CHP Tekirdağ Milletvekili ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak, cari açığın rekor üstüne rekor kırdığını vurgularken, “Bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlar da rekor üstüne rekor kırıyor. Zira öbür tarafta cari açığımız var. Onu da finanse etmemiz gerekiyor. En yüksek borç ödemesi de gerçek kesim dediğimiz özel kesim. Merkez Bankası’nın net rezervleri de -52,7 milyar dolar. Kasa boş, bitmiş, tüketilmiş. Bugün devletin ödeyeceği faizler, devletin ödeyeceği borçtan daha fazla. Yani faiz borcu geçmiş” dedi.
Öztrak’ın başkanlığındaki İktisat Masası, bugün bir dizi ziyaret ve toplantı için İzmir’e geldi. Öztrak, birinci olarak İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği ile bir ortaya geldi.
Türkiye’de iktisadın durumu üzerine konuşma yapan Öztrak, CHP’nin iktidar olduğu takdirde iktisattaki meselelere tahlil tekliflerini anlattı.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin eleştiren Öztrak; “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi diye bir sistem geldi. Aslında tam bir tek adam rejimi. Bugün artık ülkede kural yerine kral var. Bunu bana Polatlı’da bir çiftçi söylemişti. Biz kral değil kural istiyoruz demişti lakin bugün ülkede kural değil kral var. Gece yatıyorsunuz, sabah uyanıyorsunuz, bütün oyunun kuralları değişebiliyor. Her şey tek kişinin iki dudağının ortasından çıkacak kelama bağlı” diye konuştu.
Öztrak’ın konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:
“40 bin km yol yaptık”
“Bugün CHP’nin İktisat Masası olarak İzmir Vilayet Liderimiz, Vilayet Örgütümüz, milletvekillerimiz ve Masa mensuplarımız ile birlikte sizleri ziyaret ediyoruz. Bugüne kadar 39 vilayetimizi ziyaret ettik. 40 bin kilometre yol yaptık. Türkiye’nin değerli kentlerini dolaşma, orada esnafımız ile bir ortaya gelme, iş insanlarımız ile birlikte olma imkanını bulduk.
“Sıcak para ile ekonomiyi şişirme modeli artık yürümüyor”
Türkiye’nin çok önemli problemleri var. Bugün buraya nasıl geldiğimizi özetlemeye çalışırsak tıpkı anda iki krizi ya da iki büyük badireyi birlikte yaşıyoruz. Bunlardan bir tanesi… Türkiye’nin 2000’li yılların başındaki krizden sonra izlemeye başladığı program, artık bugün bu ülkenin gereksinimlerine ve dünya konjonktüründeki değişikliğe karşılık vermiyor. Yani sıcak para ile ekonomiyi şişirme modeli artık yürümüyor. Sıcak para kısmı gelmiyor ancak şu anda mevcut hükümet ısrarla şişirme kısmını, kredi ile borç ile ekonomiyi büyütmeye çalışıyor. Lakin sıcak para gelmeyince bunu yapmaya çalışırken de tüm iktisadi hayatın çeşitli alanlarını önemli halde tahrip ediyor.
“Döviz rezervlerimiz bitmiş vaziyette”
Dış istikrarımız bozuluyor. Cari açığımız rekordan rekora koşuyor. Döviz rezervlerimiz bitmiş vaziyette. Enflasyon aldı başını gitti. Büyümenin niteliği, beton dışında ihracata dönük döviz kazandırıcı mal üreten bir büyüme olması; çalışanlar ile çalıştıranlar ortasındaki dengeyi bozmadan bir büyümenin gerçekleşmesi artık kelam konusu olmuyor. Daima çalıştıranlar lehine bozulan bir istikrarla ya da faizden, ranttan kazananlar lehine bozulan bir istikrar ile karşı karşıyayız.
“Sabah uyanıyorsunuz, bütün oyunun kuralları değişebiliyor”
Diğer taraftan ucube bir Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi diye bir sistem geldi. Aslında tam bir tek adam rejimi. Bugün artık ülkede kural yerine kral var. Bunu bana Polatlı’da bir çiftçi söylemişti. Biz kral değil kural istiyoruz demişti fakat bugün ülkede kural yok, kral var. Gece yatıyorsunuz, sabah uyanıyorsunuz, bütün oyunun kuralları değişebiliyor. Her şey tek kişinin iki dudağının ortasından çıkacak kelama bağlı. Bu sistem kurulurken, kurumsal kapasiteler değerli ölçüde aşınıyor. Birtakım esaslı kurumlar yok oluyor.
