Tek başına bir ağaç, onlarca insanın günlük oksijen gereksinimini karşılayabilir. Tek başına bir ağaç, tonlarca karbondioksit emer, pak su üretir, kuraklığı engelleyebilir. Dünyayı yaşanmaz hale getirecek iklim krizine karşı elimizdeki en güçlü silahtır. Buraya sığdırmak mümkün değil; tek bir ağacın, ağaçların dünyaya, beşere ve ülkemize yararları saymakla bitmez. Türkiye’de ağaçlar, yaygın olarak sanayi ve güç için kaynak olarak görülüyor. Uzmanlar, bu bakış açısını “geri dönüşü olmayan bir zarar” diye niteliyor.
YİTİP GİDEN ORMANLAR…
Çok sayıda bilim insanı bir ortaya gelerek “Türkiye Ormancılığı: 2022, Türkiye’de Ormansızlaşma ve Orman Bozulması” isimli kitabı yayımladı. Kitapta dikkate bedel pek çok kısım var.
Gelin bir arada “Türkiye’de Ormansızlaşma” kısmını inceleyelim. Bilim insanları Erdoğan Atmış, Cihan Erdönmez ve Nuri Kaan Özkazanç tarafından kaleme alınan bu kısımda ormanların nasıl yitip gittiğine değiniliyor.
Resmi bilgilere nazaran, ülke ormanlarının 1970’li yıllardan beri artış eğiliminde olduğundan bahsedilen bu kısma nazaran gerçek epeyce farklı. Bu bahse ait kitapta “İktidar aslında ağaçlandırma olarak kabul edilmeyen, aslında orman alanları içinde yapılan ‘Rehabilitasyon’ çalışmalarını, ağaçlandırma çalışmasıymış üzere göstererek ağaçlandırılan alan ölçüsünü şişirmektedir” bilgisi veriliyor ve ekleniyor:
“Türkiye’de orman alanı ölçüsünde yaşanan artış; yapılan ağaçlandırmalardan çok, 1970’li yıllardan beri süregelen köyden kente göç nedeniyle kırsal alanlarda ormanlar üzerindeki baskının azalması sonucu daha evvelce ormandan açılmış tarım alanlarının zaten ormana dönüşmüş olması, kadastro çalışmaları sonucu yapılan yeni tespitler vb. nedenlerden kaynaklanmaktadır.”
‘ORMANLARDA AZALMA RİSKİ’
Kitapta yer verilen çalışmaya nazaran, Türkiye’de 2005 ile 2015 yılları ortasında 60 ilin orman alanı artmış, 2’si değişmemiş, 19’unda ise orman alanı azalmış. Ormanı artan vilayetlere baktığınızda göç veren vilayetler olduğu, ormanı azalan vilayetlere baktığınızda ise İstanbul ve Kocaeli üzere ağır göç alan endüstrileşmiş ve çok kentleşmiş vilayetler olduğu görülüyor. Örneğin Marmara Bölgesi’nde yalnızca üç vilayette ormanların arttığı, geri kalan vilayetlerde ormanların azaldığı tespit edilmiş. Bu nedenle ülke ormanlarının azalma riskinin olduğuna da dikkat çekiliyor.
AĞAÇLANDIRMA İLÜZYONU
Ormanlarla ilgili tek sorun bu da değil kuşkusuz. Türkiye’de ormanların iklim krizi, su kıtlığı, erozyonu tedbire, biyoçeşitliliği ve toprağı müdafaa, kırsal kalkınmaya dayanak olma üzere bahislerde ne kadar kıymetli olduğunun farkına varılmış değil. Kitapta, Türkiye’de ormanların ülke iktisadına kaynak sağlamak hedefiyle yok edildiğine dikkat çekiliyor.
Kitaba nazaran, en büyük illüzyonlardan biri ağaçlandırma çalışmaları. Çalışmadaki datalara nazaran yapılan kimi ağaçlandırmalar mevcuttaki doğal ormanların tıraşlanması sonucu açılan orman alanlarında yapılmış. Ayrıyeten kitapta endüstriyel ağaçlandırmaya da değiniliyor. Endüstriyel ağaçlandırmaların odun üretimini artırmak maksadıyla devreye sokulmasının sakıncaları anlatılıyor. Buna nazaran 2021 yılında endüstriyel ağaçlandırma ölçüsü 24 bin hektara ulaştı. Yeniden çalışmaya nazaran AK Parti’nin iktidar olduğu 20 yıllık periyotta ağaçlandırmayla kazanılan orman ölçüsü tüm ormanların yalnızca yüzde 0.6’sıyken (144 bin hektar), tıpkı devirde 2/B ile orman dışına çıkarılan alan 178 bin hektarı (%0.7), ormancılık dışı emellerle yapılan orman tahsisi ölçüsü da 484 bin hektarı (%2.2) buluyor.
