Gezi Davası yargılamasında 18 yıl mahpus cezası alan ve Silivri Cezaevi’nde tutuklu bulunan avukat Can Atalay, 99 sarsıntısından bu yana alınmayan tedbirlerin bugün büyük bir yıkıma neden olduğunu belirtti.
Cezaevinden yazan Atalay, Birgün’de yayınlanan mektubunda şu tabirleri kullandı:
“‘’Deprem ülkesi’’ olduğu zihnimize kazınmış memleketimizde 6 Şubat’ta arka arda iki büyük sarsıntıyla sarsıldık, yıkıldık.
Yurttaş ve lokal idareler tam bir seferberlik durumuna geçti. Elinden gelen çabayı gösteren yurttaş iktidarın durumunu tek bir sözle tanımladı: Beklemek. Yıkımın boyutunu anlamak için beklemek, bölgeye ulaşılması için beklemek, kurtarma grupları için beklemek, teknik ekipmanı beklemek, başta akaryakıt olmak üzere materyal eksiğinin tamamlanmasını beklemek; enkazda çalışanların ihtiyacı minimum aydınlatma ve depremzedenin temel ihtiyaçları ne vakit sağlanır beklemek; askeri birliklerin halkının yanında olması için gereken o ‘’emir’’ ne vakit verilir beklemek…
Haftada bir ailelerimizle yapabildiğimiz telefon görüşmelerimizde ‘Dört duvar ortasına kıstırılmış halde, elimiz kolumuz bağlı bekliyoruz’ dediğimde annem ‘Enkazdan çıkıp yakınını arayanın da öbür yerden koşup oraya gidenin de elinden oburu gelmiyor’’ dediğinde her şey sadeleşti. Çok bekledik, bekleyemeyiz, beklememeliyiz!
21 BUÇUK YIL HEBA EDİLDİ
23 buçuk yıl geçen 1999 Marmara Sarsıntısı bir milat olarak kabul edilegeldi. 21 buçuk yılı Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarında geçti. Sonuç: Sarsıntı güvenliği için tam 21 buçuk yıl heba edildi. ‘’Heba edildi’ tabiri boşa değil. Zelzele güvenliğimiz kapsamlı bir seferberlikle uygunlaşmak şöyle dursun daha da berbatlaştı.
İki zelzele de çok büyük, kabul, lakin günlerce müdahale edilmemiş ilçelerin, mahallelerin durumunu mazeretler uydurmadan konuşmalıyız.
1999 Düzce Zelzelesi sonrasında bölgeye birinci ulaşanın toplumsal dayanışma ve asker olduğunu şahsen yaşadım. Afet idaresini ‘tek elden ve biz(!) yapacağız’ ısrarıyla bu iki kıymetli gücün birinci elde müdahalesini engellemek büyük bir gerilemedir. Kolay bir ihmal değil, kurmak istedikleri ‘tekçiliğin’ sonucudur.
AFAD eliyle çok merkezileşmiş ve dışlayıcı bir afet idaresi yerine asker, mahallî idareler ve gönüllülerle güçlendirilmiş hazırlıkların/olanakların uyumunun hedeflenmesi gerekmez miydi? EMASYA Protokolü’nün ‘toplumsal olaylara müdahale’ tarafı budanarak, afet idaresi merkeze alınarak ve güncellenerek tekrar yürürlüğe konması kaide değil miydi?
SİYASETİN SORUMLULUĞU
Esas sorun, kaçınamayacağımız zelzelelerin bir afete dönüşmemesidir. Zelzele yazgıdır, ancak öncesi ve sonrası bütünüyle siyasetin sorumluluğundadır.
Esas sıkıntıda -öncesindeki tedbirler ve sonrasındaki müdahale- 21,5 yılın heba edildiğinin itirafları var. AFAD’ın 2022 Düzce Sarsıntısı Raporu, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve İçişleri Bakanı Soylu’nun açıklamaları:
Soylu, 8 Kasım 2020’de, ‘İstanbul sarsıntısı bir beka sorunu olur’ dedi. 21,5 yılda beka meselesine ait bir yaklaşım görüldü mü? Onun öncelikleri değişik.
