Celal Şengör Net Konuştu: ‘İstanbul İçin Depremin Eli Kulağında’

Kahramanmaraş’ta meydana gelen sarsıntının akabinde İstanbul’la ilgili zelzele tartışmaları sürat kazandı. Prof. Dr. Celal Şengör, ‘İstanbul için zelzelenin eli kulağında. Lakin bir tarih söylem edemeyiz. Mümkün değil. Dünyadaki bütün zelzele topluluğunda hâlâ konuşulan; zelzelenin önden kestirilmesi mümkün değildir’ dedi.

Türkiye’nin en tanınan isimlerinden olan Yerbilimci Prof. Dr. Celal Şengör, olası İstanbul sarsıntısı ile ilgili T24’ten Cansu Çamlıbel’e değerlendirmelerde bulundu. 

İstanbul sarsıntısı için ‘Eli kulağında’ yorumu yapan Şengör, ‘Ama bir tarih söylem edemeyiz. Mümkün değil. Dünyadaki bütün sarsıntı topluluğunda hâlâ konuşulan; zelzelenin önden kestirilmesi mümkün değildir’ ifadelerini kullandı.

Şengör’ün açıklamalarından satırbaşları şöyle:

Soru: Kuzey Anadolu fayı ile Marmara fayı ortasında bir korelasyon var mı?

Var, direkt. Marmara Fayı, Kuzey Anadolu Fayı’nın devamıdır.

Benim anlayabildiğim kadarıyla Prof. Cenk Yaltırak’ın tahlili bu iki fayın kırılması ortasında tarihi olarak aşağı üst 20-30 yıllık bir aralık olduğu tezine dayanıyor.

O gerçek değil.

Soru: Hakikat değil ise sizler neden 1999’daki Gölcük Depremi’nden sonra teyakkuza geçtiniz ve İstanbul’u vuracak zelzelenin çok yaklaştığı öngörüsünü lisana getirmeye başladınız?

Çünkü burada bir gerilme hesabı yapıldı. İstanbul’un çabucak güneyinde Coulomb Teorisi’ne dayanan bir azamî gerilme tespit edildi. Bizans’tan bu yana gelen vakit aralıklarına bakarsan yaklaşık her 250 senede bir büyük bir sarsıntı vuruyor İstanbul’u. Bu hesabı ya Rockwell ya da Tom Parsons yapmıştı. Buna nazaran 2000’de yapılan ve hem tarihî zelzeleleri hem de Coulomb teorisini birlikte içeren tahlil size söylediğim ihtimal hesabını gösteriyor. Daha öbür bunun üzerine konabilecek bir data yok.

Soru: En son büyük zelzele 1766’da olmuştu. Bu hesaba nazaran üzerine 250 yıl koyarsak 2016 yapıyor.

E işte eli kulağında. Ancak bir tarih söylem edemeyiz. Mümkün değil. Dünyadaki bütün zelzele topluluğunda hâlâ konuşulan; sarsıntının önden kestirilmesi mümkün değildir. 

Cansu Çamlıbel: Yaltırak diyor ki; “Depremin şiddeti noktasal olarak farklı hissedilir.” Pardon, o beni uyardı “şiddet diye bir şey yok ivme” dedi. 

Söyleşinin birinci kısımlarında Jeolog Prof. Dr. Cenk Yaltırak’la ilgili birebir polemiğe girmeyeceğini söyleyen Şengör şunları söyledi.  

Anladım da kardeşim. İş ivmenin tabiatına nazaran değişir. İvmeyi nasıl hesapladın? Asperite var mı, yok mu? Asperiteyi nasıl kırıyor? Bütün bunlar bilinebilirse sarsıntı hesap edilir. İvme zelzele olduktan sonra hesap edilir, evvel değil. 

Yalnız bir dakika Cenk öteki palavralar da söylemiş. İhsan Ketin ile ilgili. 

‘Bu, Türkiye yerbiliminin en değerli katkılarından birini karalamaktır’ 

Cansu Çamlıbel: Pekala oraya gidelim o halde. O mevzudaki sözü şöyle: “Celal Şengör, Kuzey Anadolu Fayı’nı (KAF) İhsan Ketin keşfetti diyor. Bu tam hakikat değil. 1944’te Egeran ve Lahn ‘Şimali Anadolu Zelzele Havalisi ve hattı’ diye haritalamış ve bu fay sistemi Marmara’dan geçiyor.” 

Hayır, onlar yalnızca kendilerinden önce Wilhelm Salomon-Calvi’nin, Ernst Nowack’ın söylediği üzere “Kuzey Anadolu’da bir sarsıntı çizgisi var” diyorlar. Bunu da kuzey-güney daralmaya, yani dağ oluşumuna, yani orojeneze bağlıyorlar. Daha sonra Blumenthal buna kratonik kırık diyor. Buna ha elma demişsin, ha kratonik kırık demişsin. Bir şey tabir etmiyor. 

İhsan Beyefendi birinci kez diyor ki; “KAF bir yanal atımlı faydır ve bu fay boyunca Orta Anadolu batıya yanlışsız kaymaktadır.” Bunun için Westdrift terimini kullanıyor. İhsan Bey’in makalesini yayımladığı 1948 yılında San Andreas’ın bile yanal atımlı olup olmadığı tartışılıyordu. Yani İhsan Beyinki dünya çapında çok değerli bir keşifti. Zati o yüzden de 1988 yılında Almanlar ona en büyük jeoloji madalyaları olan Gustav Steinmann madalyasını verdiler. 

Ve İhsan Beyefendi öldükten sonra dünyanın en kıymetli yer bilimcilerinden, levha tektoniğini geliştirenlerden Dan McKenzie şunu söyledi: İhsan Ketin’in yaptığı iş birinci kere levha tektoniğinin ortaya çıkmasından sonra kıt’asal tektoniği anlayabilmek için kullanılan bilgilerden biridir. Her sarsıntı jenerasyonu bir yanal atımlı fay değildir. Ben Kuzey Anadolu Fayı’nın keşif kıssasını Türk meslektaşlarımız da bilsin diye 1996’da TÜBİTAK Bilim ve Teknik dergisinin Ocak sayısında yayımlamış, orada Ernst Nowack, Salomon-Calvi, Necdet Egeran ve Erwin Lahn’ın, Hamit Nafiz Pamir’in fikirlerini ayrıntılı olarak tartışmıştım. Cenk o yazıyı okumamış mı? Orada çok güçlü kaynak listesi vardır.

Cenk bu fikirler ortasındaki farkı anlamamış. Zati yabancı lisanlara hâkim olmadığı için onların birçoklarını okuyamamıştır bile. İhsan Bey’in meşhur 1948 makalesi de Almancaydı. Kendisi bir yıl sonra Türkler de okuyabilsin diye o makaleyi Türkçe de yayımladıydı. Cenk ya bundan bihaber ya da okuyup anlayamamış.

Bu kendine şöhret istiyor. İstiyordu ki benim adamım olsun, ben bunu kollayayım. Şengör takımı diyor ya… Kimse istemiyordu onu. Artık ne kadar iftira atabilirse atacak. Mesela İhsan Bey’in ne alakası var? Onu niçin katıyorsun? Gaye bana çamur atmak ancak bu ortada Türkiye yerbilimlerinin en kıymetli katkılarından birini karalamak, Türkiye’nin yetiştirdiği en kıymetli bilim insanlarından biri olan İhsan Ketin’i kötülemek. Bu en hafif tabirle vicdansızlıktır. 

Söyleşinin tamamı için tıklayın