Mart ayında gelir vergisi, Nisan ayında ise kurumlar vergisi derken çıkar vergileri tarafından 2022 yılı beyan devrini geride bıraktık. Fakat süreç devam edecek. Çünkü 7440 sayılı Kanun, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin Mayıs sonuna kadar matrah artırımı yapmalarına imkan sağlıyor.
SÜRE UZAYACAK MI
Cumhurbaşkanının süreyi Haziran sonuna kadar uzatma yetkisi var. Bugüne kadar ki uygulamalar bu yetkinin kullanıldığını ve müddetin daima uzatıldığını gösterdi. Şu halde gelir ve kurumlar vergisi istikametinden matrah artırımı nedeniyle yeni bir beyan devrinin başındayız diyebiliriz.
Gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannamelerinin tersine matrah artırımının bir zaruriliği yok. İsteğe bağlı lakin dehşetler yüksek. Mükellefler vergi incelemeleri ve tarhiyatlar tarafından dokunulmazlık istiyor.
Üstelik bu defa ki matrah artırımının, 2022 yılı gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyanname verme mühleti bitmeden 2022 yılı tarafından de artırıma imkan sağlamak üzere evvelkilerden farklı bir özelliği var. Yani devlet, en temel özelliği olan kontrol hakkını, daha süreç başlamadan mükelleflere sunuyor. Güçlü olanlar bunu satın alırken zayıfların hissesine kontrol ve tarhiyat düşüyor.
Beyan süreci devam ederken matrah artırımı yapılması birinci bakışta, mükellefe beyanlarını düşük göstermek ve arkasında matrah artırımı yaparak bunu kapatmak üzere bir avantaj sağladığını düşündürüyor. Lakin o denli değil, taban beyan sonları bunu engelliyor. Böylelikle, 2022 yılı matrah artırımı, Hazineye gelir sağlama tarafından tesirli bir hale getiriliyor. Aslında genelde yapılandırma maddelerine özelde matrah artırımına bu türlü bakmak gerekiyor. Sistem tıkandıkça bir stepne olarak devreye girse de, bu çeşit düzenlemelere gelir sağlayıcı fonksiyonları nedeniyle başvurulduğu anlaşılıyor. Vergi alanında, “Veremi gösterip sıtmaya razı etmek” Hazineye gelir sağlamada bir yola dönüşüyor. Lakin bu katkıların meblağları açıklanmıyor. Ezcümle matrah artırımları nedeniyle tahsil edilen sayılar ile potansiyel olarak vazgeçilen sayılar bilinmiyor.
Böyle olunca da, sistemi tıkayan düzenlemeler, gelir getirici yapılandırma maddelerine münasebet oluşturdukları için mi kaldırılmıyor sorusu akla takılıyor. Şu halde bundan bu türlü her vergilendirme devrinin kapanmasından sonra matrah artırımına imkan sağlayan bir yasanın tedavüle sokulması şaşırtan olmayacaktır. Hazır münasebetleri de var. Matrah artırımı yapmayanlar dahi vergi incelenmesine alınamıyor, devlet kontrolde yetersiz kalıyor vb.
KISIR DÖNGÜ OLUŞUYOR
Devlet egemenliğinin temel ögesi vergi ve denetimken bunlardan vazgeçmesi husus dışı kalıyor. Muhasebe ve vergi mesleği bedelsiz hale geliyor. Af kokusu almak ve beyanları buna nazaran düzenlemek en pahalı mesleksel bilgi oluyor. Yapılandırma maddelerinin neredeyse her yıl çıkması ise sıkıntıyı sır olmaktan çıkarıyor. Geçersiz ve aldatıcı doküman kullanımı alıp başını gidiyor. Matrah artırımı tek çıkış yolu oluyor. Devletin gelirleri azaldıkça kısır döngü oluşuyor.
Somut yasa kararı olan 7440 sayılı Kanunun “Matrah ve vergi artırımı” başlıklı 5’nci unsurunu incelediğimizde, gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannamelerini ihtirazı kayıtla verecek olanların da matrah artırımı yapabileceğine dair karar dikkat çekiyor. Bu kararın, kurumlar vergisi tarafından matrahı etkileyen ögeler istikametinden getirildiği düşünülse de, 7440 sayılı Kanunun 10/27’nci hususu açısından da son derece kıymetli sonuçlar doğuruyor. Malum kurumlar vergisinden istisna tutulan karlara 2022 yılı için %10 ve %5 oranında bir ek vergi getirilmişti. Sayısı 20 bin civarında olan bu mükelleflerin beyannamelerine ihtirazı kayıt koymaları istikametinde vergi yazınında değerli davetler yapıldı. Buradaki ince nokta şu. İhtirazı kayıt konan beyannamelerde matrah artırımının kabulü, bu mükelleflere vergi incelemeleri ve tarhiyatlar istikametinde dokunulmazlık kazandırırken dava açmaları ve davayı kazanmaları halinde ödedikleri vergileri geri almak hakkı veriyor. Meğer ihtirazı kayda ait bu düzenleme yapılmasaydı ek vergiyi ödeyenlerin büyük kısmı kuvvetle olası matrah artırımı da yapacak ve bahis kapanacaktı.
BAZI EZBERLER DEĞİŞMİYOR
Devletin vergi aklının yüksek olması kimi ezberleri değiştirmiyor. Daha evvel zamanaşımına uğrayan periyotlar için daha yüksek artış oranları bu akla terslik oluşturuyor. 7440 sayılı Kanunda, artış oranları 2018 takvim yılı için %35, 2019 takvim yılı için %30, 2020 takvim yılı için %25, 2021 takvim yılı için %20 artış öngörülüyor. Halbuki tam aykırısı olması gerekiyor. Matrah artırımı için beyan mühleti olan Mayıs yahut Haziran aylarında sonra 2018 yılının zamanaşımına uğraması için 6 yahut 7 ay üzere bir riski olan mükellefe %35 üzere bir artış getirirken, tarhiyat için 5 yıl mühlet olan 2021 yılı için %20 anlaşılır olmuyor.
Bir sefer daha büyük ödül, yüksek cirolar yapıp da sıfır yahut düşük matrah ya da ziyan beyan eden mükelleflere vuruyor. Trilyonlarca ciro yapan bir şirket verdiği beyannamede ziyan beyan etmiş olsa bile taban matrahtan vergi göstererek vergi dokunulmazlığı sağlıyor. Üstelik o yıla ilişkin zararın yarısını izleyen yıllardaki karlarından mahsup etmek imkanı sağlıyor.
Yüksek ciroya karşın ziyan eden mükellefleri incelemek ve yanlışsa tarhiyat yapmak, doğruysa hakkını teslim etmek yerine; aslında ziyan etmiş bir mükelleften, devletin 2018 takvim yılı için 200.000 lira, 2019 yılı için 215.000 lira, 2020 takvim yılı için 230.000 lira ve 2021 yılı için 260.000 lira üzere paralara niye muhtaçlık duyduğu anlaşılmıyor.
Yusuf İleri
Odatv.com