Güneşli bir ülkemiz var lakin D vitamini eksikliği her yaş kümesinde sık görülen bir sorun… Bunun nedenlerini açıklayan İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Yaşar Küçükardalı, tahlil yollarını da sıraladı…
D vitamini yağda çözünen büyük oranda güneş ışınlarıyla ciltte sentezlenen, kısmen de besinlerle alınabilen, bedenimizdeki kıymetli vitaminlerden biridir ve birçok hayati işlevde rol oynar. “Önümüz sonbahar… Münasebetiyle D vitamini almak için güneşli günleri kaçırmamakta fayda var” diyen İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Yaşar Küçükardalı, bu mevzuda merak edilen noktalara değindi. İşte açıklamaları…
Yaşar Küçükardalı
Faydaları nelerdir?
D vitamini bedenimizde bilhassa kemik sıhhatini, kalsiyum fosfor metabolizmasını düzenleyen değerli vitaminlerden biridir. Vitamin olmakla birlikte tıpkı vakitte hormon üzere de davranır. Bağışıklığı güçlendirir, kalp, kanser, diyabet üzere hastalıklara yakalanma riskini azaltır, depresyonu önler.
Risk faktörleri nelerdir?
D vitamini metabolizmasında genetiğin rolü kestirim edilenin çok altındadır. Risk faktörlerinde daha çok çevresel faktörler, beslenme alışkanlıkları ve hayat üslubu rol oynamaktadır. Sigara kullanımı, kilo azlığı, emilim noksanlığı yapan iltihaplı bağırsak hastalıkları, kimi ilaçlar da (idrar söktürücüler, kolesterol, kortizon, tiroid ve mantar ilaçları ) D vitamini eksikliğine neden olabilir. Deri rengi de bir risk faktörüdür. Örneğin esmer derili olan bireylerde güneşin ciltte D vitamini sentezlemesi daha az olacağı için bu şahıslarda D vitamini eksikliği görülme ihtimali daha fazladır. İklime nazaran de D vitamini eksikliği oranları değişir. yaz aylarında toplumda D vitamini eksikliği oranı yüzde 25, kış aylarında yapılan taramalarda bu oran yüzde 70-80’lere kadar çıkabilir.
Eksikliği nasıl anlaşılır?
D vitamini düzeyi kolay bir kan testiyle ölçülerek tespit edilebilir. Eksikliği tedaviye başlandıktan sonra 3 ayda bir ve olağan düzeye ulaştıktan sonra da yılda bir defa olmak üzere D vitamini düzeyinin takip edilmesinde fayda var. Bu pahanın 30 nanogram civarında seyretmesi bedenimiz için kâfi seviyede olduğu manasına gelir. Kemik erimesi, kemik doku kaybı, böbrek hastalığı, beslenme yetersizliği olanlar, gebeler, yaşlılar, çocuklar, sık enfeksiyon geçirenler, kalsiyum metabolizması bozuk olanlar, sigara içenler, güneş maruziyeti az olan ve D vitamini eksikliğine yol açabilen ilaçları kullanan şahıslarda D vitamini eksikliği riskinin daha fazla olduğu hatırlanmalıdır. Bu bireylerde taramalara daha fazla kıymet verilmelidir.
Hangi besinlerde bulunur?
Esas olarak güneşe maruziyet ile cilt altından D vitaminin sentezlenmesi ve karaciğer ve böbreklerde D vitaminin etkin hale gelmesiyle D vitamini gereksinimi karşılanır. Lakin besin olarak baktığımız vakit, et süt, yumurta ve bilhassa yumurtanın sarısı, somon, uskumru, sardalya üzere yağlı balıklarda daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bunun yanında havuç, mantar ve kuşburnu üzere besinlerde da D vitamini bulunur. Mantar değerli bir D vitamini kaynağıdır. Tüketirken çok fazla pişirilmemesi ve suyunu kaybetmemesi sağlanmalıdır.
Nasıl depolanır?
D vitamini için 10.00 ile 15.00 ortasındaki saat diliminde 15-30 dakika ortasında gözetici krem sürmeden yüz ve ellerimizi güneşlendirmeliyiz. Gerekirse hekim teklifiyle destek almalıyız. Ayrıyeten,
– Sigara içilmemeli.
– D vitamini içeren besinleri imkanlar dahilinde tüketmeye uğraş gösterilmeli.
– D vitamini eksikliğine neden olabilecek ilaçlar kullanılıyorsa, D vitamini düzeyleri tertipli takip edilmelidir.
Nerede yanılgı yapıyoruz?
D vitamini eksikliği ülkemizde yaygın bir sorun. Yüksek oranda D vitamini eksikliğine sahip olduğumuz görülüyor. Bu tabloyu ortaya çıkaran en değerli etkenlerin başında: süt ve süt eserleri tüketiminin az olması, güneşe maruziyetin kısmen az olması, takip ve tedavinin kâfi olmaması geliyor. Klasik birtakım özelliklerimiz, giysi şeklimiz bunda rol oynuyor olabilir. Bir de toplum olarak daha fazla kapalı alanlarda yaşar hale geldik. Kışın uzun sürdüğü coğrafik bölgelerde D vitamini eksikliğinin daha fazla olduğunu biliyoruz. Örneğin İzmir’de yüzde 30’larda olan eksiklik oranı Erzurum’da yüzde 80’lere ulaşabiliyor. Bu yüzden kemik erimesi riski artıyor, kemik kırığı sıklığı fazla oluyor. Ülkemizde 111 bin kişi üzerinde yapılan ve tüm toplumu kapsayan bir çalışmaya nazaran; yüzde 63 oranında D vitamini eksikliği var. Yeni doğanlar, çocuklar, gebeler, genç erişkinler üzere özel kümede yüzde 86’ya varan oranlarda, yaşlı popülasyonda ise yüzde 40-50 oranında D vitamini eksikliği görülüyor. Yaşlı bireylerin de nerede yaşadığına nazaran bu oranlar değişiyor. Örneğin ailesiyle birlikte yaşayanlarda bu oran düşükken huzurevlerinde yaşayanlarda D vitamini eksikliği oranlarının daha yüksek olduğu görülüyor. Tekrar yaşlı bireylerde erkeklerde daha düşükken bayanlarda daha yüksek olduğu gözleniyor.