Deprem bölgesinde barınma, sıhhat, paklık, beslenme, güvenlik üzere temel gereksinimlerin bir an evvel çözülmesi hem devletin hem sivil toplum kuruluşlarının hem de hassas vatandaşların öncelikli gündem unsuru. Tüm kaynaklar bu gereksinimlerin karşılanması için devreye sokulmuş durumda. Bu düzenek kurgulandıktan sonra ise gereksinimler piramidinde bir sonraki adıma geçilecek. Türkiye Bayan Teşebbüsçüler Derneği (KAGİDER), şimdiden bu ikinci adım için baş yormaya başlamış durumda. ‘‘Depremzede bayanların istihdama, iktisada katılabilmesi için çeşitli düzenekleri devreye sokmamız lazım’’ diyen KAGİDER Lideri Emine Fazilet, çadırkentlerden, konteyner meskenlerden bayan teşebbüsçü çıkarabilmek için çalışmalara başladıklarını anlattı.
Depremin üzerinden 3 hafta geçti. Bu ortada sivil toplum kuruluşları da alanda etkin rol oynadı. Siz neler yaptınız KAGİDER olarak?
Öncelikle kaybettiklerimize Allah’tan rahmet, yaralılarımıza acil şifalar diliyorum. Cumhuriyetimizin 100’üncü yılının heyecanını yaşarken, nasıl kutlayacağız, neler yapabiliriz diye düşünürken, apansızın sarsıntı gerçeğiyle karşılaştık. Ve olağan ki artık artık bütün odağımız ve insani misyonumuz bu husus. Biz sivil toplum kuruluşları olarak bu süreçte çabucak refleks kullandık. Alana indik. Bölgedeki gereksinimlere paralel olarak tıpkı ve nakdi bir sistem kurduk. Bizim uzun yıllardır sürdürdüğümüz ‘Geleceğin Bayan Liderleri’ projemiz var. Üniversiteden mezun olmuş yahut olmak üzere olan, hayata atılmış genç bayanlara bir dayanak düzeneği olarak kurguladığımız bir proje bu. Buradaki 1200 gencimiz ortasında, sarsıntıdan etkilenenler vardı. Çabucak özgeçmişlerini eleman.net’e koyduk. Hem paydaşlarımıza, hem üyelerimize, onların özgeçmişlerini sunarak tekrar istihdama katılabilmeleri için çalışmalar yaptık. Çabucak sonuç da aldık. Önümüzdeki süreçtedaha kalıcı çalışmalar yapmak için beyin fırtınaları yapıyoruz.
Kadın bölgenin tekrar yapılanmasında nasıl bir rol oynayabilir?
Biz bu sistemde erkekler kadar bayanların da faal rol alacağını biliyoruz. Bayanın farklı bir hassaslığı var. Bir kez bayan hayat veren bir yapı. Evvel ömrü organize edecek çocukların okul gereksinimlerinden tutun da alışverişe kadar bir düzenek kuruyor. Doğal bir muhtaçlıklar piramidi var. Evvel sıhhatini, barınmasını, nefes alışverişini, düzeneğini kurguladıktan sonra piramidin bir üst katmanına geçmesi, istihdama, iktisada katılabilmesi için çeşitli sistemleri devreye sokmamız lazım.
“Bu aslında yalnızca o bölgenin değil Türkiye’nin de bir travması. Ve bu süreçte yalnızca devlete değil herkese vazife düşüyor. Kamuya da mahallî idarelere de ticaret odalarına da sivil topluma da… Kimsenin oturup yapılanları seyretme lüksü yok. Hepimiz çalışacağız. Hepimizin öncelikli vazifesi bu yaraları sarmak.”
SOMA’DA ‘BALIK TUTMAYI’ ÖĞRETTİK
Bunun için neler yapılabilir?
KAGİDER bu manada kasları güçlü bir yapı. Hatırlarsanız 2014’te Soma kazası olduğunda çabucak orada işi olmayan bayanlara iş imkânları yarattık. Biz onlara balık tutmasını öğretip artık konutlarına gelir getirebilecekleri bir mekanizmayı kurguladık.
Bundan sonraki süreçte de aslında KAGİDER’in yapacağı en yeterli aksiyon, bayanın eşit şartlarda toplumda var olması, iktisada direkt dahil olması, istihdamda var olması ve hatta girişimcilikte güçlendirilmesi için bir kurgu yaratmak.
Çadırkentlerden, konteynerlerden kelam ediyoruz. Çadırdan bayan teşebbüsçüler çıkartmak mümkün mü?
Kesinlikle mümkün. Lakin bu hususta bir müddete muhtaçlığımız olduğunu hepimiz biliyoruz. Teşebbüsçü bayanlar krizleri fırsata dönüştüren refleksler kullanabiliyor. Lakin o refleksi kullanabilmeleri için öncelikle rehabilite olmaları gerekiyor. Bunun için de takviyeye gereksinimleri var. ‘Ben senin yanındayım. Sana nasıl yardımcı olabilirim ve birlikte nasıl dayanışıp, seni ileriye taşıyabiliriz’ cümlelerini duymaları lazım.
