Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, İstanbul’da “Geleceği Şekillendirmek: Belirsizlikler, Gerçekler ve Fırsatlar” temasıyla düzenlenen TRT World Forum 2022 kapsamında “Çatışma Tahlili ve Barış İnşası: Global Liderliğin Geleceğini Şekillendirmek” başlıklı oturuma hitap etti.
Çatışmanın insan bağlarının bir gerçeği ve memleketler arası bağların yanı sıra toplumların da ayrılmaz bir modülü olduğunu kaydeden Çavuşoğlu, kısa bir sükunet ve rahatlama periyodunun akabinde milletlerarası alakalara yine çatışmaların hakim olduğunu belirtti.
Çavuşoğlu, bu sınama vakitlerini geride bırakmak için tahlil ve arabuluculuk yeteneklerine gereksinimlerinin olduğuna dikkati çekti.
Anlaşmazlıkları ele alırken iki geniş terim kullandıklarını tabir eden Çavuşoğlu, bunların “çatışma yönetimi” ve “çatışma çözümü” olduğunu söyledi.
Çavuşoğlu, birçok insanın bu tabirleri özdeş kavramlar olarak kullandığını lakin aslında ortalarında felsefi bir fark olduğunu belirterek birinci ekolün çatışmaların çözülemeyeceğini, sırf yönetilebileceğini varsaydığını lisana getirdi.
Bakan Çavuşoğlu, çatışma idaresi kavramının daha çok krizlerin tesirlerini denetim altına almaya odaklandığını ve tansiyonun azaltılmasıyla ilgili olduğunu belirtti.
İkinci ekolün ise çatışmaların çözülebileceğine inandığını vurgulayan Çavuşoğlu, semptomlardan çok temel nedenlere odaklandığını söyledi.
Çavuşoğlu, birinci ekolün “kısa vadeli hedeflere” odaklandığını, ikincisinin de çatışmaların nasıl çözüleceği yahut önleneceği konusunda uzun vadeli bir korkuya sahip olduğunu söz etti.
“KRİZ ÇAĞINDAYIZ”
Kurallara dayalı bir sistemin yokluğunda giderek kaotik global bir görünüme şahit olduklarına işaret eden Çavuşoğlu, “Kriz çağındayız. Bu sistemik değişim periyodunda çatışmalar da dönüşüyor. Teknolojik gelişmeler ve globalleşme ile çatışmalar daha karmaşık, çok katmanlı ve yaygın hale geldi.” dedi.
Çavuşoğlu, tarafların, sıkıntıların, reaksiyonların ve çatışma araçlarının değiştiğini belirterek klasik savaşlarla, vekalet savaşlarıyla, iç çekişmelerle, asimetrik ve hibrit savaşlarla birebir anda karşı karşıya olduklarını lisana getirdi.
Barışı tehdit etmeye devam eden çeşitli donmuş çatışmaların olduğunu kaydeden Çavuşoğlu, aslında bunların çatışmanın kendisi değil, tahlili dondurulmuş çatışmalar olduğunu vurguladı.
Çavuşoğlu, çatışan tarafların yaptırımlardan ticarete, dijital platformlardan güç ve besin kaynaklarına erişime kadar her şeyi silah haline getirdiğini belirterek “çatışma yönetimi” ve “çatışma çözümü” yaklaşımları ortasında, çatışma tahliline yönelik kapsamlı bir yaklaşıma gereksinimleri olduğunu söyledi.
Etkili bir çatışma tahlili için kök nedenlere odaklanmak, diyalog kurmak, itimadı tekrar inşa etmek, liderlik sergilemek, risk almak ve harekete geçmek, yenilikçi prosedürlere sahip olmak, alet çantasını güncellemek ve akademik toplum ile uygulayıcıların gücünü birleştirmek gerektiğini aktaran Çavuşoğlu, bugünün zorluklarının çok taraflı iştirakleri gerektirdiğine vurgu yaptı.
