Tarım ve Orman Bakanlığı geçen yıl buzağı takviyesine ait yeni bir yönetmelik çıkararak, iki doğum ortasında 450 günden uzun müddet bulunan buzağılar için dayanağı kesti. Türkiye genelinde çiftçiler yeni doğan bir milyonun üzerinde buzağı için dayanak alamadı. Üreticiler artan maliyetler nedeniyle ineklerin düzgün beslenemediği ve bakımları yapılamadığı için hamile kalamadığını söyledi.
Tarım ve Orman Bakanlığı; etçi yahut kombine ırk boğaların tohumlanmasından doğan buzağılara 600 lira, döl denetimli boğalardan olanlara ek 50 lira ve yetiştiricilik bölgesi vilayetlerindeki doğumlara ise ek 200 lira buzağı dayanağı sağlıyordu.
Bakanlık geçen yıl yönetmelik değiştirerek, dayanak alacak buzağıların iki doğum ortasının 450 günü geçmemesi kuralı getirdi. Lakin artan yem fiyatları, girdi maliyetlerinin yükselmesi, üretilen bir litre sütün bir kilo yem lakin alabiliyor olması, maddi olanaksızlıklar nedeniyle buzağılara güzel bakılamaması hem vefatları beraberinde getirdi hem de ineklerin hamile kalamamasına neden oldu.
Türkiye genelinde yetiştiricilerin büyük kısmı ineklerinin nizamlı doğum yapmasını sağlayamadı ve dayanak alamadı. Dayanak verilmeyen buzağı sayısının bir milyonun üzerinde olduğu belirtildi.
ÜRETİCİ İSMAİL TARHAN: KUSUR BENİM Mİ?
İYİ Parti Ankara Milletvekili Durmuş Yılmaz ile Uşak Merkez İlçe Lideri Hakan Savaş besiciliğin yaygın olduğu Muharremşah Köyü’nde üreticiler ile bir ortaya geldi. Üretici İsmail Tarhan; “Şu an benim 15 buzağım var. Bunlardan 4 adedine lakin dayanak alıyorum. 11 buzağı için dayanak alamıyorum. Bunun sebebi nedir? Hayvanları dışarıdan getirmedim, burada doğdular. Kusur benim mi? Sonuçta bunlar canlı. Yapay dölleme yaptırıyorum 350 liradan başlıyor. Bazen üç kere yaptırıyorum. Masrafı bin lirayı geçiyor. Bana verdiği dayanak 600 lira. Hem de yıllardır 600 lira. Yaklaşık 5-6 yıldır birebir parayı veriyorlar” diye konuştu.
‘YEM VEREMİYORUM’
Teşvik ödemelerinin çok geriden geldiğini söyleyen Tarhan kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yemin çuvalı 350 lira oldu. Yemi 30-40 liradan alırken birebir dayanağı veriyorlardı. Yem fiyatı 7’ye katladı hala birebir dayanak. Üstelik ödemeler çok geriden geliyor. Biz daha geçen yılın ödemelerini alacağız. Paranın ne vakit geleceği muhakkak değil. Bizler hayvanlarımıza âlâ bakım yapamadığımız vakit hayvan verimsiz oluyor, daima doğum yapamıyor. 12 kilo yem vermem gerekirken süt para etmediği için 7-8 kilo yem veriyorum. Hayvan kızgınlık göstermiyor. Geciktiği vakit da kritere uymuyor, takviye alamıyorum. Bir litre süt ile bir kilo yem bile alamıyorum. Bunların belirlediği parametreye uyamıyoruz. Elbette sonuç olağan. Daha âlâ yem kullanırsam, daha çok yem verirsem, daha güzel bakım yapabilirsem hayvan verimli olur. Lakin gücümüz yok”
ÜRETİCİ SEBAHATTİN ATASEVEN: YEM ALAMIYORUM
Artan maliyetler nedeniyle hayvanlarına kâfi yem veremediğini söyleyen üretici Sebahattin Ataseven; “Desteğin bize yararı yok. Çıksa dahi yararı yok. Ben 19 buzağıya 95 çuval yem alıyordum artık lakin 25 çuval alabiliyorum. Aldığımız takviyeler eridi. Dayanaklar vaktinde gelmiyor. Buzağıya küpe takıldığında takviyesi almamız lazım. Üreticiler olarak yaşlandık. Yaş ortalaması 50’yi geçti. Gençler bu işe sahip çıkmıyor. Zira para kazanamıyorlar” tabirlerini kullandı.
ÜRETİCİ İSMAİL KARA: HER SENE BUZAĞI ALMAYI BEN DE İSTERİM
İneklerin yeterli beslenemedikleri için kızgınlık göstermediklerini söyleyen Üretici İsmail Kara; “Her sene buzağı almayı ben de isterim. Lakin olmuyor. Yem veremiyorum. Gereğince beslenemiyor, hasta oluyor, kızgınlık göstermiyor” diye isyan etti.