Önce rehabilitasyon koşul. Pekala sonra?
Ama akıllı yerleşim üniteleriyle bu yapılabilir. Biz bayanların dijitalleşmesinden tutun, rehabilitasyonuna kadar her şeyi ayrıntılı düşünüyoruz. Ancak süreksiz konaklama yapılanmalarında dahi çok işimiz var. Oraya çocuklara yuva götürülmesinden tutun da bayanların sosyalleşebilecekleri, tahminen de küçük küçük iş imkânlarını da yaratacak alt sistemler kurgulanmalı. Pandemi sürecinde hepimiz uzaktan çalışmayı test ettik ve mümkün olduğunu gördük. Artık bu metot oralarda, binalar, işyerleri kurulana kadar daha yaygın olarak kullanılmalı. Bunun için de dijitalleşme konusunda o altyapıların sağlanması gerek. Bu sayede beşerler işini kaybetmeden, uzaktan çalışmaya devam edebilir.
“Çadırda yahut konteynerde kalan bir bayanın evvel imkânlarını rahatlatmak, rehabilitasyonunu, özgüvenini sağlamak gerekiyor. Çocuklarının rahatını ve aile sistemini kurguladıktan sonra piramitte bir sonraki etaba geçilebilir. O etap da çalışmak. Hepimizi çalışmak güzelleştirecek.”
ALIMLARI ZELZELE BÖLGESİNE YÖNLENDİRELİM
Son periyotta insanların muhtaçlıklarını zelzele bölgesindeki üreticilerden karşılama konusunda bir eğilimi var. Toplumsal medyada bölgedeki üreticilerin listeleri paylaşılıyor. Sizin bayan girşimcilere bu türlü bir dayanağınız olacak mı?
Arkadaşlarımız oradaki üretici bayanların, kooperatiflerin listesini tutuyor ve biz hem toplumsal medyamızda hem kendi network’ümüzde ve de alışılmış ki ticaretinkadınları.com’da bölge bölge, dal kesim ulaşılabilecek bir veri paylaşıyoruz. Aslında şu anda Hatay’da bir eser almak istiyorsanız ticaretin bayanları nokta com’a girdiğinizde Hatay’daki bayan üreticiler çıkıyor. Direkt irtibat kurup, onları tedarik zincirlerinize dahil edebilirsiniz. Arkadaşlarımıza, üyelerimize de bölgeden alım yapmayı öneriyoruz.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER’DEN DAYANAK İSTEYECEĞİZ
Uluslararası alanda çalışmalarınız olacak mı?
Önümüzdeki günlerde Birleşmiş Milletler’e (BM) gidiyoruz. BM’nin her yıl 8 Mart’ta bayan kurulu toplantıları oluyor. Biz de burada bir projemizi öne çıkartıyoruz. Bu sene BM’de dijital platformumuz ticaretinkadınları.com’u anlatacağız lakin bu ortada olağan zelzele bölgesinde yapacağımız projeleri de gündeme getireceğiz. Birleşmiş Milletler bu hususta değerli takviye sistemlerinden birisidir. Vakit zaman ekonomik vakit zaman da bilgi ve donanım dayanağı sunabilirler. Onlardan hem tavsiye hem maddi dayanak almak, tecrübelerinden faydalanma amacımız var.
KREDİ VE TEŞVİK İÇİN LOBİ DE YAPARIZ
Kadınları nasıl destekleyeceksiniz… Eğitim mi, kredi imkânları mı… Neler yapılabilir bu mevzuda?
Biz genelde birtakım eğitim ve mentörlük sistemlerini kuruyoruz. Kredilendirme ve teşvik sistemleri konusunda ise lobicilik faaliyetleri yürütüyoruz. Gereksinimleri görüp bayanların istihdamda, iktisatta eşit şartlarda var olması için farklı takviye sistemlerini devreye sokmaya çalışıyoruz. Bunu hem milletlerarası bankalarla konuşacağız hem devletten de beklentilerimizi ortaya çıkaracağız. Burada kıymetli olan o bölgedeki bayanların rehabilite edilip erkekler kadar istihdama dahil olabilecekleri potansiyeli yaratmak. Kendini tekrar var etmek isteyen bayanlara bir şuur oluşturup bir eğitim vermek ve yol gösterici olmak. Yani yalnızca eğitim verip çıkmak değil, o eğitimi verdikten sonra takip düzeneğini oluşturacaksınız. Onun entegre olabilmesi için de farklı sistemleri devreye sokacaksınız. Olağan orada mahallî idarelerle ve devletle de işbirliği yapmamız lazım. Yoksa tek başımıza olmaz. Bölgeyi kalkındırmak ve yine düzlüğe çıkartmak için hepimize iş düşüyor.
TEDARİK ZİNCİRİNE BAYAN DA DAHİL EDİLSİN
Devletten beklentileriniz nedir bayanın iş hayatında güçlenmesi için?
