir özgürlük değildir” dedi.
“Karar ile varılan sonuç, din ve inanç özgürlüğü alanında, sonları konulmayan her şeyin özgür olduğu üzere bir sonuçtur” diyen Eminağaoğlu, “Böyle bir kabul, kaynağı din olan her husus ve her kuralın hukuk sistemi içinde faal ve uygulanabilir olması demektir. Bunun günümüzdeki manası ve sözü ise, ‘özgürlükçü laiklik’ anlayışıdır. Bu çarpıtma kavramla, laikliğini içi boşaltılmakta, laikliğin esasen kendisinin özgürlük olduğu görmezden gelinmekte, laiklikle çatışan bahislere özgürlük ismi altında uygulama alanı yaratılmaktadır” tabirlerini kullandı.
“LAİK BİR HUKUK DEVLETİNDE BU DURUM ASLA KABUL EDİLEMEZ”
“Gerek düzenleme ve gerekse Daire kararı, TSK’de türban ve sakalın husus edilebilmesi, buna uygulama imkanının sağlanması istikametinden, anayasal olarak asla kabul edilemez” diyen Eminağaoğlu kelamlarını şöyle sürdürdü:
“TSK, kendi iç sistemi olan, bu iç tertibi gereği, tek tip kıyafete tabi olan bir güçtür. Kirli sakal ve türban uygulaması, tek tip kıyafet uygulamasını da bertaraf etmekte, orduda, silahlı güçte bir ikilik yaratmakta, hiyerarşi ve disiplini de ortadan kaldırmaktadır. Disiplin, silah, hiyerarşinin, yerine yahut önüne, ordunun kendi kuralları değil, dinî kurallar geçmektedir. Laik bir hukuk devletinde bu durum asla kabul edilemez.”
Eminağaoğlu, “Danıştay’dan beklenen, hukukun üstünlüğü öne çıkarması ve buna nazaran süreci denetlemesi, Danıştay, laikliğe ve bunun üzerinden de TSK’nin iç nizamına yönelik taarruza kayıtsız kalmış, hatta bunu yasal görmüştür. Kuşkusuz bu karar, Danıştay’da yargı bağımsızlığının da ne derece geçerli olduğunu herkese göstermiştir” dedi.