“Fırsatları kaçırma riski giderek artıyor”
Türkiye’nin milletlerarası ilgilerinde Türkiye’nin muteber ortak olma algısı giderek zayıflıyor. Pandemiden sonra, dünyada meydana gelen değişikler bu tedarik zincirlerinin kısalması, Çin’deki arz merkezlerinin dağılmaya başlamasıyla birlikte kıymetli fırsatlar var önümüzde; ancak tek adam sisteminin devlette yarattığı idare krizi ile ve de ekonomik dertler nedeniyle bu fırsatları kaçırma riski giderek artıyor.
“Türkiye’nin katılımcılık ve hesap verebilirlik açısından durumu içler acısı”
Milletin zenginleşmesi kral yerine kural olmasına bağlıdır. Bilhassa burada grafiğe baktığınız vakit kurumsal kalite endeksi yapmaya çalıştık. Sorun katılımcılık ve hesap verebilirlik diye bir gösterge koyduk. Bu göstergede dünyada en yeterli olan ülke hangisi ise ona 100 dedik, en üste koyduk. Norveç’miş. Onun altında bizim de üyesi olduğumuz Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nın üyesi olan ülkelerin ortalaması var. Onun en altında da Türkiye var. Türkiye’nin sahiden katılımcılık ve hesap verebilirlik bakımından durumu içler acısı.
Peki bu neye yarıyor? Daima söylüyoruz ya Türkiye’de hukuk sisteminin olmayışı, hesap verebilir bir idarenin olmayışı cebimizi boşaltıyor diyorduk. Bu yanlışsız mu değil mi bunu test ettik. Grafiğe baktığınız vakit; bu endekste kim ne kadar uygun ise onun gelirinin o kadar yüksek olduğunu görüyoruz. Demek ki milletlerin zenginliği büyük ölçüde kral yerine kural olmasına bağlı. Onun için biz diyoruz ki Türkiye’nin artık yeni kurallara, yeni kurumlara, yeni takımlara muhtaçlığı var.
“Ekonomi bir safsataya kurban edildi”
Bugün Türkiye’de kurumsal altyapının büsbütün çöktüğünü görüyoruz. İktisatta de çok önemli problemler var. 2018 Temmuz ayından bu yana Merkez Bankası’nın döviz kasası süratle boşaldı. 128 milyar dolar buharlaştırıldı. Daha hala da 60, 70 milyar dolar bu senin başından beri buharlaşmaya devam ediyor. 3 Hazine ve Maliye Bakanı, 4 Merkez Bankası Lideri, 5 TÜİK Lideri gördük. En sonunda da iktisat tek kişinin ağzından çıkan, kerameti kendinden menkul dünyada hiçbir iktisatçının kabul etmediği bir safsataya kurban edildi. ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç.’
Enflasyon tek haneli sayılara düşmüştü. Ama Merkez Bankası liderleri, iktisat ve maliye bakanları değişti, faizler düşürülmeye başlandı ve ondan sonra da enflasyon yüzde 80’leri buldu. İktisatta belirsizlik arttı.
“Kurdaki belirsizlik çok önemli problemlere yol açıyor”
Yıl sonu için en yüksek kur beklentisine baktığınız vakit 25 TL. En düşük 20 TL’nin altında bir sayı. Türkiye’de hiçbir vakit bu marj bu kadar açık olmadı. Sizler esnafınız bunu en uygun siz anlarsanız. Bir kısmı diyor ki bu 25 TL’ye kadar masraf, bir kısmı da diyor ki bu 20 TL’nin altında kalır. Bu kadar marj açıldığı vakit burada çok büyük bir belirsizlik var. İşin nereye gideceği bilinmiyor demektir. Kurdaki belirsizlik çok önemli ezalara yol açıyor. İnanç kalmıyor.
Evet, dışarıda da enflasyon var. Gerçek. Hatta burnumuzun tabanında bir de savaş var. Ukrayna’yı işgal eden Rusya’da enflasyon yüzde 15, işgal altında olan Ukrayna’da yüzde 22. Pekala Türkiye’de enflasyon ne kadar? Yüzde 79,6. Yüzde 80. Demek ki bu iş dışarıdan değil. Bu iş basbayağı bizden. Bizim de üyesi olduğumuz, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’nda ortalama enflasyon yüzde 10.3. Dünyada ne kadar enflasyon varsa bizde misliyle var.
