CHP Parti Meclisi Üyesi ve Ekonomist Müslim Sarı, enflasyonun uğraş ile değil baz tesiriyle düşeceğine işaret ederek, “Ne diyor Nebati ‘Aralıkta enflasyon düşecek.’ Niçin düşecek? Biz müdahale ettiğimiz için mi? Faiz silahını çektiğimiz için mi? Hayır baz tesiriyle düşecek. Şimdiden hem cumhurbaşkanı hem de Nebati onun siyasetini yapıyor şimdiden” dedi.
CHP Parti Meclisi Üyesi ve Ekonomist Müslim Sarı açıklanan enflasyon sayılarını ve bu sayıların vatandaşa yansımalarını kıymetlendirdi. Enflasyon sayılarının değişkenliğine değinen Sarı, her hanenin enflasyon oranının yaptığı harcama kalemlerine nazaran farklılık gösterdiğine vurgu yaptı.
Sarı, “Siz ölçüm yapılan sepetten farklılaştıkça sizin enflasyonuz da değişir. Örneğin geliriniz azsa harcamalarınız içinde besin kalemi daha fazla bir alan teşkil edeceği için besin eserlerinde fiyat artışı öbür eserlerden fazla ise sizin enflasyonunuz daha yüksek olacaktır” dedi.
Enflasyon algısında iki eşik olduğuna işaret eden Sarı, “Mesela yüzde 20 ile 25 ortasında 5 puan fark var yüzde 25 ile 30 ortasında da 5 puan fark var fakat bu 5 puanın algısı birbirinden farklıdır. O denli bir noktaya gelirsiniz ki sürü psikolojisine dönüşür enflasyon. O birinci eşiktir. O eşiği çoktan aştık Türkiye’de. Bir de ikinci eşik var; makul bir noktaya geldikten sonra fiyatları ölçemiyorsunuz. O yüzden başlar karışıyor. Zira fiyat algısı kayboluyor. Türkiye bu eşiği de aştı.” diye konuştu.
“Üretici fiyat endeksi artmaya devam ettikçe enflasyon artar”
ENAG’ın sayılarının gerçek enflasyona daha yakın olduğunu lakin gerçek enflasyonun bunun da üzerinde olduğunu tabir eden Sarı, Üretici fiyat endeksi ile tüketici fiyat endeksi ortasındaki farka dikkat çekerek şunları söyledi:
“Bu iki fiyat ortasından neredeyse iki kat fark var. Tarihin hiç bir periyodunda bu iki endeks ortasındaki fark bu kadar fazla değil. Burada net bir yanılgı var ve üretici fiyat endeksi artmaya da devam ediyor. Bu ileriki periyot de tüketici fiyatlarına da yansıyacak. Yani enflasyon artmaya devam edecek.
“Fiyatların düşmesi için bir sebep yok zira uğraş edilmiyor”
Hani Tayyip Erdoğan ve Nebati diyor ya ‘2023’ün sununda enflasyon yüzde 20’lere 25’lere düşecek’ diye işte o o denli olmayacak. Yeni bir kur şoku olmasa bile üretici fiyatları tüketici fiyatlarına yansıyacak. Velev ki bir kur şoku oldu o vakit farklı şeyler konuşacağız.
Fiyatların düşmesi için bir sebep yok zira yükselen fiyatlarla gayret edilmiyor. Dünyanın hiçbir yerinde merkez bankası Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın aldığı durumu almış değil.
Ne diyor Nebati ‘Aralıkta enflasyon düşecek.’ Niçin düşecek? Biz müdahale ettiğimiz için mi? Faiz silahını çektiğimiz için mi? Hayır baz tesiriyle düşecek. Şimdiden hem cumhurbaşkanı hem de Nebati onun siyasetini yapıyor şimdiden.
Baz tesiri nedir? Yıllık enflasyon hesaplanırken bu ayın enflasyonu açıklanınca geçen yılın bu ayı son 12 ay hesaplandığı için istatistikten çıkarılır. Yani geçen yıl aralık ayında kur şokunun da tesiriyle yüzde 15 olan enflasyon hesaptan çıkarılacak bu yıl aralık ayında yüzde 3- 3,5 olan enflasyon eklenecek. Bu nedenle enflasyon otomatik olarak yüzde 10 oranında düşecek. Ve işin bir öteki boyutu çalışanların fiyat artışı bu baz tesiriyle düşen enflasyona nazaran yapılacak. Baz tesiri çalışanlar için bu türlü karşıt çalışacak bir bakıma. Ekim ayı dış ticaret sayılarının açıklanmasının akabinde, ihracattaki süratli yükseliş yerine sakinlik aldığı gözlendi. Bununla birlikte ithalattaki yükselişin de sürat kesmediği son sayılarla belirlendi.”
