Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, maksadın Şanghay İşbirliği Örgütü üyeliği olduğunu belirterek, “Bundan sonraki süreç bu işin en ileri kademesine gerçek atılacak bir adımdır.” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Şanghay İşbirliği Örgütü 22’nci Devlet Liderleri Doruğu için Özbekistan’a gerçekleştirdiği ziyaretin sonunda gündeme ait değerlendirmelerde bulundu, gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in davetine icabetle, Şanghay İşbirliği Doruğu’na birinci sefer “özel misafir” olarak katıldığını hatırlatan Erdoğan, Türkiye’nin 2012’den bu yana teşkilatın “diyalog ortağı” olduğunu söyledi.
Türkiye’nin, teşkilatın Güç Kulübü Üst Seviye Kümesinin Periyot Başkanlığını da üstlendiğini, 2017’de Kümenin Üçüncü Yüksek Seviyeli Küme Toplantısı’na Ankara’da mesken sahipliği yaptığını anlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, teşkilatla Türkiye ortasında muhakkak bir müktesebatın oluştuğunu belirtti.
Şanghay İşbirliği Teşkilatının kuruluşundan itibaren gerek güvenlik, gerekse ekonomi ve ticaret alanlarında önemli uzaklıklar katettiğini ve bu çerçevede genişlemesini sürdürdüğünü tabir eden Erdoğan, “Küresel iktisatta Asya kıtasının oynadığı belirleyici rol zati ortadadır. Avrasya coğrafyasının yüzde 60’ını kapsayan teşkilat coğrafyasında 3,2 milyar insan yaşıyor. Teşkilat üyeleri 20 trilyon dolara ulaşan bir ekonomik büyüklükle global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’dan fazlasını üretiyor.” dedi.
“Birlikte atabileceğimiz adımlara ait değerlendirmelerde bulunduk”
Türkiye’nin, Tekrar Asya Teşebbüsü kapsamında kıta ülkeleriyle iş birliğini ikili ve çok taraflı seviyede daha da geliştirme iradesinin kati olduğunu vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyle devam etti:
“Zirvedeki hitabımda tarihi, kültürel, insani bağlara sahip olduğumuz cet yurdu Asya’nın güvenlik, istikrar ve refahının teminini, dış siyaset önceliklerimiz ortasında telakki ettiğimizi belirttik. Bölgemizde ve ötesinde güvenlik ve istikrarın sağlanması için iş birliğine verdiğimiz ehemmiyetin altını çizdik. Tepede salgın sonrası düzgünleşme periyodunda ekonomilerimizin dayanıklılığını artırmak maksadıyla birlikte atabileceğimiz adımlara ait değerlendirmelerde bulunduk.
Görüşmelerde ayrıyeten global ekonomik gelişmeleri de ele aldık. Global enflasyonla uğraşta iş birliğinin kıymetine değindik. Teşkilat bünyesinde ülkemizle iş birliğinin daha da geliştirilmesi tarafında irade ve istek bulunduğunu memnuniyetle müşahede ettik. Bu Tepe, ülkemizin önceliklerini vurgulamak ve teşkilatı ilgilendiren temel mevzularda sağlayabileceğimiz katkıları lisana getirmek bakımından değerli bir vesile teşkil etti.”
Zirve marjında Azerbaycan, Çin, Moğolistan, Özbekistan, Rusya ve İran’ın cumhurbaşkanları ile Pakistan ve Hindistan’ın başbakanlarıyla verimli ikili görüşmeler gerçekleştirdiklerini bildiren Erdoğan, görüşmelerinde ikili ilgilerin yanı sıra yeni global sıkıntılara dair fikir teatisinde bulunduklarını söyledi, istişarelerin ve temasların iyi sonuçlar doğurmasını temenni etti.
