Seyhan Akıncı – Kadıköy Belediyesi’nin düzenlediği Çocuk Tiyatro Şenliği, 20. yılını kutluyor. 1 Temmuz’da başlayan şenlik, 15 Temmuz’a kadar sürecek. Ülkemizde profesyonel olarak birinci defa 1935’te kent tiyatrolarında perde açan çocuk tiyatrosunun geçmişi bir epey eski olmasına rağmen kat ettiği uzaklık epey sonlu. Ne kâfi çocuk tiyatrosu salonu var ne de üniversitelerin oyunculuk eğitim programlarına dahil edilmiş durumda. Hâl böyleyken ebeveynlerin çocuklarını tiyatroya götürürken neleri dikkate alacakları da karmaşık bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Birçoğu çocuklara dişlerini fırçalamaları, yatmadan evvel sütlerini içmelerini söyleyen öğretici lisandan öteye geçmeyen çocuk tiyatrosunda neler oluyor? Çocuk tiyatrosunda perdeyi araladık.
Ayşegül İşsever (İBB Kent Tiyatroları Genel Sanat Yönetmeni): “Çocuk oyunlarını ciddiye alıyoruz”
Çocuk oyunlarımızı seçerken, çocuklarımızın yaşına uygun halde kategorilere ayırıp, eğlenecekleri ve öğrenecekleri, her şeyden evvel estetik bir sunumla tiyatroyu tanıyacakları bir vakit dilimini hedefliyoruz. Çocuk oyunlarını ciddiye alıyoruz. Çocuk oyunlarına özel bir alan açıyoruz. Zira İstanbul, giderek daha çok betonlaşan, mahalle ve sokak kültürünün kaybolduğu ve çocukların oyun alanlarının azaldığı dev bir metropol hâline geldi. Bu kentte, Kentin Tiyatrosu olarak bizim sorumluluklarımız var. Çocuklarımıza karşı kendimizi sorumlu hissediyoruz. Bu hususta çocukları anlayarak, onlarla konuşarak, oyunlarımızın mantığını, sahne tertibini yenileyerek, onlara ulaşmak, onlarla sahnelerimizde buluşmak istiyoruz. Yeni bir çağın içindeyiz. Bu çocuklar artık metaverse olarak tabir edilen dijital bir dünyanın içine doğuyorlar. Tiyatro, kendi istikrarını bozmadan, onlarla bağlantı kuracak ve bu çocuklarımızı da tiyatro sahnesine çağıracak yeni bir lisan bulmak mecburiyetindedir. Biz İstanbul Kent Tiyatroları olarak bu lisanı aramak üzere, measi arkadaşlarım ve bu alanın uzmanlarıyla çalışmaya başladık. Yeni dönemde, çocuklarımızın değişik mevzularda farkındalıklarını geliştirecek, onların da çok seveceği oyunlara yer vererek repertuvarımızı şekillendiriyoruz.
Deniz Yeşil Mavi (İBB Kent Tiyatroları Çocuk Eğitim Ünitesi Sorumlusu): “Günceli yakalayan yaratım süreci önceliğimiz”
Her yaşın farklı gelişim süreci göz önüne alınarak, oyun yazım ve idare sürecimizde, yaş kümesine nazaran hakikat aralığı belirleriz. Bu mevzuda kurum pedagogundan dayanak alırız. Çocuk Tiyatrosu, öteki oyunlar üzere, olayları, çatışmayı, durumları, karakterleri dramatik kurgu içinde ele alır. Çocuk tiyatrosunda seyirci olarak çocuklar hedeflenir. Bu nedenle öncelikle çocukların yaş kümesi özelliklerini göz önüne almak gerektiğini bilerek, çocukların hayal dünyalarını harekete geçiren, yeni olanı takip eden, aktüeli yakalayan yaratım süreçleri önceliğimiz olmuştur.
Elif Erdal (İstanbul Devlet Tiyatrosu Müdür Yardımcısı): “Çok didaktik oyunlar yazılıyor”
Çocuk tiyatrosunda yarının seyircilerini yetiştiriyoruz ve bir bakış açısı oluşturmaya çalışıyoruz çocuklarda. Ebeveynler oyun seçerken ön araştırma yaparak çocuklarını oyunlara götürmeli. Yönettiğim oyunları seçerken didaktik bir lisanı olmamasına ihtimam gösteriyorum. Çocuklar bir şeyleri yeteri kadar parmak sallanarak görüyorlar. “Haydi çocuklar artık şunu söylüyoruz” üzere şeyler beni inanılmaz derecede itiyor. Ülkemizde çok az kaliteli çocuk oyunu yazılıyor. Müellif sorunumuz var. Çok didaktik oyunlar yazılıyor. “Çevremizi pak tutalım, dişlerimizi fırçalayalım” demeye gerek yok. Bunları kıssada anlattığında tüm çocuklar anlar. Bir de bizim zamanımızdaki çocukluk ve şimdiki vakitteki çocukluk çok farklı. Bundan 20 sene evvel çocuk oyunları yönetmeye başladığımda mevt temasından uzak duruyordum. Fakat artık teknoloji ve toplumsal medya ile her şeyin farkındalar. Bu yüzden neyse o verilmeli.
