ABD Lideri Joe Biden ile Çinli mevkidaşı Şi Cinping ortasında yaklaşık 3,5 saat süren yüz yüze görüşmeye ait Çin tarafından yapılan açıklamaya nazaran Şi, ABD ile Çin ortasındaki ekonomik, teknolojik ve ideolojik rekabete ait değerlendirmelerde bulundu.
Çin-ABD ilgilerindeki mevcut tansiyonların iki ülkenin ve halklarının çıkarına ve milletlerarası toplumun beklentilerine uygun olmadığını söz eden Şi, “Çin, mevcut milletlerarası nizamı değiştirmek yahut ABD’nin iç işlerine müdahale etmek istemiyor. ABD’ye meydan okuma yahut onun yerini alma niyetinde değiliz” dedi.
Şi, iki ülke ortasındaki rekabetin bir tarafın muvaffakiyetinin oburunun hezimeti olduğu “sıfır toplamlı bir oyun” olarak görülmemesi gerektiğine dikkat çekerek, Çin’in ve ABD’nin başarılı olmasının birbirleri için tehdit değil fırsat olduğu görüşünü lisana getirdi.
ABD’nin kapitalizm, Çin’in ise sosyalizm yoluyla kalkınmayı benimsediğini, her iki tarafın da bu farklılığa hürmet göstererek birbirlerini kendi ölçüsüne nazaran tekrar şekillendirmeye, başkasının sistemini sarsmaya ve değiştirmeye çalışmaması gerektiğini vurguladı.
‘Çin’in de kendine mahsus demokrasisi var’
Özgürlük, insan hakları ve demokrasinin tüm insanlığın ortak kıymeti ve arayışı olduğunu söz den Şi, “demokrasi ve otoriterlik karşıtlığı” anlatısının günümüz dünyasını ve vaktin eğilimlerini yanlışsız tanımlamadığı değerlendirmesinde bulundu.
Hiçbir ülkenin kusursuz bir demokratik sisteme sahip olmadığına, gelişmeye hep muhtaç olduğuna dikkati çeken Şi, “Nasıl ki ABD’nin Amerikan tarzı bir demokrasisi varsa Çin’in de kendine mahsus demokrasisi var. Her ikisi de kendi ulusal şartlarına uygun. Çin’de uygulanan ‘bütüncül süreç halk demokrasisi’ ülkenin gerçeklerine, tarihine, kültürüne uygun ve halkın iradesini yansıtıyor” sözlerini kullandı.
‘Ticaret savaşı kimsenin çıkarına değil’
Şi, globalleşmiş dünyada ticaret yahut teknoloji savaşları başlatmanın, ekonomik bağları koparmanın, tedarik zincirlerini kesmenin hem piyasa iktisadının prensiplerine hem de milletlerarası ticaret kurallarına karşı olduğunu belirterek, “Bu teşebbüsler kimsenin çıkarına değil. Ekonomik ve ticari bağların, bilimsel ve teknolojik etkileşimlerin siyasallaştırılmasına ve silah olarak kullanılmasına karşıyız” diye konuştu.
Biden ile Şi’nin görüşmesi, dünyanın en büyük iki iktisadına sahip ülkeler ortasında son devirde ekonomik ve teknolojik rekabetteki problemlerin sıkça gündeme geldiği, Çin’in bu alandaki artan nüfuzuna karşı ABD ve müttefiklerinin stratejik dallardaki ekonomik ilgileri yine değerlendirildiği bir periyoda denk geldi.
‘Çip savaşı’
Bilgisayarlardan akıllı telefonlara, uçaklardan elektrikli araçlara, konut eşyalarından askeri donanımlara kadar birçok teknolojinin temelini oluşturan yarı iletken çipler ve entegre devrelerin, son periyotta ABD ile Çin ortasındaki artan rekabetin cephesi haline geldiği gözleniyor.
Biden idaresi, ağustosta onaylanarak yürürlüğe giren Çip ve Bilim Yasası ile ABD’de yatırım yapan yerli ve yabancı üreticilere yarı iletken üretimi için yaklaşık 52 milyar dolarlık takviye açıklarken, dayanaklardan yararlanmak isteyen şirketlere Çin’deki üretim tesislerinin teknolojik kapasitesini geliştirmeme koşulu getirerek Beijing’in bu alandaki tesirini sınırlama niyetini ortaya koymuştu.
ABD Ticaret Bakanlığına bağlı Sanayi ve Güvenlik Ofisi (BIS), 7 Ekim’de yayımladığı yeni düzenlemeyle, ortalarında Çin’in en büyük hafıza çipi üreticisi ve en büyük yarı iletken donanım üreticisinin bulunduğu 31 Çinli şirket ve kurumu İhracat Denetim Listesi’ne almıştı.
Yeni kısıtlamalar ile ileri teknoloji çipler ile çip üretimi için gereken gereç, makine ve donanımın Çin’e ihracatı için de lisans kaidesi getirilirken, ABD vatandaşlarının Çin’de çip sanayisinde çalışmasını müsaadeye tabi kılınmıştı.
Kısıtlamalar iki büyük güç ortasında bir “çip savaşının” ilanı olarak yorumlanırken, ihracat denetimlerinin memleketler arası ticaret kurallarını ihlal ettiğini savunan Çin tarafı, Washington’ın adımlarını “teknolojik hegemonyasını sürdürme çabası” olarak yorumlamıştı.