Erdoğan ve mevcut parlamento istikrarıyla Kürt probleminde yeni bir tahlil süreci olamayacağını söyleyen Çandar, “cumhurbaşkanı ve parlamento aritmetiği değişirse, Kürt sorunun tahlilinde etkin rol almak ister misiniz?” sorusuna, “Seve seve” karşılığı verdi.
Cengiz Çandar’ın Artı Gerçek’in sorularına verdiği karşılıklar şöyle:
‘BEKLEMİYORDUM LAKİN ŞAŞKINLIK DUYMADIM’
Öncelikle adaylık süreciniz nasıl gelişti, bu türlü bir teklif bekliyor muydunuz?
Geçtiğimiz 5 Nisan akşamı Fransa’dayken gece bir telefon aldım. Aday olarak gösterilmem konusunda mutabakat komitesinde bu türlü bir karar oluşmuş. Lakin bu karara çok şaşırmadım. Beklemiyordum, lakin esasen seçimlerde Türkiye’ye dönme üzere bir planım da vardı. Hatta evvel mi geleyim yoksa bir hafta sonra mı gelsem diye kararsızdım. Hasan Cemal aday olarak ilan edilince, herhâlde şuur altımın derinlerinde bana da teklif gelebilir kavramı oluştu. Onun için teklif geldiği vakit şaşkınlık duymadım. Daha sonra tıpkı gece Mithat Sancar ile konuştuk.
‘MİTHAT SANCAR KARAR OLUŞTUĞUNU SÖYLEDİ’
Mithat Sancar ile ne konuştunuz? Adaylık üzerine mi görüştünüz?
Mithat Sancar benim aday gösterilmeme ait bir karar oluştuğunu söyledi. Ben de bundan çok onur duyduğumu, bilhassa Yeşil Sol Parti’den bana adaylık teklifi gelmesinden de ayrıyeten onur duyduğumu söyledim. Mithat Sancar ile uzun vakittir arkadaş olmam nedeniyle ondan bu haberi almanın da ayrıyeten beni keyifli ettiğini söyledim.
Aday olduğunuzu birinci kiminle paylaştınız?
Aday olduğumu öğrendiğimde çabucak eşimle paylaştım. ‘Senin kararın benim için önemli’ dedi ve hayatının son devrinde çabanın devamında rol alarak geçirmemin çok gururlu bir final olacağını söyledi. Bütün ömrümün Kürt meselesinde yol alınması üzerine olduğunu ve bana gösterilen bir vefanın tabiri olduğunu söyledi.
‘ELEŞTİRİLER YOK, OPERASYON VAR’
Adaylığınız açıklandıktan sonra birtakım bölümlerden tenkitler geldi. Hatta geçmişte Fethullah Gülen ile görüntüleriniz paylaşılma sokuldu. Bu eleştireler ne diyorsunuz?
Eleştiriler yok, operasyon var. Tenkit başka şey, operasyon başka şeydir. Söylenenlerin dozunu, kullanılan sözcükleri adetini, temposunu, ritmini görünce neyin ne olduğunu anlamak için çok fazla da vakit geçmesi gerekmedi. Bu bahislerde gereğince deneyimim ve algılama yeteneğim de var. Bunları bir operasyon ve kişilik katli olarak gördüm. Haksız ve gerçek dışı bir kampanya olarak görüyorum.
‘DİYARBAKIR HANESİ VE KÜRT KAMUOYUNUN YANSISI ÇOK ÖNEMLİYDİ’
Benim için kıymetli olan öbür ögelerin yansısının nasıl olacağıydı. Aday gösterildiğim Diyarbakır hanesi ve Kürt kamuoyunun reaksiyonu benim için çok kıymetliydi ve demokrasiden yana olduğunu bildiğim Türk kimlikli bireylerin. Onlar nezdinde hiçbir sorun yok. Dolasıyla o vakit yeterlice benim için sırıttı, bu sizin tenkit, benimse operasyon dediğim bu durum. Açıkçası daha evvel de maruz kalmadığım, bilmediğim durumlar değil. Bunu da çabanın bir modülü olarak algıladım. Bunu yapanların üzerine sol elbise giymiş olması, solun eleştirisi üzere algılamam sonucunu yaratmadı. Operasyonda sol kıyafet giydirilerek rol almış bireylerin, kişilik katli kampanyası ve operasyon olarak gördüm.
