ANKARA – AK Parti, uzun müddettir kamuoyunda tartışılan çay üretimi ve çay fiyatlarının açıklanmasını da içeren ‘Çay Kanunu’nda Değişiklik’ öngören yasa teklifini TBMM Başkanlığı’na sundu.
AK Parti Genel Lider Yardımcısı, Rize Milletvekili Hayati Yazıcı’nın birinci imzacısı olduğu 15 unsurluk kanun teklifiyle çay tarımı ve yaş çay yaprağı satışı ile kuru çay üretimi ve satışına dair yordam, temel ve yükümlülükler düzenleniyor.
YAŞ ÇAY FİYATINI ‘ULUSAL ÇAY KONSEYİ’ BELİRLEYECEK
Kanun teklifinin yasalaşması halinde çay tarım alanları, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tespit edilecek; bu alanlar dışında çay tarımı yapılamayacak. Çay tarım alanlarına giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar, evvelce ruhsat almak zorunda olacak. Koşulları taşımayanlar, masrafları sorumlusuna ilişkin olmak üzere Bakanlık tarafından söktürülecek.
Teklife nazaran çay tarımı da kendi ismine düzenlenen çay bahçesi ruhsatına sahip, gerçek yahut hukuksal kişiliğe haiz yaş çay üreticileri tarafından yapılacak yahut yaptırılacak. Yaş çay üreticileri, Bakanlığın ilgili kayıt sistemine kayıtlı olmak ve üretimde bulunduğu sürece kayıtlarını güncellemek zorunda olacak.
Düzenlemeye nazaran yaş çay alım fiyatı Ulusal Çay Kurulu tarafından belirlenerek ilan edilecek. Yaş çay alım fiyatı, arz ve talep durumu ile üretim maliyetleri dikkate alınarak her yıl hasat devri başlamadan evvel belirlenecek.
KURU ÇAY ÜRETİMİNDE ÖZEL BÖLÜME LİSANS ŞARTI
AK Parti’nin Meclis’e sunduğu kanun teklifinin en tartışmalı hususu ise gerçek ve hukukî şahıslara, gerekli müsaadeleri almak şartıyla kuru çay üreten işletmeler kurabilmelerinin öngörülmesi. Bakanlık, kuru çay üreten işletmelerin ham unsur teminini ve pazarlama sistemlerini dikkate alarak, işletmeleri A, B ve C lisanslı işletmeler olarak gruplandırılacak.
Buna nazaran, A lisanslı işletme; “Yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay eserleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak borsada satabilen, kendi ürettiği yahut satın aldığı kuru çay eserlerini kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen” olarak tanımlanıyor. Ayrıyeten kendi namına tescilli eser markası olduğuna dair marka tescil evrakı bulunan gerçek ya da hukukî şahıslara ilişkin kuru çay işletmeleri olarak da tabir ediliyor.
B lisanslı işletme; “yaş çay yaprağını işleyerek kuru çay eserleri elde edebilen ve bunları dökme çay olarak borsada satabilen gerçek ya da hukuksal şahıslara ilişkin kuru çay işletmeleri” olarak belirleniyor.
C lisanslı işletme ise “satın aldığı kuru çay eserlerini, kendi paketleme tesislerinde paketleyip tüketiciye arz edebilen gerçek ya da hukukî bireylere ilişkin kuru çay işletmeleri” olarak düzenleniyor.
YAŞ ÇAY ALIMINI YALNIZCA A YAHUT B LİSANSINA SAHİP İŞLETMELER YAPABİLECEK
Kanun teklifine nazaran, yaş çay alımını yalnızca A yahut B lisansına sahip işletmeler yapabilecek. A yahut B lisansına sahip işletmeler muhtaçlık duydukları yaş çayı, ruhsatlı alanda kanunda belirtilen koşullara uygun biçimde üretim yapan çay üreticilerinden yahut bu üreticilerin üyesi olduğu üretici örgütlerinden temin edecekler.
A yahut B lisanslı işletmeler, gereksinim duydukları yaş çayı kontratlı üretim ile temin edecekler, her pazarlama yılı için kontratlı olarak temin edilmesi gereken minimum yaş çay ölçüsünü Bakanlık belirleyecek.
MUHALEFET NE DİYOR?
Muhalefet partilerine nazaran AK Parti’nin “Hedefimiz üretici ve tüketiciyi korumak, Türk çayını dünya markası haline getirmek” kelamlarıyla açıkladığı kanun teklifi, ‘tam manasıyla çay üreticisinin mevt fermanını imzalamak’ manasına geliyor. Birebir vakitte ÇAYKUR’un devre dışı bırakılmak istendiğine dikkat çeken muhalefet, düzenlemeyle özelleştirmenin kanun eliyle meşrulaştırılacağını tabir ediyor.
