Cevaplanması zor sorular

Andrew Jolly’nin kim olduğunu bilen yok. Kendisi bir hayalet muharrir. Toplamda iki kitabı bulunuyor. Amerika’nın güneybatısında hayatları savaşla geçen üç jenerasyonun serüvenini mevzu edindiği Askerin Günü bunlarından biri. Oburu de ‘Seni İçime Gömdüm’ ismini taşıyor.
‘Seni İçime Gömdüm’ birinci olarak Hürriyet Yayınları (1973), sonra da Orta Yayıncılık (1988) tarafından basıldı. Şimdilerde Jolly’nin yayın hakları Detay Yayınları’nda. ‘Askerin Günü’nün tercümanı Süha Sertabiboğlu, ‘Seni İçime Gömdüm’ünki ise Tomris Uyar.

BİR KIZILDERİLİYLE EVLENİLMEZ

“Tan ağarırken ölmüştü kız.” ‘Seni İçime Gömdüm’ bu cümleyle başlar. Daha birinci cümleden ölen genç Kızılderili kız kitabın ana çatışmasını oluşturur. Roman boyunca tartısını hem fizikî hem ruhsal olarak hissettirir ve türlü problemlerin içine girer, fakat aslında sıkıntı muhakkaktır: Bu meyyit nereye gömülecektir?

Romanın başkarakteri Kabrero Meksikalı bir gençtir. Anne ve babasını küçük yaşta kaybetmiş, ağabeyiyle birlikte yaşamaktadır. Babadan kalan mallar geçimlerini rahat rahat sürdürmelerine ve ticaret yapmalarına kâfi. Zati bunlarla ağabeyi ilgilenir. Kabrero biraz delifişektir. Kabrero günün birinde dolanırken yaralı halde bir Kızılderili kızla karşılaşır. Yüreğinde bir merhamet duygusu oluşur ve kıza yardım eder. Sonra da onu götürüp kabilesine bırakır. İlerleyen vakitlerde kızın durumunu merak ederek kabileye gidip gelmeye başlar. Bir de bakar ki onu çoktan âşık oluvermiştir.

Kabrero sıkıntıyı birincinin Kızılderililerin ileri gelelerinden birine açar. Evlenmek istediğini söyler, ancak adam rasyoneldir, Meksikalıların birbirleriyle evlendiklerini, Kızılderili bir gelinin görülmüş şey olmadığını söyler. Lakin Kabrero geri adım atmaz. Gidip ağabeyiyle konuşur, kasabanın rahibine danışır. Onlar da bu işe olur vermezler. Kabrero tekrar de aşkından vazgeçmez ve kızla evlenir.

EŞİNİN ÖLÜSÜNÜ SÜRÜKLEYİP DURAN BİR ADAM

Bütün bu geçmiş öyküsünün akabinde kasaba halkı onları içlerinde barındırmazlar, Kabrero da ağabeyinden üç beş hayvan alıp eşiyle kendisine dağ başında bir kulübe inşa eder, orada yaşamaya başlar. Yaklaşık 2 yıl sonra eşi bilinmedik bir nedenden ölünce de onu aklayıp paklar ve bir tabuta koyup kasabaya kadar sürüklemeye başlar. Dirisi gerçek düzgün yaşayamadı, bari ölüsü hakikat düzgün bir yerde yatsın, diye düşünür.

Seni İçime Gömdüm, Andrew Jolly
Çev:Tomris Uyar, Detay Yayınları, 128 syf., 2012

‘Seni İçime Gömdüm’, Kabrero’nun bu seyahatini bahis edinir. Dağ başından kasabaya inene kadar bin türlü şeyle uğraşır Kabrero. İstikrarını kaybedip geçitten aşağıya düşer, açlıktan sıtmalı bir tavşanı yemek zorunda kalır, haydutlar tabutun içinde gümüş olduğunu sanıp onu omzundan vururlar… Kabrero başına ne gelirse gelsin geri adım atmaz. Tıpkı evlendiğinde olduğu üzere bunda da inatçıdır.
Ancak kasaba halkı onu pek güzel karşılamaz. Artık “oralı” değildir Kabrero. Bir dağlıdır. Bu kelama dökülen bir şey olmasa da içten içe romanın pek çok yerinde hissedilir. Öteki taraftan da “cehennemlik” birini eş aldığı yetmiyormuş üzere, bir de onu Hristiyanların mezarlığına gömmeye getirdiği için ayıplanır. Ne yaparsa yapsın kimseye kelam geçiremez. Tabutu oradan oraya sürükler durur…

BİR ORTADA YAŞAMAK NEDEN BU KADAR SIKINTI?

Jolly’nin kim olduğunu bilmesek de onun uygun bir kıssa anlatıcısı olduğunu söylemek mümkün. Lisanı duru ve akıcı. Anlattığı kıssa her ne kadar his dolu olsa da bunu istismar etmeye çalışmadığı ortada. Çünkü eşinin tabutunu kilometrelerce sürükleyip duran “kovulmuş” bir adam, yalnızca fotoğraf olarak bile gereğince etkileyici. Beri yandan gerek ‘Askerin Günü’nde gerek bu romanında mevzu edindiği sorunlara baktığımızda Jolly’nin savaş, ırkçılık üzere toplumsal sıkıntıları işlediğini görürüz. Birlikte yaşamak bir yana, ölülerin bile yan yana yatmalarına müsaade etmeyen bir zihniyetin ne derece müthiş ve yaralayıcı olduğunu bize göstererek adeta bir ikazda bulunur.

Kabrero romanın birkaç yerinde tabutu bırakıp kaçmak ister. Hatta bir seferinde bırakıp kaçar da, lakin sonra gerisin geri tekrar onun yanı başında bulur kendini. “Bu kadar acıya dayanamıyorum. Bu yası tutmak istemiyorum artık” der. Lakin eşini gömemediği her dakika acısı katlanarak artar.

‘Seni İçime Gömdüm’ kısa ve sert bir roman. Bir ortada yaşama tartışmalarının yeterliden düzgüne alevlendiği günümüzde değerli noktalara parmak basıyor ve bizlere cevaplanması güç birtakım sorular soruyor.