‘SİYASİ DOĞRULTUDA PİŞMANLIK DUYDUĞUM BİR BAHİS YOK’
Geçmişinize yönelik keşke yapmasaydım dediğiniz bir telaffuz var mı?
Hiçbir insan yanılgısız değildir, bir sürü yanılgı ve pişmanlıklar yapmıştır ancak siyasi çizgi olarak son 30 yılıma bakarsak o günden bugüne şunu yazmasaydım, şunu söylemeseydim dediğim bir pişmanlığım yok. Hepsini neden yaptığımı, niçin yaptığımı, nasıl yaptığımın idrakindeyim, biliyorum. Fakat detaylarda şu söz daha uygun olabilirdi dediğim hususlar olsa da siyasi doğrultuda pişmanlık duyduğum bir mevzu yok. Zati başıma gelen belalarda ondan sonra oldu. Ondan evvel çok makbul Türk seçkininin kabul gördüğü ‘Türkiye’nin bir mensubuydum’. Bu kasvetlere girmeye hiç gerek olmayabilirdi.
‘KÜRT SORUNU KONUSUNDA EN KAPSAMLI KİTAP’
Kürt problemini nasıl ele alıyorsunuz? Kılıçdaroğlu ve HDP Eş Genel Liderlerinin yaptığı görüşmede, tahlilin Meclis olduğu işaret edildi. Siz bu durumu nasıl değerlendirirsiniz?
Kürt sorunu nedir ve nasıl çözülür sorusu çok devasa bir soru. Yurtdışında bulunduğum 2016 yılının mayıs ayında Radikal gazetesindeki işim gazetenin kapanmasıyla bitip, profesyonel gazetecilik hayatım durunca ve TV’lerde 2014 yılı ile birlikte Recep Tayip Erdoğan ambargosu nedeniyle rastgele bir bahiste bile bir gün olsun kanallara davet edilmediğim bir periyotta Stockholm Üniversitesi’nden bir teklif aldım. Davet üzerine bir kitap yazma yükümlülüğü üzerine 2016 yılında İsveç’e gittim. 4 yıl boyunca 2020 yılında yazılmış olan bu kitabın yazılması faaliyeti ile uğraştım. ‘Türkiye’nin üstesinden gelemediği bahis: Kürtler Savaş ve Barış’ isimli kitabım 2020 yılında Amerikan Akademik Yayınından çıktı.
Bana sorarsanız alçak gönüllük sığınağının içine girmeden söyleyeyim; Kürt sıkıntısını tarihçesi, kökleri, bütün gelişim süreci ve bu ortada da tahlil süreçleri konusunda da yazılmış hem pratikten gelen bilgilerle hem de bir sürü teorik çalışmalarla yazılmış en kapsamlı kitap. Bu kitapta bu bahislerin otopsisi çıktı.
‘ERDOĞAN’IN ROL ALACAĞI BİR BARIŞ SÜRECİ TAHLİLE GİTMEZ’
Bugüne gelirsek Recep Tayip Erdoğan’ın rol alacağı ‘Barış Süreci’ işin tabiatı itibariyle tahlile gitmez. Tahlil süreci bittikten sonraki Tayip Erdoğan ve Türkiye’deki rejime bakarsanız, Kürt düşmanlığı ve milliyetçilik üzerine inşa edilmiş bir zulüm rejimi zati. Bu rejimin varoluş sebebi Kürt düşmanlığı ve milliyetçilik. Yaptığı iştirakler ve dış siyaseti esasen büsbütün buna yönelik. Bir numaralı sorunu Suriye’de Kürtlere saldırıp, oradaki Kürt oluşumunu iptal etmedir. Amerika ile bütün kavgalarının ana nedeni bu. Orada Kürt oluşumu var diye Amerika ile hengame ediyor, kendi NATO bağlantılarını külfete sokuyor. Bu türlü bir ülke var.