Dış ticaret sayılarına ve yeni iktisat modeline ait değerlendirmeler yapan Sarı şunları söyledi;
“Bu model çökmüştür”
“Aslında ortada bir model yok da, hükümet model değil için biz de o denli diyelim. Bu modelin bize anlattığı neydi. ‘Biz döviz kurunu özgür düşüne bırakacağız, ulusal para paha kaybedecek. Ulusal para paha kaybettikçe, bir ihracat rekabeti elde edeceğiz. Niçin? Zira ihraç ettiğimiz mal ve hizmetin fiyatıdır ya döviz, ulusal para kıymet kaybettikçe, ihracat ucuzlaşır, ithalat pahalılaşır. İhracat ucuzlaştığı için maliyet avantajı doğar bizim için, o avantajla ihracat patlayacak, ihracat ithalatı geçecek biz fazla vereceğiz, o fazla sebebiyle de döviz düşmeye başlayacak. Bize anlatılan öykü buydu.
Böyle mi oldu? Hayır. İhracat arttı evet, zira Türk Lirası çok düşük düzeylerde. Lakin İthalat ihracattan daha çok arttı. Son 10 aya baktığımız vakit ihracat yüzde 15 artmış, 209 milyar dolara gelmiş fakat ithalat yüzde 40 artmış, 300 milyar dolara gelmiş. Münasebetiyle dış ticaret açığı artmış.
Nebati bunun bir kısmını güç maliyetlerine bağlıyor. Evet güç maliyeti bu kıssanın bir kısmını anlatır. Lakin güç hariç dış ticaret açığına baktığımız vakit da açık görüyoruz. Hasebiyle bu model çökmüştür.
“2023’te daha az ihracat yapar hale geleceğiz”
İkinci olarak önümüzdeki devir ihracatın daha da düşeceğine ait emareler var. Nereden var. Dünya resesyona giriyor. Ne alakası var bizim ihracatımızla. Şöyle, o ülkelerin merkez bankaları enflasyonla uğraş etmek için faizi arttırdıkça o ülkelerin geliri düşüyor, o ülkelerin geliri fikir bizim ihracatımız düşüyor. Artık başladı bu. 2023’te daha da belirginleşecek, daha az ihracat yapar hale geleceğiz.
AKP bunun önüne geçmek için şöyle bir şey yapıyor. Biz diyoruz ya ‘neden bu döviz kuru ile gayret etmiyorlar?’ Edemezler. Zira ihracatın tıkandığı yerde tekrar dövizi ivmelendirmeleri gerekecek. Döviz bir iki aydır stabil görünüyor. Fakat burada kalamaz. Burada kaldığı anda bu sefer ihracat zorlanmaya başlayacak. İhracatı ivmelendirmek için dövizi üst çekecekler. Dövizi üst çekince de bu sefer fiyatları tutamayacaklar.”
“Türkiye artık otoriter ülkeler liginde”
Türkiye negatif ayrışıyor diyerek, AKP iktidarının yirmi yıllık bilançosunu pahalandıran Müslim Sarı şu kelamları kaydetti,
“Türkiye artık otoriter ülkeler liginde. Demokrasi ile yönetilen bir ülke yerine, zira orada kimi kriterler var, mesela hukukun üstünlüğü, basın özgürlüğü üzere, otorite ile yönetilen bir ülke olarak kabul ediliyor. Bu önümüzdeki periyot ekonomik gelişmeleri de etkileyecek. Ekonomik gelişmeler ülkenin siyasetini tesirler, siyasi gelişmeler ekonomilerini tesirler. Kimse bu türlü bir ülkeye yatırım yapmaz, bu türlü bir ülkede yatırım yapmaz. Bu model seçimden sonra da devam etmez.”
“Kılıçdaroğlu’nun yurtdışı ziyaretlerinin gayesi ne?”
ABD’den sonra İngiltere’ye giderek bir dizi ziyaret gerçekleştiren CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun ziyaretlerini ve kasım ayı sonunda açıklayacağını lisana getirdiği vizyon hazırlığını pahalandıran Müslim Sarı, şunları lisana getirdi:
“Sayın Genel Liderin bu iki seyahati çok eleştirildi zira alışık olunmayan seyahatlerdi. Olağanda politikler yurt dışına gittiklerinde siyasi görüşmeler yaparlardı. Lakin sayın genel lider farklı bir yol izliyor.
Siyaseti de etkileyen alt yapıları; büyük teknolojik gelişmeleri, bunun ekonomik vizyonlarını üreten şahıslarla görüşüyor direkt doğruya. Münasebetiyle burada Türkiye’yi anlatıyor, şu anki durumunu ve önümüzde ki devirde yapılması gerekenleri anlatıyor ve bilgi de alıyor.
Dolayısıyla bütün bunlar içselleştirilmiş bir vizyon dokümanını de oluşturacak. Bu aslında teknoloji ağır yeni bir iktisat siyasetine, yeni bir ekonomik modele geçişi sağlayacak bir vizyon çalışması bu. Kasımın sonunda da bunu açıklayacağız.”