Tayvan, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Çin’de çıkan iç savaştan bu yana Beijing ile Taipei’deki hükümetlerin egemenlik uyuşmazlığı kaynaklı askeri tansiyonlara sahne oluyordu. Çin’i kendi iktisadı açısından büyük bir rakip olarak gören ABD’nin ise tutmayan Ortadoğu hesapları akabinde rotasını Hint-Pasifik’e çevirmesi, hali hazırda tansiyonun yüksek olduğu bölgede yeni senaryoların tartışılmasına neden oldu.
Ağustos ayında Çin ile ABD ortasında büyük bir gerginliğe neden olan Nancy Pelosi’nin ziyareti milletlerarası hukuk nezdinde de büyük bir tartışma kopardı. Çabucak ardından Çin’in tüm karşı çıkışlarına rağmen üç farklı ABD’li heyet, Ada’nın başşehri Taipei’ye arka arda ziyaretler düzenledi.
Ziyaretlerin akabinde dün Tayvan Boğazı’nda “rutin operasyonlarını” gerçekleştiren ABD’nin kruvazörleri ve Çin’in bu sebeple yine yüksek alarm düzeyine geçmesi suları tekrar ısındırdı. ABD ve Çin tarafından çokça okunan bu süreç için biz de tarafımızı Tayvan’a çevirdik ve Tayvan Memleketler arası Hukuk Derneği Genel Sekreter Yardımcısı Ting Hui Lin ile konuştuk.
‘Çatışma yaşanmayacak’
Pelosi’nin ziyaretinin muhtemel bir çatışma ihtimalini yaratıp yaratmadığını sorduğumuz Ting, “ABD Hint-Pasifik’e ehemmiyet veriyor, fakat bana soracak olursanız, Taipei ve Beijing ortasında çatışma yaşanmayacak. Bunun nedeni de, Çin’in ABD’nin birinci rakibi haline gelmesi” diyerek, Çin’in ABD’nin askeri gücünü geçebileceğinden emin olmadan şu anki pozisyonunu riske atmayacağı savında bulundu.
‘Tayvanlılar ÇKP’nin kelamlarına inanmamaları gerektiğini anladı’
Çin tarafından kısa mühlet evvel yayınlanan ve anakaraya geri dönmesi halinde Beijing’in Taipei’ye verdiği teminatları içeren “Beyaz Belge”nin yansımalarını anlatan Ting, “Tayvan’ın bir kısmı tarafından güzel karşılandı” diyerek şöyle devam etti: “Ama, Tayvanlıların birden fazla Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHK) söylediklerine güvenmedi. Zira herkes onların gayesinin Tayvan’ı işgal etmek olduğunu biliyordu. Çin, 2 yıl içinde Tayvan’ın Çin’e ithal ettiği tarım eserlerini ablukaya aldı, bu siyasetler Tayvanlıların Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) nasıl bir şey olduğunu ve ÇKP’nin siyasetlerine ya da kelamlarına güvenilmemesi gerektiğini açıkça anlamalarını sağladı.”
‘Çipler Tayvan’ı sonsuza dek koruyamaz’
Pelosi’nin ziyareti akabinde Çin, Tayvan’a gözdağı gayeli kimi eserlere ithalat yasağı getirmişti. Tansiyonun daha da ilerlemesi durumunda, “Asya Kaplanları” olarak anılan ülkelerden biri olan Tayvan’ın iktisadının nasıl etkileneceğini ise Taipei’nin bu durumdan pek de etkilenmeyeceğini söyleyerek tahlil eden Ting, “Çünkü Çin, Tayvan’ın esas ihracat pazarı değil. Tayvan hükümeti, pazarlarını Japonya yahut Avrupa ülkelerine aktarmaları için üreticileri destekleyecek bütçeye sahipti” dedi.