Biz bir yasa önerisi hazırladık. Zira gördük ki kamuda, lokal idarelerde bayan tedarikçilerden eser ve hizmet alımı konusunda refleks kullanılmıyor. Dedik ki liyakat ve yeterliliği olduğu sürece bayanı tedarik zincirine dahil ederseniz, o vakit bayan kendini kanatlarıyla uçabiliyor. Şu anda bunun lobicilik çalışmalarını da yapıyoruz. Türkiye Belediyeler Birliği’yle bu bahiste bir protokol imzaladık. Artık bölge bölge belediyelerle, mahallî idarelerle,o bölgedeki bayan girişimcilerin güçlendirilmesi için düzgün niyet protokolleri imzalıyoruz.
ALTYAPI OLURSA FİYATSIZ EĞİTİM ÇABUCAK BAŞLAR
Online eğitim programlarınız da var mı?
Pusula.org diye bir dijital eğitim platformumuz var. Pandemiden evvel kurmuştuk ancak her periyot güncelleniyor. Mesela artık dijitalleşme eğitimleri konacak. Yeni modüller hazırlandı. İş planı nasıl yapılır, mukavele nasıl hazırlanır üzere bilgiler de memleketler arası bankaların çeşitli fonlamaları ve teşvik düzeneklerinin duyuruları da var. Şayet zelzele bölgesinde altyapı kurulursa, bayan teşebbüsçüler bu eğitimleri de fiyatsız halde alabilir.
HALI TEZGÂHLARI ÇABUCAK KURULABİLİR
Deprem bölgesinde daha evvel hiç çalışmamış bayanlar için de mikro projeler yapılabilir mi?
Çok evvelce Erzurum’da bir sarsıntı olmuştu. Çabucak bir halı kursu yapalım dedik. Ve halı tezgâhlarını alıp götürdük. Ve bayanlar gerçekten rehabilite oldular orada sonra onu İzmit sarsıntı bölgesine de taşıdık. Geçen gün Gaziantep’teki bir bayan teşebbüsçü lideriyle da konuştum, ‘Adıyaman’da bu türlü bir yer var. Çabucak bir çadır kuralım. 40 tane tezgâhımız var. Çabucak projeyi hayata geçirelim’ dedi.
‘34 ÜLKE İÇİNDE 6’NCI SIRADAYIZ’
KAGİDER olarak 20 yılınızı doldurdunuz. Bu 20 yıllık seyahatte Türkiye’de bayan girişimcilerin nasıl bir aralık kat ettiğini gözlemlediniz?
KAGİDER 2002 yılında birinci kurulduğunda bayan girişimcilerin oranı yüzde 4’lerdeydi. Artık yüzde 14’lerde çıktı. Patent başvurusu yapan teşebbüsçü bayan sayılarına baktığımızda ise Türkiye 34 ülke içinde 6’ncı sırada. Yeterli bir düzlemde gidiyoruz. Tahminen de istikrarlı gidiyoruz fakat daha süratli gitmemiz lazım. Daha süratli büyümemiz lazım. İstihdama baktığınızda bayan oranı hâlâ yüzde 30.8’lerde. Münasebetiyle yarı potansiyelimizi hayata geçiremiyoruz. Hele bir de genç nüfusa baktığımız vakit dört genç bayanda üçü ne yazık ki işsiz. Münasebetiyle gidecek çok yolumuz var.
KADIN TEŞEBBÜSÇÜLER KRİZLERİ FIRSATA ÇEVİREBİLİYOR
Pandemide de evvel işini kaybeden bayanlar oldu değil mi?
Evet pandemide işini kaybeden bayan sayısı arttı. Ancak şunu görüyoruz ki bayan girişimcilerde krizi fırsatlara çeviren bir yapı var. Bayan işini kaybedince aileyi geçindirmek, hayat şartlarını stabil tutmak için girişimciliğe yöneldi. Pandemiden sonra bayan teşebbüsçü oranı artış gösterdi. Bilhassa ürnlerini e-ticarette satma konusunda büyük etap kaydetti bayan teşebbüsçüler. Neredeyse yüzde 96’lık bir artış kelam konusu.
EMİNE FAZİLET KİMDİR
2019 yılından bu yana KAGİDER başkanlığını yürüten Emine Fazilet, Notre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu. 1985’ten bu yana mesleğine Fazilet Holding İdare Heyeti Üyesi ve Hukuk Danışmanı olarak devam eden Fazilet, 1990’dan 2017’ye kadar Türk Hava Yolları’nda Müşavir Avukat olarak da çalıştı ve emekli oldu. UNESCO Türkiye Ulusal Kurulu Toplumsal Cinsiyet Eşitliği İhtisas Komitesi Üyesi pozisyonunda olan Fazilet, Sektörel Dernekler Federasyonu (SEDEFED) Lider Yardımcısı ve UNESCO Global Etik ve Sürdürülebilir Kalkınma İstanbul Merkezi’nin de kurucuları ortasında yer alıyor.
Fotoğraflar: Murat ŞAKA