“Rusya-Ukrayna savaşında oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütünün içerisindeki yeri, gelecek vizyonu ve örgütten Türkiye’ye üyelik daveti yahut daveti olup olmadığına ait soru üzerine şu cevabı verdi:
“Her şeyden evvel bu teşkilat, ‘Şanghay Beşlisi’ diye başladı fakat artık beşli olmaktan çıkmış vaziyette. Şu an üye sayısı 9’a ulaşmış durumda. 3 gözlemci üyesi bulunuyor. Ayrıyeten bizim üzere diyalog ortağı olan 9 ülke var. Görüştüğüm başkanların çabucak hemen hepsi de bilhassa Rusya-Ukrayna savaşında tansiyonu düşürmek için oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler. ‘Burada aldığınız rolden ötürü hakikaten sizleri takdir ve tebrik ederiz.’ dediler.
Hepsi ikili görüşmelerimizde gelip işi buraya bağladılar zira Rusya-Ukrayna savaşında dünyadaki bu görünen güçler içerisinde ‘Ne yapabiliriz, bu işi nasıl çözeriz?’ üzere bir durum yok maalesef. Biz ise başından itibaren sürdürdüğümüz o istikrar siyasetiyle gerek Batı’ya gerekse başta Amerika olmak üzere hepsine gereken yanıtı, yaptığımız teşebbüslerle vermiş olduk. Natürel en değerlisi bu tahıl koridoru problemi.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bundan sonraki süreçte de biz bunu inşallah en ülkü formda çalıştırarak az gelişmiş ülkelere bu koridoru nasıl kullandırtacağız, buralara nasıl ulaşacağız, buralara ne yapabiliriz, bunun takipçisi olacağız.” tabirini kullanarak, şöyle devam etti:
“Bütün bu ülkeler bunun üzerinde de durdular, duruyorlar. Natürel biz de birebir halde bunun üzerinde durduk, duruyoruz. Olağan biz Şanghay Beşlisi içerisinde üye pozisyonunda değiliz. Biz şu anda buraya konut sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Olağan Şevket Beyefendi ile bizim özel bir hukukumuz var. Bu özel hukukumuz hasebiyle beni ve İlham Bey’i buraya özel olarak davet etmiş oldu. Artık bundan sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine gerçek atılacak bir adımdır. Bu adım da olağan önümüzdeki devrin konut sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde tahminen gündeme daha ileri düzeyde gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi farklı lakin bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla çok daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır.”
Kastettiğinin, Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üyelik olup olmadığı sorulan Erdoğan, “Tabii. Amaç o.” dedi.
“Ermenistan’ın barış ve iş birliğine odaklanması kıymet taşıyor”
Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik ataklarına yine başladığı ve Şuşa Mutabakatı’na nazaran Türkiye’nin bölgeye askeri birlik göndermesinin kelam konusu olup olmadığına ait soru üzerine Erdoğan, şu cevabı verdi:
“Ermenistan’ın provokasyonları karşılığında Azerbaycan başlattığı operasyonu tamamladığını söylüyor. Operasyonu bitirdiğine nazaran de bunu artık dalgalandırmanın bir manası yok. İlham Bey’den aldığım bilgilere nazaran Azerbaycanlı kardeşlerimiz şu anda kendilerini inançlı bir pozisyona taşımış oldular. Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik provokasyonlarından vazgeçmesi, evvelce verdiği taahhütlere uygun davranarak bir an evvel barış ve iş birliğine odaklanması burada değer taşıyor. Bizim dileğimiz, bölgemizde yürütülen olağanlaşma süreçlerinin muvaffakiyetle nihayete erdirilmesi ve bölgesel barış ve istikrarın kalıcı olarak sağlanmasıdır.”