“Devletin ödeyeceği faizler, devletin ödeyeceği borçtan daha fazla”
Cari açık her ay rekor üstüne rekor kırıyor. Demek ki bu model çalışmıyor. Bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlar da rekor üstüne rekor kırıyor. Türkiye’nin önümüzdeki bir yılda ödemesi gereken borç ölçüsü 182 milyar dolar. Bunu ödeyeceğiz, yerine 180 milyar dolar daha bulacağız. Zira öbür tarafta cari açığımız var. Onu da finanse etmemiz gerekiyor. En yüksek borç ödemesi de gerçek kesim dediğimiz özel kesim. Bu ortada Merkez Bankası’nın net rezervleri de -52,7 milyar dolar. Kasa boş, bitmiş, tüketilmiş.
Bugün devletin ödeyeceği faizler, devletin ödeyeceği borçtan daha fazla. Yani faiz borcu geçmiş. Grafik burada. Bütün bu meselelere karşın Türkiye’nin çok değerli üstünlükleri var. Türkiye 4 buçuk saatlik uçuş uzaklığında 58 ülkeye, 1 buçuk milyarlık nüfusa, 22 trilyon dolarlık pazara erişim imkânı olan bir ülke. Diğer bu durumda olan ülke sayısı çok az. Bu pazarlar da dünyanın en büyük pazarları. Önümüzde çok büyük imkanlar var. Genç bir nüfusumuz var. Demografik fırsat penceremiz hala açık. Fakat vaktimiz da daralıyor. Bu fırsatları pahalandırmak için de yeni bir ekonomik modeli hayata geçirmek lazım.
Bunu yapabilmek için ne lazım? Üç yeni lazım. Yeni kurumlar, yeni kurallar, yeni takımlar. Yeni kurumlar dediğimiz vakit da; bugün milletimizin cebini boşaltan bu ucube Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin bir an evvel bırakılıp yine bu millet iradesinin tecelligahı olan parlamenter sisteminin hakim olduğu idare biçimine süratle geçmemiz lazım.
“Sayıştay’ı sarayın vesayetinden kurtulmasını sağlayacağız”
Bu üç yeni ile birlikte 4 sütun üstüne oturması lazım bizim büyüme stratejimiz. Bir kez herkesin adaleti erişimini sağlayarak her seviyede tesirli, hesap verebilir, kapsayıcı kurumlar oluşturarak demokrasi güçlendireceğiz, can ve mal güvenliğini sağlamamız lazım. Bunun için demokratik parlamenter sisteme geçeceğiz. Tarafsız Cumhurbaşkanı olacak. Kuvvetler ayrılığını güçlendireceğiz. Yeni bir seçim ömürüz olacak. Siyasi ahlak yasasını çıkaracağız. TBMM’de kesin hesap komitesini kuracağız. Sayıştay’ın sarayın vesayetinden kurtulmasını sağlayacağız.
“Büyüme stratejisi olması lazım”
Ekonomiyi sıcak para ile şişiren değil, üreterek verimlilikle zenginleştiren bir büyüme stratejisi olması lazım. İktisatta üretim odaklı rekabetçi bir yaklaşımımızın olması lazım. Eğitim siyasetlerini yine şekillendirmeliyiz. Kamu ve özel ortasında yeni bir diyalog biçimini kurmalıyız. Strateji ve Planlama Teşkilatı’nı kurmalıyız. İştirakçi, tesirli bir stratejik planlama ile ülkenin alt yapısını yine ülkenin önünde darboğaz oluşturmayacak halde düzeltmeliyiz. Yeşil mutabakata ahenk sağlamamız lazım. Ekonomik ve Toplumsal Kurulu çalışır hale getirmeliyiz.
“İnsanların refahtan hisse almaları lazım”
Büyümenin kapsayıcı olması lazım. Refahtan herkes adil bir hisse almıyorsa o vakit o büyüme sürdürebilir olmuyor. Yani şunu söyleyeyim. Bir iktisatta daima birileri kazanıyor, daima birileri kaybediyorsa o iktisat yürümüyor, bitiyor. İnsanların refahtan hisselerini almaları lazım.
Sürdürülebilirlik. Bir etraf ile ilgili olarak sürdürülebilir kıymetli. Burada iki şeye uymamız lazım. Biri Paris İklim Mutabakatı, başkası de Birleşmiş Milletler’in sürdürülebilir kalkınma ile ilgili belirlemiş olduğu amaçlar. Bu ikisine uyarak işlerimizi yaparsak dışarıdan çok daha ucuz para temin etmemiz mümkün. Bunları yaptığımızda zati zaten büyüme daha da yüksek oluyor.
Mali ve para siyaseti sürdürelebilir olmalı. Yani ülkeyi borca batırmamalıyız maliye siyaseti ile. Para siyaseti ile de enflasyonu azdırmamalıyız. Bu çerçevede Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığına da hürmet göstermemiz lazım.” (ANKA)