Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, çocuklardaki endişeye ait açıklamalarda bulundu.
Yahşi’nin açıklamaları şöyle:
“Korku bizi tehlikelerden koruyan ve hayatta kalmamızı sağlayan bir alarm sistemidir. Beynimizdeki kaygı hissinin merkezi olan amigdala bedenimize gönderdiği sinyalle, “kaç ya da savaş” yansısı ortaya çıkarır ve bizi mümkün tehditlerden korur.
Örneğin; elinde kesici aletle size yanlışsız süratle yaklaşan birini gördüğünüzde o anda hissedeceğiniz duygu dehşet, vereceğiniz reaksiyon de, ortamdan anında uzaklaşmanız ya da o kişi ile uğraş etmeniz olacaktır.
Peki böylesine gerekli ve yaşamsal bir his nasıl oluyor da fobilere ve ağır hissedilen telaşlara dönüşebiliyor, hiç düşündünüz mü?
Örneğin, birtakım beşerler örümcekten çok korkarken kimileri ise hiç çekinmeden o örümceği eline nasıl alabiliyor? Ya da birtakım beşerler, “deprem olacak mı korkusu”nu daima yaşarken kimileri ise günlük hayatlarına nasıl çarçabuk dönüveriyor?
Bu soruların yanıtı; korkan kişinin güvensizliği de beraberinde hissetmesinde batındır. Yani temel hissimiz olan itimat duygumuzda eksiklik yaşıyorsak endişe da yaşarız.
Örneğin; 1 yaşındaki bebeğin yalnız kalması, yabancı bir ortama girmesi ya da annesinden farklı kalması bebeği inançsız hissettirir. Kendini inançta hissetmeyen bebek, korkar. Korkusunu ağlayarak, hırçınlaşarak ya da beslenme gereksinimini reddederek gösterebilir.
Korku doğuştan getirdiğimiz ve deneyimleyerek ya da öğrenerek pekiştirdiğimiz bir histir.
Örneğin; yüksekten düşme ve ansızın gelen yüksek bir ses hepimizin doğuştan getirdiği korkuyken, bir yılan çoğumuz için sonradan öğrendiğimiz kaygıdır.
2-4 yaşları ortasındaki bir çocukta animizm denilen dönemsel bir özellik görülür. Yani canlı ile cansızı ayıramayan bu yaş periyodundaki çocuklar, canlı bir objeyi cansız üzere ya da cansız bir objeyi canlı üzere kıymetlendirerek dehşet hissetmeyebilir.
Örneğin; bu yaşlar ortasındaki çocuk için tehlikeli bir örümcek, günahsız bir oyuncak olarak algılanabilir. Lakin çocuk örümcek tarafından ısırılırsa ya da etrafı tarafından örümcekle ilgili kaygı hissi aktarılırsa çocukta örümceğe karşı endişe duygusu gelişir.
Çocuklara sarfedilen tasa içerikli cümleler çocuklarda dehşet hissini harekete geçirir ve dehşet merkezinin alarm sistemini açık bırakır. Yani, dehşet hissetmemesi gereken yerde çocuk daima olarak korkar ve ağır tasalar yaşar. Çocuğun yaşadığı bu dehşet sağlıklı bir endişe değildir.
Ellerini yıkamazsan mikrop kaparsın, yemeğini yemezsen büyüyemezsin, kelam dinlemezsen Allah seni yakar, ağlarsan polis seni alır, yaramazlık yaparsan tabip iğne yapar, susmazsan seni burada bırakacağım, elimi bırakırsan hırsızlar seni kaçırır, köpeğe yaklaşma seni ısırır üzere çocuğuna ağır dert yükleyen, soyut içerikler barındıran ve endişeyi pekiştiren kelamlar çocukta fobilerin ve korku bozukluklarının oluşmasına neden olabilir.
12 yaş öncesi çocuklar somut düşünürler. Soyut özellikler içeren kavramlar, bu çocuklar için belgisiz mana söz eder. Yani soyut kavramları anlamlandıramazlar. Bu nedenle belirsizliğin neden olduğu fikirler, çocukları korkutur. Yani dini kavramlar, vefat, boşanma yahut fantastik hususlar çocukların bilişsel algıları için hayli zorlayıcıdır.
Örneğin 5 yaşındaki bir çocuğa sevap işlersek cennete gideceğimizi, günah işlersek cehennemde yanacağımızı, etrafta dolaşan melekleri ya da berbatlıklar peşinde koşan şeytanı anlatırsanız çocukta yalnız kalamama, yalnız uyuyamama, karanlıktan korkma, hayali varlık niyeti üzere bir ekip telaş içeren dehşetler gelişebilir.
Korkusunu yenmesi ismine; yalnız kalmaktan korkan bir çocuğu odada yalnız bırakmaya zorlamak, karanlıktan korkan bir çocuğa “korkacak ne var” deyip korkusunu küçümseyerek çocuğu karanlıkta bırakmak, karıncadan korkan çocuğa habersizce karıncaya temas ettirmek çocukta oluşan bu kaygıların artmasına, öteki dehşetlere yayılmasına, fobilere dönüşmesine ya da dert bozukluklarına neden olabilir.
İlk başlarda sırf karanlıktan korkan çocuk, ebeveynin ziyan verici bu tavırları ile tuvalete bile yalnız gitmeye korkar hale gelebilir.
Bir de ebeveynin gözetici tavrından kaynaklanan yani yetersizlik hissiyle oluşan endişeler vardır. Ekseriyetle tek çocuklu yahut çok geç yaşta çocuğu olan ailelerin, çocuğunu ziyadesiyle koruyarak çocuktaki toplumsal hünerlerin gelişimine ziyan verdiği durumlarda görülür. Bu çocuklar yetersizlik hissinin verdiği özgüvensizlikle ağır olarak başarısızlık korkusu yaşayabilir. Yalnız başına başaramadığına inandığı için de yalnızlık korkusu yaşayabilir. Korku temelli olan bu kaygıları başka endişelerin da gelişmesine neden olabilir.
Korkunun oluşmasına neden olan bir öbür değerli bahis ise çocukların şiddet ve dehşet içeren, soyut içeriklerin olduğu imgelere maruz kalmasıdır. Çocuğun oynadığı oyunlar ve izlediği çizgi sinemalar çocuğun gelişimine ve yaşına uygun değilse çocukta başta gece dehşetleri olmak üzere bir çok endişe çeşidi gelişebilir.
Korku duygusu öteki hislerimiz üzere gerekli ve yaşamsaldır. Çocuktaki endişeyi sıhhatsiz bir duyguya dönüştüren yanlış tavırlarımız ve beslediğimiz kaygılarımızdır.
Çocuğunuzunda yersiz endişeler ve fobiler oluşmasını istemiyorsanız öncelikle ona gereksinimi olan inanç hissini vererek endişelerinin önüne geçebilirsiniz”