Tahıl koridoruyla ilgili olarak Rus gemilerine hem garanti verilmemesi hem el konulmasından ötürü Rusya’nın kendi tahıllarını ve gübreyi de çıkartamadığı hatırlatılarak, “Avrupa Birliği yasaklamış, ambargo koymuş lakin gübre probleminde bilhassa kendilerine alıyorlar. Asya, Afrika, Latin Amerika ülkelerine hala yasak devam ediyor. Bu kapsamda Rusya’yla bilhassa bu gönderilemeyen bölgelere tahıldan bahsettiniz lakin gübrenin de gönderilmesi kelam konusu olabilecek mi?” sorusuna karşılık Erdoğan, şunları kaydetti:
“Tabii gerek Rusya’dan gerek Ukrayna’dan gelen her türlü eser, bu tahıl eseri olabilir, gübre olabilir, bunların hepsi için biz ilgili ülkeyle kesinlikle müzakereleri, görüşmeleri yapıyoruz. Gerek Dışişleri gerek ilgili bakanlar olsun, hepsi muhataplarıyla da görüşmek suretiyle adımlarımızı buna nazaran atıyoruz. Şu ana kadar adımları bu türlü karşılıklı müzakereyle, istişareyle attığımız için de şimdi bu türlü önemli bir falso ortaya çıkmadı. Sayın Putin’le burada yaptığımız görüşmede de bu sürecin tıpkı ihtiyatla sürdürülmesi konusunda mutabık kaldık.”
“2023 içerisinde Akkuyu birinci güç ünitesinin açılışını yapabileceğiz”
“Rusya Federasyonu’nun, KKTC’yi tanıyabileceğine dair birtakım yorumlar yapılıyordu, bu husus gündeme geldi mi? Türkiye ile Rusya’nın mevcut iş birliği alanlarını Doğu Akdeniz’de daha da genişletmeleri üzere ek birtakım adımlar kelam konusu olabilir mi? Akkuyu’nun gecikmemesi istikametinde sizin de takip ettiğiniz bir süreç vardı. Bu bahiste bizimle paylaşabileceğiniz ayrıntı var mı?” sorusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu cevabı verdi:
“Kuzey Kıbrıs konusundaki tavrımızı yalnızca Rusya’ya değil, tüm milletlerarası topluma anlatıyoruz, beklentilerimizi münasebetleriyle izah ediyoruz. Akkuyu ile ilgili olarak da mutabakat sağlandı. Bu mutabakatla birlikte de şu anda oradaki Türk firması IC ile mutabık kaldılar. Bundan sonraki süreci süratle devam ettirerek 2023 içerisinde de birinci üniteyi inşallah bitirip birinci ünitenin açılışını yapabileceğiz.”
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile görüşmesinde Türkiye’nin, Karabağ ya da Zengezur Koridoru konusundaki tavrı ve Suriye’deki durumunun gündeme gelip gelmediği ve Tepe’de Astana Süreci’ne ait rastgele bir temasın olup olmadığına ait soru üzerine Erdoğan, “Doğrusu Astana Süreci’ni Tepe’de görüşmedik lakin muhataplarımla Suriye probleminin kalıcı tahliline dair problemleri ayrıyeten ele alıyoruz. Karabağ konusunda da tüm bölge ülkelerinin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne şartsız ve güçlü dayanak vermeleri değerli. 20 Ekim’de Zengilan Havalimanı’nın açılışını yapacağız. İlham Beyefendi bu havalimanının açılışına bilhassa zati bizden tarih aldı ve biz de tarihi verdik. ‘Zengilan’ın açılışını yaptıktan sonra da Cebrail’e geçer, inşallah merasimi de orada yaparız.’ dedi. Mutabık kaldık. Tahminen birtakım başkanları de oraya ayrıyeten kendisi çağıracak.” tabirlerini kullandı.
Liderlerle sohbet ederken çekilen bir fotoğrafın kamuoyunda çok konuşulduğu hatırlatılarak fotoğrafın nasıl oluştuğu sorusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan, “İlham Beyefendi o koltuğu bana bıraktı, kendisi yandaki koltuğa geçti. Birçok Rusça bildiği için tercüman da konuştuklarımızı Rusçaya çeviriyordu. Oradaki sohbetimiz alışılmış hepsinin bayağı güzeline gitti. Hoş bir anı oldu.” dedi.
Bir gazetecinin, kelam konusu fotoğrafın, “Masa bu türlü kurulur” ya da “Diğer masadakiler dağılabilir” biçiminde yansımalarının olduğunu belirtmesi üzerine Erdoğan, “Ama biliyorsunuz bizimki altı kişilik masa değil.” dedi.
(Sürecek)