BEKAROĞLU: BU TEKLİFTE ÜRETİCİ YOK
Rizeli olan CHP İstanbul Milletvekili Mehmet Bekaroğlu, kısa müddet evvel Meclis’e sundukları ‘Çay Kanunu’ teklifinin AK Parti ve MHP oylarıyla reddedildiğini hatırlattı, iktidarın hazırladığı bu düzenlemenin çay üreticisinin gereksinimlerine karşılık vermediğini söyledi. Çay Kanunu teklifinin; çay tarımı, endüstrisi ve ticareti bahislerinde hiçbir düzenleme içermediğini tabir eden Bekaroğlu, teklifinin üretim basamağında da hiçbir üretici yahut üretici örgütü ile temasa geçilmediğini, düzenlemede üreticinin olmadığını vurguladı.
CHP’li Mehmet Bekaroğlu Devletin muhafazası gereken zayıf durumdaki çay üreticisinin bu düzenlemeyle daha da zayıflatılarak yok edileceğinin altını çizen Bekaroğlu, “Rize’deki çay üreticisinin sıkıntısı kontenjan ve kotadır. Buradaki üretici ‘ÇAYKUR’un açıkladığı fiyatla çayımızı satamıyoruz’ diyor. Bu kanun teklifinde üreticinin bu talebine ait bir düzenleme yok. Zira teklifte üretici yok. Bu teklif büsbütün çay üreticiliğini kanun eliyle özelleştirmeyi legal kılıyor. Yani öbür deyişle ÇAYKUR devre dışı bırakılıyor” dedi.
‘KANUN ÇIKARSA HAYATİ YAZICI RİZE’YE ADIMINI ATAMAYACAK’
CHP’li Bekaroğlu’na nazaran kelam konusu kanun teklifinin yasalaşması, çay üreticisinin ‘ölüm fermanı’ manasına gelecek. Düzenlemeyle büyük firmalara çay üretim lisansı verildiğine dikkat çeken Bekaroğlu, şunları söyledi: “Bugüne kadar bu bölgelerdeki çay üreticisi bireylerdi. Yani şahıslar üreticilik yapardı. Bu kanun teklifiyle birinci kere hukuksal bireyler geliyor. Zati büyük firmalar o bölgede güç durumda kalmış insanların çay tarlalarını satın almaya, toplamaya başlamıştı. Bu uygulama daha da artacak. Yani kanun eliyle çay üretimi özelleştirilecek. Bu yüzden bölgedeki çay üreticisi, bu kanunu bu haliyle Tayyip Beyefendi de anlatsa asla kabul etmez. Hayati Yazıcı bu kanunu çıkarsın, Rize’ye adımını atamayacak. Zira bu kanun, Rize’deki çay üreticilerinin ruhuna Fatiha okutacak bir kanun.”
HDP: ÇAY ÜRETİCİSİNİ TASFİYE ETMEYE YÖNELİK
Rizeli HDP İzmir Milletvekili Murat Çepni’ye nazaran de Meclis’e sunulan kanun teklifi, büsbütün çay üreticisini ve ÇAYKUR’u tasfiye etmeye yönelik ve hiçbir talebe tahlil üretmiyor. Karadeniz’deki çay üreticilerinin bilhassa bu yıl çok önemli rahatsızlıkları olduğunu, tahlil kademesinde birçok aksiyona imza attıklarını tabir eden Çepni, üreticinin öncelikli talepleri ortasında kota ve kontenjan uygulaması ile taban fiyatın belirlenmesi olduğunu söyledi. İktidarın bu taleplere tahlil üretmek yerine bizatihi meselelerin kaynağını derinleştirmeyi amaçladığını söz eden HDP’li Çepni, “ÇAYKUR, 2016 yılında Varlık Fonu’na devredildikten sonra her yıl ortalama 500-600 milyon TL ziyan etmeye başladı. Öncesinde her yıl ortalama 80 milyon civarında kar eden kuruluş, Varlık Fonu’na devredilince kat be kat ziyan ediyor. Artık bu düzenleme ile de bu ziyan kanuna uydurulmaya çalışılıyor” dedi.
HDP’li Murat Çepni ‘ULUSLARARASI TEKELLERE KARADENİZ’İ PEŞKEŞ ÇEKMEYİ HEDEFLEYEN BİR TEKLİF’
Gerçek ve hükmî bireylerin fabrika kurabilmesi hususunun teklifin en kritik düzenlemesi olduğunu belirten Murat Çepni, hâlihazırda özel fabrika sayısının ÇAYKUR’a ilişkin fabrika sayısından fazla olduğuna dikkat çekerek şöyle konuştu: “ÇAYKUR, geçen sene çayın taban fiyatını 4.70 TL olarak açıklamıştı. Lakin özel bölüm bu çayı 2 buçuk TL civarında aldı. Üretici çok büyük ziyan etti. Artık bu unsur ile özelleştirmenin önü büsbütün açılıyor ve ÇAYKUR büsbütün devre dışı bırakılıyor. Böylelikle Karadeniz kırsal üreticisi büyük çay şirketlerine mahkûm kalmış olacak. Sonuç olarak bu düzenleme çay üreticilerinin tümüyle tasfiye edilmesine imza atan ve milletlerarası çay monopollerine Karadeniz’i peşkeş çekmeyi hedefleyen bir kanun teklifidir.”