‘ERDOĞAN KALIR, MEVCUT İKTİDAR KOALİSYONU AĞIR BASARSA TAHLİL FALAN OLMAZ’
Yani Erdoğan cumhurbaşkanı olursa Kürt sorunu çözülmez diyorsunuz. Pekala, Kılıçdaroğlu Cumhurbaşkanı olursa Kürt sorunu çözülür mü?
Bugün yeni bir periyot başlayacaksa şayet, Erdoğan cumhurbaşkanı kalır, parlamento aritmetiği mevcut iktidar koalisyonu ağır basarsa Kürt probleminin tahlili falan olmaz. Kemal Kılıçdaroğlu cumhurbaşkanı olursa, parlamento aritmetiği de bugünkünden farklı bir imaj verirse olabilir.
Kılıçdaroğlu Kürt meselesinin Meclis’te çözüleceğini söylemiş, hoş bir laf. Aslında CHP bunu daha evvel de söylüyordu. HDP’nin eş liderleri da Kılıçdaroğlu’nun görüşmesinde de Meclis’te sorunun çözüleceğini söyledi. O denli de olması gerekiyor. Yasama organı TBMM ise Türkiye’nin bir numaralı probleminin da orada tahlil rotasına girmesi ve geniş bir mutabakatla yol alınması ve sonuca varılması en dilek edilir şey olabilir. Olması gereken de budur ama slogan olarak birtakım şeyleri tanımlamak öbür şey, detaylara girmek öteki şey.
Kürt sorunu zati son derece karmaşık (komplike) bir sorun. Çok kolay bir iş değil. Yer Meclis olabilir lakin bunu söylemek yetmez. Çok şiddetli bir sorun, çok yol almak gerekiyor. Meclis’te başlangıç noktası olarak güzel ancak tekrar eskiye dönmemek gerekiyor. Tayip Erdoğan cumhurbaşkanlığı ve mevcut parlamento istikrarı ile süreç bile olmaz. Cumhurbaşkanı ve parlamento aritmetiği değişecek sonra Meclis mevcut yeni parlamento çatısı altında bu sorun ele alınabilir ve yol da alınabilir.
‘SEVE SEVE ROL ALMAK İSTERİM’
Eğer cumhurbaşkanı ve parlamento aritmetiği değişirse, Kürt sorunun tahlilinde faal rol almak ister misiniz?
İşler oraya varırsa elbette seve seve rol almak isterim. Lakin Türkiye’de Kürt sorunu şu anda kriminalize edilen bir mevzu. Türkiye hala olağan bir ülke değil. Türkiye’nin önceliği olağan bir ülke halini almasıdır. Kürt sorunu çözülmeden Türkiye’de demokrasi olmaz. Türkiye demokratikleşmeden Kürt sorunu çözülmez. Bu iç içe geçmiş, adeta siyam ikizleri üzere yapışık bir durum. Hangisi evvel hangisi sonra diye bir durum yok. Ama Türkiye’de Kürt meselesinin konuşulmaya başlaması, Türkiye’nin demokratikleşerek Kürt sorunun ele alabilmesi için temel bir demokratikleşme ve olağanlaşma yerin oluşması lazım. Buradan hareketle Kürtlerin seçilmiş temsilcilerinin kimisi cezaevi kimisi yurt dışındayken ki yalnızca Kürtlerle hudutlu değil, bu mevzularda olağanlaşma olmadan, demir kapılar açılmadan, sürgündekiler ülkelerine dönmeden Kürt problemini konuşamayız.
Son olarak, şayet aday seçilirseniz birinci değiştirmek istediğiniz mevzu ne olur?
Eğer aday olarak seçilirsem, birinci işim Türkiye’nin hapishanelerinin boşaltılması, haksız yere yatan siyasi temsilcileri o hapishanelerden çıkarılması ve yurtdışında olan sürgündeki insanların tekrar ülkelerine dönmesinin gayretini vereceğim.