ABD ve Çin ortasında tansiyonun yükselmesiyle yaşanabilecek rastgele bir çatışma ihtimali, Washington’ın bu alanda üretim devlerinden Tayvan’a kökünden bağlı olduğu “çip” bölümünü de alarm durumuna getirmişti. Rastgele bir çatışma halinde ABD’nin Tayvan’dan aldığı çiplerin üretiminin sekteye uğraması, Washington ve tüm dünya için teknoloji üretimini durma noktasına getirecekti. Mümkün bir çip krizi üzerine yorumlarını merak ettiğimiz Ting, Tayvan savunmasını garantiye almak için çip kesiminin bir kaldıraç vazifesi gördüğünü zira dünyanın da bir bakıma bu bahiste Tayvan’a bağlı olduğunu anımsattı. Yeniden de çiplerin geçmişte Tayvan için şimdiki kadar bir ehemmiyeti olmadığı devirlerde de Taipei’nin varlığını anımsatan Ting, “Çin demokratik bir ülke olmalı zira çipler Tayvan’ı sonsuza kadar koruyamaz fakat demokrasi korur” tabirlerini kullandı.
‘ABD’nin gayesi Çin’i caydırmak’
ABD’nin son vakitlerde Hint Pasifik bölgesindeki artan tesirinin Çin ve Tayvan ortasındaki çatışma ihtimalini artırıp artırmadığını merak ederek, “ABD’nin rolünü nasıl yorumladığını” sorduğumuz Ting, “ABD’nin hareketleri Çin’in, Batı Pasifik Okyanusu’nu, müttefiklerini ve ulusal çıkarlarını müdafaa siyasetinin kararlılığını anlamasını sağlamak” dedi.
Son olarak sonbaharda Tayvan ile ABD ortasında yapılması planlanan ticaret görüşmelerinin bölgedeki tesirlerini aktaran Ting, sözkonusu görüşmelerin Taipei için çok yeterli olacağını fakat Ada’nın çok taraflı bir platforma gereksinimi olduğunu belirtti. Öte yandan Ting, Çin’in bu görüşmeleri izlemek dışında bir şey yapamayacağını zira Beijing’in tedarik zinciri dışında kaldığı öne sürdü.
Ne olmuştu?
Çin’in, ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin ay başındaki ziyaretinin akabinde Tayvan Boğazı’nı ayıran “orta çizgi”yi geçtiği uçuşları ve gemi devriyelerini tertipli hale getirdiği gözleniyor.
Pelosi, Çin ile egemenlik analşmazlığı içindeki Ada’yı 25 yıl ortadan sonra ziyaret eden birinci ABD Temsilciler Meclisi Lideri olmuştu. Ziyaret, Ada’yı topraklarının kesimi olarak gören Çin’in yansısını çekmişti.
Çin ordusu, ziyaretin akabinde Ada etrafında askeri tatbikatlar başlatmıştı. 7 gün süren tatbikatlar, Ada’nın etrafında fiili abluka oluşturmuştu. Gerçek silah ve mühimmatın kullanıldığı tatbikatlar sırasında Çin ana karasından ateşlenen güdümlü füzeler, Tayvan yakınlarındaki sulara düşmüştü.
Ordu sözcüsü, 10 Ağustos’ta tatbikatların tamamlandığını duyurmuş lakin Tayvan Boğazı’ndaki askeri devriye faaliyetinin devam edeceğini bildirmişti.
Pelosi’nin akabinde, Demokrat Partili Massachusetts Senatörü Ed Markey başkanlığında 5 kişilik bir heyet, Indiana eyaleti Valisi Eric J. Holcomb ve Cumhuriyetçi Partili Tennessee Senatörü Marsha Blackburn de bu ay içinde Tayvan’ı ziyaret etmişti.
Beijing, “tek Çin ilkesini” vurgulayarak Tayvan’ın dünya ülkeleriyle diplomatik bağlantılar kurmasına, Birleşmiş Milletlerde ve öteki memleketler arası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor, kendisini tanıyan ülkelerin Tayvan ile diplomatik ilgilerini kesmesini kural koşuyor.