Haluk Büyük (Uluslararası Çocuk ve Gençlik Tiyatroları Birliği -ASSITEJ- Türkiye Merkezi Başkanı): “Her çocuk nitelikli tiyatroyla buluşmayı hak ediyor”
UNESCO tarafından kurulmuş olan birliğin temel emeli dünyada çocukların “Nitelikli tiyatro” ile buluşma hakkı olduğu fikrinden hareketle bu alanda çalışların ortasındaki irtibatı ve etkileşimi artırmak ve bilgi-deneyim alışverişine ortam hazırlayacak bir ağ oluşturmak. ASSITEJ Türkiye Merkezi de 1980 sonlarında kuruldu. Bu hedefe yönelik olarak seminerler, atölyeler ve milletlerarası şenlikler düzenliyor. Türkiye’de çocuk tiyatrosunun uygun bir noktada olduğunu söylemek pek mümkün değil, ne yazık ki. Bunu öncelikle nitelik açısından ve çocuk tiyatrosu yaptığını argüman eden bireylerin bu işe girerken onlara taraf veren itici güç ve onların işi yaparken taşıdıkları anlayışa bakarak söylüyorum. Çocuk tiyatrosundaki en kıymetli bahislerden biri oyunculuk. Eğitimli ve kendini çocuk ve gençlik tiyatrosuna adamış oyuncu bulmak neredeyse mümkün değil. Oyunculuk eğitimi almış bireyler çocuk tiyatrosunda mesleksel duygusal tatmin sağlayamıyorlar. Oyunculuk açısından çocuk ve gençlik tiyatrosunda önemli bir mahrumluk var. Bence tek tahlil bu alanın üniversite oyunculuk eğitim programlarına dahil edilmesi. Bu alanın da itibarlı olduğu ve akademik olarak bir karşılığının olduğunun evvel sahne sanatlarıyla ilgilenen bireylere gösterilmesi gerekir. Zira her çocuk nitelikli tiyatroyla buluşmayı hak ediyor.
Prof. Dr. Nihal Kuyumcu (İstanbul Üniv. Hasan Âli Yücel Eğitim Fak. İlköğretim Kısmı Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı): “Çocuklara her şeyi anlatabiliriz”
Ülkemizde çocuk oyunu alanında tiyatro yapan dostlar tiyatroyu yalnızca bir okul ve seyircileri de birer öğrenci olarak gördükleri için oyunlarını yalnızca çocuğu eğitmek, ona bir şeyler öğretmek telaşıyla hazırlıyor, öbür istikametleri göz arkası ediyorlar. Bu nedenle tiyatroda keyifli olmayan çocuk kendi kendine gidebileceği yaşa geldiğinde tiyatroya gitmiyor. Tahminen de bu nedenle bizim gençlik tiyatromuz, gençlik oyunlarımız yok. Bir öteki kıymetli bahis da günümüz teknolojisiyle büyüyen çocukların özellikleri. Teknolojinin verdiği imkanlarla daha çok şey biliyorlar, daha çok çağın meseleleriyle karşılaşıyorlar. Göçmen problemlerinden, savaşlardan, iklim krizlerinden, dayatılan toplumsal cinsiyet rollerinden, bayan cinayetlerinden haberdarlar. Çocuk tiyatromuzda bu bahisleri asla ele almıyor, gerçeklerden uzak problemler ve tahliller gösteriyoruz. Halbuki çocuklara her şey anlatabiliriz. Neyi anlattığımız değil nasıl anlattığımız değerli. Yeni soru işaretleri yaratmadığımız sürece her şeyi anlatabiliriz.
Hicran Çalı (Tarla Faresi Tiyatrosu Kurucusu): “Çocuk tiyatro salonlarına muhtaçlığımız var”
Nitelikli çocuk tiyatrosu yapmak isteyenlerin kaynakları olmadığında kendisini geliştirmesi güç oluyor. Zira hem çocuk hem yetişkin tiyatrolarının ortak sorunu olan vergi sıkıntımız var. Ülkemizde çocuk tiyatroları bir de vergi yükleriyle sıkıştırılıyor. Türkiye’de çok az örneği olan çocuk tiyatro salonlarına gereksinimimiz var. Bilhassa küçük çocuklara uygun olmayan, 9-10 yaşında çocukların bile aşikâr bir sıradan sonra sahneyi göremediği birçok salon var. Her mahallede bir çocuk tiyatrosu salonu olsa ve çocuklar her hafta yeterli bir oyun izleyebilse… Bu hayal üzere görünebilir lakin değil. Yalnızca çocuk tiyatrosunun bir hak, bir gereksinim olarak görülüp kültür siyasetlerinin bir modülü olması ve bu alana kaynak aktarılması bile çocuk tiyatrolarımızın sayısını artıracaktır. Her mahalleye bir çocuk salonu, her mahalleye nitelikli bir çocuk tiyatrosu dileğiyle…