‘YANAN ORMAN KURTULUR AMA…’
Ormancılık gayesi dışındaki tahsisler de incelendiğinde her yıl orman yangınlarıyla kaybedilen orman alanlarının 4 katından fazlası, maden, güç, turizm, ulaşım üzere ormancılık dışı gayelerle yapılan orman tahsisleri nedeniyle yok olduğu görülüyor. Kitapta buna ait “Hatta yanan orman alanlarının tekrar ormana dönüşmesinin mümkün olduğunu ama güç santraline, maden alanına, otele, golf alanına dönüştürülmüş alanların artık ormana dönüşmesinin çok güç olduğunu hatırlatmak faydalı olacaktır” sözleri kullanılıyor.
2004 yılından 2020 yılına kadar orman dışı tahsise verilen müsaadelerin toplamı 484 bin hektara ulaşmış. Tekrar çalışmaya nazaran bu ölçü tüm vakitlerde verilmiş olan müsaadelerin yüzde 66’sına yani
üçte ikisine denk geliyor. 2012 ile 2020 yılları ortasındaki dokuz yıllık devirde en çok verilen müsaadeler Orman Kanunu’nun 17. hususuna nazaran verilen güç dışındaki başka (savunma, ulaşım, haberleşme, altyapı vb.) müsaadeleri. Sayısı 17 bin 074’e ulaşan bu müsaadelerle, 128 bin 712 hektar
orman alanı farklı emeller için tahsis edilmiş.
KAZDAĞLARI, CERATTEPE…
İkinci sırada ise Orman Kanunu’nun 17. Hususuna nazaran verilen güç müsaadeleri geliyor. Bu dönemde
10 bin 331 müsaadeyle toplam 126 bin 296 hektar orman alanı güç tesisleri için tahsis edilmiş. 2004 yılında yürürlüğe giren 5177 sayılı maddeyle büyük ölçüde değişikliğe uğrayan 3213 sayılı Maden
Yasası ile en çok korunması gereken ormanlarda bile taşocağı dahil her türlü maden arama ve
işletme imkanı getirilmiş. Kitapta bu kısma ait, “Orman alanlarındaki madencilik çalışmalarının kolaylaştırılmasından sonra dünyanın sayılı ekosistemine sahip olan Kazdağları, Artvin Cerattepe üzere yörelerin yerli ve yabancı firmaların kullanımı için gözden çıkarıldığı kamuoyunun gündemine tekraren gelmiştir” hatırlatması yapılıyor.
SADECE ORMANLAR DEĞİL, HER ŞEY YOK OLUR
Kitapta, ortaya konulan datalar ve yapılan tespitlerden sonra, ülke ormanlarının argüman edildiği üzere çok güzel bir durumda olduğunu söylemenin çok sıkıntı olduğu belirtiliyor. Hatta, ülkedeki ormansızlaşma ölçüsünün her geçen gün arttığı ve ormansızlaşmayı önlemekle misyonlu olan kurumların bu tehlikenin farkında değilmiş üzere davrandığından bahsediliyor ve şu ikazlar lisana getiriliyor:
“Hiçbir kurum ve kişi, ülkede giderek şiddetini arttıran ormansızlaşmaya karşı duyarsız kalma rahatlığına sahip değildir. Ormansızlaşma konusunda önleyici önlemlerin bir an evvel alınması ve hayata geçirilmesi gerekmektedir. Ormansızlaşma yalnızca ormanların yok olması manasına gelmemektedir. Ormansızlaşmayla birlikte ormanların ürettiği birçok ekosistem hizmeti de ortadan kalkmaktadır. İklim değişikliğiyle birlikte şiddetini arttıran sel ve taşkın felaketleri ile heyelanlar ormansızlaşma arttıkça daha da sık görülmeye başlanacaktır.”
Bu gidişle, tek bir ağacın bile tüm insanlık için ne kadar pahalı olduğunu anladığımız gün hepimiz için çok geç olacak. O gün gelmeden evvel atacağımız her adım, kurtardığımız her ağaç dünyamız ve geleceğimiz için çok kıymetli. Pak bir nefes, pak bir damla su, hiç bir şey olmasa bile serin bir gölge için buna değmez mi?