Çavuşoğlu, İstanbul Tahıl Mutabakatı’nda Birleşmiş Milletler (BM)-Türkiye iştirakinin, dünyayı önemli bir besin krizinden kurtaran bir örnek olduğunu söyledi.
“RUSYA-UKRAYNA SAVAŞINDAKİ EFORLARIMIZ YAKIN PERİYOT ÖRNEKLERİDİR”
Bakan Çavuşoğlu, “Coğrafya yazgıdır. Coğrafyamız bize her vakit tetikte olmayı ve çeşitli çatışmaların tesirlerine karşı hazırlıklı olmayı öğretti. Böylelikle dirençli bir toplum olduk. Ne olursa olsun düşmeyiz, yolumuza devam ederiz.” dedi.
Donmuş olanlar da dahil olmak üzere “küresel ihtilafların yüzde 60’ıyla çevrili olan Türkiye’nin”, arabuluculuğun ve ihtilaf tahlilinin pahasını de bildiğini vurgulayan Çavuşoğlu, bu nedenle barış arabuluculuğuna büyük yatırım yaptıklarını, BM, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve İslam İşbirliği Teşkilatında (İİT) 3 farklı Arabuluculuk Dostları Kümesine eş başkanlık eden tek ülke olduğunu söyledi.
Çavuşoğlu, İstanbul Arabuluculuk Konferansları’nın dünyanın dört bir yanından arabuluculuk uygulayıcılarını bir ortaya getiren en büyük yıllık global aktiflik olduğunu belirterek Dışişleri Bakanlığında da çeşitli ülkelerden geleceğin arabulucularını yetiştirdiklerini kaydetti.
Türkiye’nin Somali’den Venezuela’ya, Balkanlar’dan Orta Doğu’ya kadar kolaylaştırıcı yahut arabulucu olarak yüksek profili koruduğunu kaydeden Çavuşoğlu, “Rusya-Ukrayna savaşındaki uğraşlarımız yakın periyot örnekleridir. Deneyimlerimize nazaran, başarılı bir arabuluculuk gayretinin merkezinde itimat ve liderlik yatıyor.” dedi.
Çavuşoğlu, “Cumhurbaşkanı (Recep Tayyip) Erdoğan’ın diplomasi liderliği olmasaydı, tahıl muahedesinin uzatılması yahut esir takası mümkün olmazdı.” tabirini kullandı.
“TARAFLARI KAZAN-KAZAN FORMÜLLERİNE TEŞVİK ETMELİYİZ”
Çatışmaların sebepleri hakkında iki ana görüş olduğunu kaydeden Çavuşoğlu, bunlardan birisinin çatışmaları “kaynakların kıtlığı” ve “güç ilişkileriyle” ilişkilendirdiğini aktardı.
Çavuşoğlu, bu görüşe nazaran, tarafların hudutlu bir kaynağı denetim etmeye çalışmaları nedeniyle çatışmanın kaçınılmaz olduğunu söyledi.
İkinci yaklaşımın ise çatışmaların nedenini “algılarda bulduğunu” kaydeden Çavuşoğlu, bu görüşe nazaran de tarafların, maksatlarına birebir anda ulaşılamayacağına inandıklarını tabir etti.
Bu çeşit çatışmaları ele almanın daha kolay olduğunu vurgulayan Çavuşoğlu, “Arabulucunun başarısı, tarafları uyuşmazlıklarının somut sorunlardan çok algılarla ilgili olduğuna ikna etmesine bağlıdır. Biz de bu formda hareket etmeliyiz. Akıllı ve sonuç odaklı yaklaşımlara gereksinimimiz var. Tarafları kazan-kazan formüllerine teşvik etmeliyiz. Ayrıyeten çok çalışmalı ve yangınları denetimden çıkmadan söndürmeliyiz.” diye konuştu.
Çavuşoğlu, “Bu zorluklar karşısında aksiyonsuz durmayı göze alamayız. Bunun için de liderliğe ve yüreğe gereksinimimiz var.” değerlendirmesinde bulundu.