Gordon Corera, Güvenlik Muhabiri, Virginia
Bu tarihi şekillendiren nesnelerle dolu yer, tahminen de dünyadaki en alışılmadık ve özel müzelerden biri.
Usame bin Ladin öldürüldüğünde üzerinde bulunan silahın yanında Saddam Hüseyin’in deri ceketinin yer aldığı müze; ABD Merkezi Haber Alma Teşkilatı’nın (CIA) Virginia, Langley’de bulunan genel merkezinin içinde bulunuyor. Olağan ki ziyarete açık değil.
CIA’in 75. yılı hasebiyle düzenlenen koleksiyonu, BBC dahil küçük bir küme gazetecinin ziyaret etmesi için özel bir müsaade verildi.
Yaklaşık 600 gerecin ortasında içine kamera gizlenmiş sigara paketi, patlayan martini kadehi üzere soğuk savaş devrinde sıkça kullanılan araçların yanı sıra CIA’in ünlü ve hatta kimisi yakın devirde gerçekleştirilen operasyonlarından birtakım ayrıntılar da bulunuyor.
Dönemin ABD Lideri Obama tarafından baskın onayı verilen Usame bin Ladin’in Abbottabad’daki kompleksinin modeli.
Müzede Usame bin Ladin’in yakalandığı Pakistan, Abbottabad’daki kompleksin modeli de bulunuyor.
Model, periyodun ABD Lideri Obama’ya 2011 yılında gösterilmiş, Lider da bin Ladin’in vefatına yol açan baskın için onay vermişti.
Basın cinsini ayarlayan müze yöneticisi Robert Z Byer, bir şeyleri üç boyutlu olarak görmenin operasyonları planlamak için olduğu kadar siyasilere karar almalarında da yardım ettiğini söylüyor.
Bu sene 30 Temmuz’da öbür bir ABD füzesi, bu kere Afganistan’ın başşehri Kabil’de yeni El-Kaide önderi Eymen El-Zevahiri’nin bulunduğu kompleksi vurdu.
Müzedeki en yeni eşyalardan biri de ABD Lideri Biden’a 1 Temmuz 2022’de bu misyonu anlatmak için kullanılan model. Hareketleri aylarca izlenen El-Zevahiri, binanın balkonundayken vurulmuştu.
El Kural önderi El-Zevahiri, Kabil’deki kompleksinin balkonunda vurulmuştu. Kompleksin modeli CIA Müzesi’nde bulunuyor.
Müzenin birinci yarısı CIA’in 1947’deki kuruluşundan Soğuk Savaş’a, 11 Eylül 2001 saldırısına kadar kronolojik olarak terörle uğraşa odaklanıyor. Eşyalar ortasında hücumlarda hayatını kaybedenler tarafından bağışlananlar da var.
Müzeyi şimdilik taşkilat çalışanları ve resmi ziyaretçiler gezebiliyor.
Burada sırf başarılara odaklanılmıyor.
Domuzlar Körfezi çıkartmasının, CIA’in Fidel Castro’yu düşürme misyonunun makûs gitmesiyle fiyaskoya dönüşmesi de farklı bir kısımda sunuluyor.
Ayrıca Irak’ta kitle imha silahlarını bulma eforlarının başarısızlıkla sonuçlanmasına de referanslar verilmiş.
Byer, “Bu müze sırf tarih anlatmak ismine hazırlanmadı. Bu fonksiyonel bir müze. CIA çalışanlarını da düzgün ve berbat yanlarıyla tarihi keşfetmek için bunun içine çekiyoruz” diyor ve ekliyor:
“Çalışanlarımızın tarihi öğrendiğinden emin olmak istiyoruz ki gelecekte daha güzel işler yapabilsinler. Gelecekte daha âlâ olmak için bizden evvelkilerden ve evvelki başarısızlıklardan ders almak zorundayız”.
“Ne kabul edebiliriz ne de reddedebiliriz”
Müzenin ikinci kısmı birtakım özel operasyonlara odaklanıyor.
İstihbarat örgütleri için çalışanlar “Ne kabul edebiliriz ne de reddedebilirz” cümlesini bilir. Bunun kökeni, daha evvel görülmemiş nesnelerin yer aldığı müzede ayrıntılandırılan bir öyküde yer buluyor.
1960’ların ikinci yarısında, bir Sovyet denizaltısı okyanus tabanında bir yerlerde kayboldu.
Denizaltının teknolojisini ve taşıdığı silahları elde etmek isteyen ABD, yerini tespit ettikten sonra CIA, enkazı bulmak için milyarder Howard Hughes ile birlikte çalıştı.
Ancak herkese Hughes’ün Glomar Explorer gemisinin maden aradığı söylenmişti.
Batan K-129 denizaltısının CIA tarafından Azor misyonu için hazırlanan modeli.
Müzede Sovyet denizaltısının modelinin yanı sıra bu operasyonda kullanılan kıyafetler, kül tablaları ve hatta gemiyi ziyaret eden CIA yönetici yardımcısının gizlenmek için taktığı peruk da yer alıyor.
Azor Projesi ismi verilen bu operasyon kısmen başarılı oldu zira denizaltı parçalanmıştı.
Byer, operasyonda bulunanların hala kapalılığını koruduğunu belirtiyor.
Operasyon hakkında haberler ortaya çıktığında, çalışanlara olanların “ne kabul edilebilir ne de reddedilebilir” olduğunu söylemeleri istendi. Bu cümle “Glomar cevabı” olarak biliniyor ve hala kullanılıyor.
CIA ve Hughes’ün keşif gezisini gizlemek için ürettiği pek çok artifakt birinci sefer görüntülendi.
Müzede ayrıyeten İran’da 1979 ihtilalinin akabinde kaçırılan diplomatları kurtarmak için kullanılan geçersiz sinema çekme kıssasından de izler var.
Operasyon için CIA tarafından düzmece bir sinema imal şirketi kurulmuş, kurtarma takımı sinema çekiyor üzere görünüştü.
İran’daki diplomatları kurtarmak için düzmece bir sinema üretim şirketi kurulmuştu.
CIA Müzesi girişi