Nur Kaplan
ANKARA – Dar gelirlinin besin enflasyonunun DİSK-AR’a nazaran yüzde 140’a dayandığı Türkiye’de, tedavisi olmayan ve ömür uzunluğu devam eden çölyak hastalığına sahip beşerler da bu enflasyondan direkt etkilendi.
Gıda alerjisi olarak bilinen ve bağırsaklarda önemli hasarlar yaratan çölyak hastalığının lakin glütensiz eserlerin tüketilmesiyle tesiri azalıyor. Hâlihazırda kıymetli olan glütensiz eserlerin fiyatlarında, döviz kurundaki hareketlilikle birlikte devamlı değişiklik kelam konusu. Beyaz unun yerine kullanılan karabuğdayın Türkiye’de yeteri kadar üretilemiyor olması da glütensiz eserlerin fiyatlarında daima bir artışa sebep oluyor.
EKMEK 62 TL, MAKARNA 46 TL, KURABİYE 37 TL…
Ankara’da Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan Başşehir Market’e ve çeşitli zincir marketlere giderek glütensiz eserlerin fiyatlarını araştırdık. Alt gelir kümesinin besine erişimi açısından değer taşıyan Başşehir Market’te, 1 kilo olarak satılan glütensiz unun fiyatı 33,50 TL iken, 250 gram ekmeğin fiyatı 10.75 TL. Çölyak hastaları için çeşitliliğin az olduğu Başşehir Market’te 500 gram olan glütensiz kurabiyeler ise 37 TL’ye satılıyor.
Fiyat araştırması için gittiğimiz öbür zincir marketlerde de glütensiz eserler genelde tek bir rafa dizilmiş durumda. 400 gram olarak satılan glütensiz burgu makarnanın fiyatı 37,50 TL iken, öbür bir makarna çeşidi 29,95 TL. Öteki bir zincir markette satılan farklı glütensiz makarna ise 46,95 TL iken, glütensiz pirinç makarnaları da 62,55 TL.
Zincir marketlerde ekmek fiyatlarında da farklılıklar mevcut. Bir zincir markette glütensiz ‘baton ekmek’ olarak satılan ekmeğin fiyatı 62,25 TL iken, farklı markalarda ekmek çeşitleri de 13,75 TL ile 24,90 TL bandında değişiyor.
‘İLAÇ NİTELİĞİ TAŞIYAN GLUTENSİZ ESERLER İÇİN FİYAT DENETİMİ ŞART’
Ankara Çölyak Derneği Genel Lideri Şebnem Ercebeci Çınar’a nazaran çölyak hastaları için ilaç niteliği taşıyan glütensiz eserlerin fiyat ve denetim düzeneğinin çok uygun sağlanması gerekiyor. Glütensiz eserlere her yıl yapılan üç artırımın en azından bir kez yapılmasını talep eden Çınar, şunları lisana getirdi:
“Ankara Halk Ekmek eserlerini kullanıyoruz ama her yerdeki fiyat artışı burada da pahalılığa da neden oldu. Yılda üç sefer artırım yapmak zorunda kalındı. Yurtdışından gelen eserlerle düşündüğümüzde bir belediyede glütensiz eser olması bence çok kıymetli. Fiyatlar doğal ki artacak ancak daima değil, en azından yılda bir sefer olsun. Bizim eserlerimiz çabuk bozuluyor, bayatlıyor o yüzden yalnızca gelen talep doğrultusunda yapılıyor. Çeşitliliğin çoğalması gerekir.”
‘NİYE BEN BİR MAKARNAYA 60 LİRA VERMEK ZORUNDAYIM?’
Glütensiz eserlerde kullanılan karabuğday, mısır ve pirincin ithal ediliyor olmasının eser fiyatlarında yüksek artışa neden olduğunu söyleyen Çınar, glütensiz üretim yapan pek çok işletmenin devlet tarafından desteklenmesi gerektiğini belirterek, “Glütensiz eser üretiliyor, üretilmiyor değil. Yurtdışında glütensiz ve olağan eser ortasında bir fark yok. Türkiye’de de üretim yapılıyor lakin başarılı olamıyor neden? Niçin ben bir makarnaya 60 lira vermek zorundayım? Devlet yetkilileri glütensiz üretim yapan yerlerde özendirici çalışmalar yapmalı. Vergiden mi muaf tutarsınız ya da elektriğini mi yüzde 50 ödemesini sağlarsınız. Bu işletmeler desteklenmeli” dedi.
‘50 ÇEŞİT GLUTENSİZ UN VAR HEPSİNİN FİYATI FARKLI’
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilen ‘Çölyak Hastalığı Ödeneği’nin yetersiz olduğunu söyleyen Çınar, “Devlet ilaç katkısı olarak büyüklere aylık 169,10 TL, çocuklara da 180 TL ödeme yapıyor. 200 lirayı geçmeyecek bir ödemeyi yaş kümelerine ayırmış. Bir paket un ve makarna alabilirsiniz lakin. Glütensiz üretim yapılıyor lakin Tarım Bakanlığı’nın denetimi yok. Kimse demiyor mu ‘bu makarnayı daha ucuza üretemez miyiz? 60 lira yerine 30 lira olsa’ Bugün 50 çeşit glütensiz un var fakat hepsinin fiyatları farklı” diye konuştu.
ETİKETLERDEKİ YANILGI ÇÖLYAK HASTALIĞINI TETİKLİYOR
Çölyak hastaları için hayati değer taşıyan glütensiz eserlerin etiketlendirilmesinde sorun olduğunu söyleyen Çınar, etiket denetlemelerinin düzgün yapılmıyor olmasının kimi çölyak hastalarının hastalığını tetiklediğini tabir ederek şöyle devam etti:
“İstediğiniz kadar paranız olsun sokakta simit satan birinden simit alamıyorsanız o paranın hiçbir bedeli yok. Bizim için hayati ve ömür kalitemizi daha yeterli yere taşıyan ilaç olan bu eserlerin denetim sistemini çok düzgün ayarlanması gerekiyor. Etiketlerde ‘olabilir’ denmemeli. Kesin glüten vardır, yoktur yazmalı. Ben niçin firmaları tek tek arayıp ‘içinde glüten var mı bana raporlarını gönderin’ deme zahmetine katlanayım? İçerisinde ‘glüten yok’ deniyor fakat yiyen hastalanıyor bunu şikâyet edebileceğimiz, denetlenebilir bir sistem yok.”
‘EN LÜKS OTELİN BANYOSUNDA BİLE KENDİME MAKARNA PİŞİRDİM’
Çölyak hastalarının yeme içme engellileri olduğunu tabir eden Çınar, glütensiz eser sayısının az olmasına bağlı olarak hastaların devamlı bir gerilim halinde olduğunu söyledi. Çınar, kelamlarını şöyle sonlandırdı:
“Evde oturduğunuz vakit bir sorun yok lakin iştesiniz, ya da çocuk kreşte. Ben en lüks otelin banyosunda bile kendime makarna pişirdim. Daima bir gerilim içindesiniz. Sokağa çıktığınızda çantanızda kesinlikle bir bisküvinizin olması gerekiyor. Çölyak hastalığı, şeker ve tansiyon üzere ilerde güzelleşme imkânı yok. Bir sefer Çölyak olduysanız ömür uzunluğu diyetinizi yaparak bu hastalıkla yaşamayı öğrenmeniz lazım.”