Stand-up röportajlarının bu haftaki konuğu Çağla Alkan. Alkan pek çok komedyenden farklı olarak, sahne hayatının yanı sıra akademik bir kimliğe de sahip. Kendisi Koç Üniversitesi’nde Medya ve Görsel Sanatlar Bölümü’nde öğretim vazifelisi.
Alkan şovlarına devam ederken biz de ona sorularımızı yönelttik. Kendisine akademiyle sahne hayatının bağlantısını, Türkiye’deki stand-up kültürünü ve sansürü dair fikirlerini sorduk.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla beraberdir diye soruyorum; “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
Sahneye birinci kere komedyen Aslı Akbay’ın Beyoğlu’nda düzenlediği Açık Mikrofon’da çıktım. Amatör olarak mizah yazdığımı bilen bir reklamcı arkadaşım, “Açık Mikrofon’a gitsene, düzey çok makûs, sen yaparsın” demeseydi sahneye çıkma hamasetini bulamazdım. Neyse ki düzey söylediği kadar berbattı. Açık mikrofonların en büyük misyonu budur diye düşünüyorum, yapılan mizahın kalitesini düşük tutmak…
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
Birkaç sene evvel bir küme ünsüz komedyen olarak Göktürk’teki bir mesire yerine stand-up yapmaya gittik. Hafta sonu gündüz saatleriydi ve ailelerin mangal yaptığı bir yerdi. Ben ortamı görünce, her aklı başında insanın yapacağı formda, gösteriyi iptal edip konuta dönmeyi önerdim lakin kimse beni dinlemedi alışılmış. Kadıköy’de istediğini söylemeye alışmış bir küme tarafından o gün orada son derece uygunsuz latifeler yapıldı ve hiçbir sorun yaşanmadı. Kendi adıma çok öğretici bir tecrübeydi. O gün mesire yerinde kimsenin sahnedeki ünsüz komedyeni dinlemediğini öğrendim.
‘ŞAKA DEDİĞİNİZ ŞEY, BİR DURUMU ÇOK EKONOMİK FORMDA ANLATMAK’
Komedyenliğin yanı sıra akademik mesleğiniz de var. ODTÜ’den mezun olup Philadelphia ve Kuzey Carolina’da eğitiminize devam ettiniz, şimdilerde de Koç Üniversitesi’nde Medya ve Görsel Sanatlar Bölümü’nde öğretim vazifelisi olarak çalışıyorsunuz? Bu iki alanın birbirini beslediği ya da birbirine çomak soktuğu oluyor mu?
Çoğu stand-up’çının bilakis ben oyunculuktan gelmiyorum. Bunun avantajları ve dezavantajları var. Mizah müellifliği, alanım olan fotoğrafçılığa benziyor nitekim. Yaptığın müşahedesi kaydetme kabiliyetin ileride onu metinde kullanabilme potansiyelini belirliyor. Yüksek lisans yapmadan evvel Amerika’da bir mühlet gazetede çalıştım ve gazetecilik eğitimi aldım. Bence haber muhabirliği mizah müellifliği için çok yararlı bir pratik. Net ve ekonomik yazmayı öğreniyorsunuz. Günün sonunda latife dediğiniz şey bir durumu çok ekonomik bir biçimde anlatmak aslında.
Peki insanların bu duruma yaklaşımı nasıl? Akademinin asıl hızlı -ciddi mi demeli?- yapısına karşılık stand-up’ın sarkastik yanı nasıl yankı buluyor?
Yakın etrafımdan stand-up yapmamla ilgili olumsuz bir reaksiyonla karşılaşmadım. İşin doğrusu yakın etrafımın, bilhassa eşimin takviyesi olmasaydı bu çift kimlikli şizofrenik hayat mümkün olmazdı. O nedenle kendisine teşekkürü bir borç biliyorum. Özel hayatımı ve işimi stand-up’tan olabildiğince farklı tutmaya çalışıyorum. Lakin internet sayesinde bir noktada dünyalar çakışıyor. Hiç beklemediğiniz ve istemediğiniz vakitlerde ikinci hayatınız karşınıza çıkıyor.
‘TÜRKİYE’DE STAND-UP KÜLTÜRÜ 2021’DE BAŞLADI’
Stand-up güldürü ülkeye, kültüre nazaran çeşitli farklılıklar gösteriyor. Buradan hareketle Türkiye’deki stand-up kültürünü nasıl yorumlayabiliriz?
Türkiye’de stand-up kültürünün 2021’de başladığını düşünüyorum. Ondan evvel de stand-up yapan beşerler vardı elbette lakin bu onların ferdî yeteneği ve mahareti sayesinde oluşan istisnai bir durumdu. Büyük sayılarda insanı içine alıp yetiştirecek ve besleyecek bir sistem yoktu. Hâlâ da çok yok, lakin seyirci kitlesinin büyümesiyle o da süratle büyüyor.
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan kesitler de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu mevzuda neler söylemek istersiniz?
Ünlü komedyen Jerry Seinfeld’in de dediği üzere, “Milletin ağzı torba değil ki büzesin.” Kimin hangi bahiste latife yapacağını belirlemek mümkün değil. Kuzey Kore’de bile beşerler eminim Kim Jong-un’un gerisinden dalga geçiyorlardır. Yapılan latifenin ne derece hakikat bir atılım olduğunun belirleyicisi seyirci. Seyircinin gülerek ödüllendirdiği bir şeyi çok da tartışmaya gerek duymuyorum. İnternette yazan yorumları da ciddiye almıyorum. Alsaydım stand-up’ı çoktan bırakmıştım.
‘ZEKİCE TESPİTLER YAPMAK İÇİN GÜLDÜRÜDEN ÖDÜN VERİYORUZ’
Peki stand-up güldürü rahatsız edici bir şey midir, yani insanların kalıplaşmış fikirlerini sorgulatıp onları rahatsız etmeli midir sizce?
Herkesin konfor alanı farklı. Herkesin saldırmak istediği alan da doğal olarak farklı. Bence bir komedyen için doğal olan, uygun tanıdığı kurumu gaye alması. Öte yandan ben dahil pek çok yeni kuşak komedyen zekice tespitler yapmak için güldürüden ödün veriyorlar diye düşünüyorum. Günün sonunda beşerler sahnedeki insan tarafından eğitilmek istemiyor, güldürülmek istiyor. Sahnede zeki görünmeye çalışıyorsan yanlış yapıyorsun.
Stand-up’larınızın yanında diğer çalışmalarınız var mı? Sahnenin dışında podcast’lerde ya da çeşitli platformlarda görebilecek miyiz sizi?
Var. Halide Edip Adıvar’la ilgili kara güldürü senaryosu üzerine çalışıyorum. Kendisi idolüm olur.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
İlgilenenler şov takvimimi TuzBiber’in Instagram sayfasından takip edebilirler. Teşekkürler.