Kara iki doğum ortasındaki 450 gün sınırlamasının gerçek olmadığını belirterek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bunlar canlı. Takviye 450 günle sınırlanmaz ki. Dayanak veriyorlar iki sene sonra parasını alıyoruz. Dayanak 10 çuval yem almaya yetmiyor. Hiç olmazsa üç ayda bir çiftçinin hesabına yatırın. Yem alacağız, mazot alacağız ancak alamıyoruz. Zira ben takviyesi ne vakit alacağımı bilmiyorum. Artık kimse vadeli eser vermiyor. Herkes peşin çalışıyor. Vaktinde takviyenin geleceğini bilsek bizler de ona nazaran borçlanırız”
‘BU MAKİNE DEĞİL, KAPATIP GİDESİN’
Köylerin mahallelere dönüştürülmesinden sonra mera alanlarının giderek imara açıldığını belirten Kara, “Bu makine değil ki kapatıp gidesin. Yemini, suyunu vermek, bakımını yapmak zorundasın. Tarlaları yere çevirdiler. Mera kalmadı. Ya çocuklarımıza iş versinler ya da meraları kapatmasınlar. Burası ziraî bir köy. Belediye bütün bu tarlaları imara açıyor. Biz tarım yapamaz hale geliyoruz” sözlerini kullandı.
Üretici Nedim Gök ise, “Dekarını 30 liraya biçtirdiğimiz tarlaları artık 120 liraya biçtiriyoruz. Samanın paketini 15 liraya yapıyorlar. Girdi maliyetleri çok yüksek. Bu türlü nasıl ayakta kalalım, nasıl üretelim?” diye konuştu.
DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİLERİ: 1 MİLYON BUZAĞI ETKİLENDİ
Getirilen sınırlama nedeniyle bu yıl doğan 1 milyon buzağının dayanak alamadığını söyleyen Denizli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Lideri İsmail Topaloğlu SÖZCÜ’ye yaptığı açıklamada, “Bu 15 yıl evvel başlayan bir takviye. Daha evvel anaç sığır ve düve takviyesi diye geçiyordu. 2021 yılında buzağı dayanağına dönüştürüldü. Düvelerde birinci doğum 28 ayı geçerse, annelerde 450 günü geçerse ödenmiyor. Hayvanların doğumunu engelleyen bir sürü faktör var. Yem, ahır, bakım faktörleri var. Eğitimli insanların hayvanlara bakması faktörü var. Biz bunları sağlayamıyoruz. Bakanlığa ilettik. 2021 yılında bu karar çıktı. Kucağımızda bulduk. Gün uyuşmazlığı olduğu için ödenmiyor. Dayanak alamayan buzağı bir milyon civarında. Geçmiş yıllarda bu türlü bir kıstas yoktu. Yemler 80 liradan 300 liraya çıktı, saman fiyatı arttı. Arpa, buğday fiyatı arttı. Tüm bunlar Türkiye genelinde dişi hayvan kısmını yüzde 40 artırdı” tabirlerini kullandı.
DURMUŞ YILMAZ : BESİN GÜVENLİK SORUNU HALİNE GELDİ
İYİ Parti Ankara Milletvekili Durmuş Yılmaz üreticilerin buzağı dayanağında bir belirsizlik ile karşı karşıya olduklarını belirterek, “Kurallar var lakin açık ve net değil. Ayrıyeten bu parametrelere uymak imkânsız. Buzağının küpesi takıldıktan sonra dayanak verilmeli. Bu işler sıkıntı değil. Besin artık bir güvenlik sorunu haline geldi. Üreticinin meselesini çözmek hepimizin boynunun borcudur. Verilen takviyenin gecikmesi, yıllık enflasyonun yüzde 70’lere dayandığı bir ortamda alım gücünü neredeyse sıfırlıyor. Önceliklerin değişmesi gerekiyor. Elde fırsat varken bu sistemin gözden geçmesi lazım. Verilen 3-5 kuruşluk yardımı da enflasyona ezdirmeyin” diye konuştu.
‘BİR O KALMIŞTI, BUZAĞININ DA HAKKINI YEDİNİZ’
İyi Partili Savaş ise iki doğum ortasındaki 450 gün kuralının kaldırılması gerektiğini belirterek, “Üreticilerin yüzde 80’i buzağı dayanağı alamadı. Bu yanlışsız bir uygulama değil. Üreticilerin dinlenmesi gerekir” diye konuştu.
450 gün koşulundan vazgeçilmesi gerektiğini tabir eden Savaş kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Tüm yaşananlara karşın, hala bu yönetmelikten vazgeçmiyorsanız uygun niyetli değilsiniz. İçinden geldiğiniz geleneğin hak yeme konusunda hiçbir hassasiyeti yok. Emekçinin hakkını yediniz, köylünün hakkını yediniz, üreticinin hakkını yediniz, memurun, hekimin, öğrencinin hakkını yediniz. Yerdeki karınca, gökte uçan kuşun hakkını yediniz. Bir hakkını yemediğimiz buzağı kalmıştı. En sonunda damdaki buzağının da hakkını yediniz. Bir an evvel 450 gün parametresinden vazgeçin”