Erdoğan’ın 5 Kasım 2020 hesabına bakalım. 18 yılda 975 bin TOKİ yapısı yapıldığını; ‘dönüştürülmesi gereken’ 6 milyon 700 yapının olduğunu açıkladı. Kolay bir hesapla mevcut dönüşüm modeli ile tam 123 yıl gerekiyor. Erdoğan’ın hesabı bile modelin sıkıntıya deva olmadığını gösteriyor. AKP’nin rantçı siyaseti de hukukî çerçevesi de uygulaması da sınandı ve sınıfta kaldı.
Deprem korkusunu bir fırsat bilip yürürlüğe konulan 5366 Sayılı Kanun (Tarlabaşı, Sulukule örnekleri) da 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 73. Unsuru de 2011 yılında o zamanki ismiyle Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından çıkarılan KHK’ler de ve nihayetinde bir sıkıyönetim nizamnamesi kadar şedit kararlar içeren 6306 Sayılı Kanun da sarsıntı güvenliğini sağlamak şöyle dursun sorunu misli ile ağırlaştırdı.
Van Depremi’nin akabinde yürürlüğe konulan 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun maksadına uygun kullanılmaması da yıkımın nedenlerindendir. 6306, ‘afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve topraklarda, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve inançlı yaşama etraflarını teşkil etmek üzere güzelleştirme, tasfiye ve yenilemelere dair yordam ve temelleri belirlemek’’ diyor. Lakin uygulama mevzuatının temeline müteahhitler yerleştirilince ve mevzuat hukuk dışı uygulamalarda kılıf olarak kullanılınca yıkım kaçınılmaz oluyor.
İNŞAAT EKONOMİSİ
AKP zelzele korkusunu ranta çevirdi. Konutu nispeten rantı yüksek yerde bulunanları müteahhitle karşı karşıya bıraktı. Örneğin Bağdat Caddesi’nde olan inşaat faaliyeti, Zeytinburnu’nda hiç görülmedi.
Kamu kurumu olan TMMOB’nin bilimsel ihtarlarının kıymetini etrafındaki yıkımın tam ortasında dimdik ayakta duran Kahramanmaraş’taki İnşaat Mühendisleri Odası binası bize kanıtladı.
AKP’nin kalkınma diye takdim ettiği temel iktisadi siyaseti ‘’inşaat ekonomisi’, zelzele bölgesinde tam bir yok oluşla sonuçlandı. Yer ile yeksan olan yarı gökdelenlerin tümüne yakını son yirmi yıl içinde yapıldı. Bu gidişe siyaseten son vermezsek gibisi sonuçlar bütün sarsıntı bölgelerinde bizleri bekliyor.
21 buçuk yıl, yapılı etrafın güvenlikli hale getirilmesi için kâfi müddettir. Erdoğan’ın yazgı söylemi boşunadır. Kılıçdaroğlu’nun sarsıntının yıkımının, nedenleri ve sonuçları ile siyaset üstü bir bahismiş üzere gösterilmesine ait itirazı çok değerlidir.
Durum açıktır: AKP’nin ‘kentsel dönüşüm(!), iktisadi/siyasi/hukuki rejimi’ çökmüştür.
Acil, acil…
Depremlerin afete dönüşmesinin sonuçları gözlerimizin önündeyken ve yaşadığımız durum Marmara’da, İzmir’de ve bütün fay çizgilerinde her an yaşanması bir gerçeklikken Altılı Masa derhal, hemen aksiyon planının temellerini açıklamalıdır. Afetler konusunda çok güçlü bir araştırma, teklif, tecrübe vb. vb. güçlü bir toplumsal birikime sahibiz. Bu birikimin değerlendirildiğini görmek istiyoruz.
Depremlerin afete dönüşmesi kamusal gücün, önceliği, planlaması, önderliği, uygulaması, uyumu, kontrolü olmadan başarılamaz. Kamu faydasını tek bedel kabul eden bir türel çerçeve ve uygulama ile sağlanabilir. Yaklaşan afetlere karşı, kamunun öncülüğünde mahallî idareleri ve yurttaşı da kapsayan toplumsal seferberlik üzerine ortak yaklaşımlarını açıklamalarının tam vaktidir.
Çok bekledik, daha bekleyemeyiz: YENİ BİR BAŞLANGIÇ MECBURİDİR.” (HABER KERKEZİ)