Michelle Starr
Kozmik tabirlerle vakit ölçekleri hakikaten de kavrayamayacağımız kadar büyük olsa dahi, en küçük bakteriden en büyük galaksiye varıncaya dek, vefat ufukta uzanmaktadır. Sonuçta, son ışık göz kırptığında ve kalan tek şey meyyit yıldızların soğuk ve ağır vücutları olduğunda, kozmosun kendisi de sona erecektir.
En azından, elimizdeki kozmolojik modellerde durum bu türlü görünüyor. Ya cihan soğuk bir mevtle sona ermekten fazla dev bir kozmik akciğer üzere yine ve yine çöküp tekrar şişiyor ve tekrar çöküyorsa?
HÂLÂ KARŞILIK BEKLEYEN BİR SORU VAR
Bahsi geçen, tam manasıyla yaygın biçimde kabul gören bir teori değil; yeniden de kimi kozmologların gözünde cihanımız, başlangıcı ya da sonu olmayan uzun vadeli bir doğum, vefat ve tekrar doğum serisinden sadece biri, yani bir ‘Büyük Patlama’ değil, ‘Büyük Sıçrama’ olabilir.
Şimdiyse fizikçiler, ‘Büyük Sıçrama’ hipotezinin -daha evvelki sürümlere dair büyük sıkıntıları çözen- en son sürümünün, hâlâ ziyadesiyle büyük sınırlamalara sahip olduğunu gösterdiler.
Buffalo Üniversitesi’nden fizikçi Will Kinney, “İnsanlar kozmosu geçmişe hakikat sonsuz kılabilmek için ‘sıçrayan evrenler’ fikrini ortaya attılar; buna rağmen, bizim gösterdiğimiz şey, bu modellerin en yeni sürümlerinden birinin de işe yaramadığı” diyor.
“Entropiyle temaslı meseleleri gözden geçiren bu yeni model tipinde, cihanın döngüleri mevcut olsa bile, tekrar de bir başlangıcı olması gerekiyor.”
Şu anda, cihan hakkındaki en çok kabul gören model, ‘tekillik’ diye isimlendirilen bir başlangıç noktasından ortaya çıktığını lisana getiriyor. Bundan yaklaşık 13,8 milyar yıl evvel bildiğimiz haliyle cihan, bilinmeyen bir nedenle, inanılmaz derecede ağır bir vakit ve uzam kesiminden genişlemeye başladı.
Ne yazık ki, ‘Büyük Patlama’ açıklamasını destekleyen modellerin bunun üzere bir tekilliğin neye benzeyebileceğine dair söyleyeceği çok az şey var.
‘BÜYÜK SIÇRAMA’ BİR CEVAP BULABİLECEK Mİ?
Buna bir alternatif olarak üretilen ‘Büyük Sıçrama’ hipotezi, tekillik meselesini büsbütün bir kenara bırakarak ondan kaçınabilir. Bundan fazla, çökmekte olan bir cihan, buna misal bir model kırılma anına erişmeden evvel tekrar toparlanacaktır.
Diğer yandan, hipotez kendi meselelerini da beraberinde getiriyor. Sonsuz bir ‘sıçrayan evren’, cihandaki düzensizleşmenin ölçüsü olan ‘sonsuz büyüyen entropiyi’ de içinde barındırıyor olmalı. Şayet Büyük Patlama sonsuz bir patlama serisinden sadece biriyse, hâl böyleyken entropi hakikaten de yüksek olmalıydı; ancak bu türlü değildi. Aslında, şayet cihan Büyük Patlama’da entropi açısından yüksek olsaydı, bildiğimiz haliyle var olamazdı.
Büyük Sıçrama, 2019 yılında, on yıllardır hipotezin önünü tıkayan bu kıymetli pürüze tahlil getiren gözden geçirilmiş bir modelin yayınlanmasıyla bir müddetliğine yine gündeme taşındı. Araştırmacılar, kozmosun her bir döngü ile genişlemesinin, bir sonraki sıçramadan evvel kozmosu başlangıç haline geri döndürecek kadar entropiyi seyrelttiğini fark ettiler.
Bu, Büyük Sıçrama’yı akla yatkın bir kozmolojik model olarak masaya geri döndüren büyük bir adım oldu; ne var ki artık, öteki bilim insanları, bilim insanlarının en uygun yaptığı şeyi yaptılar. Gözden geçirilmiş modelde yeni bir sorun buldular.
ENTROPİ, BİR BAŞLANGICI ZARURÎ KILIYOR
Kinney ve yeniden Buffalo Üniversitesi’nden bir fizikçi olan meslektaşı Nina Stein, birtakım hesaplamalar yaptıktan sonra döngüsel bir cihanın sonsuza dek geçmişe uzanamayacağını keşfettiler.
Kinney, “Kısaca söylersek, entropi sorununu çözerken, kainatın bir başlangıca sahip olması gereken bir durum yarattığınızı ortaya koyduk” diyor. “Kanıtımız, genel bağlamda, genişleme aracılığıyla entropiyi ortadan kaldıran rastgele bir döngüsel modelin bir başlangıca sahip olması gerektiğini gözler önüne seriyor.”
Bu, döngüsel cihan fikrinin karanlık sularda batıp gittiği manasına gelmiyor. Araştırma takımı, yayınladıkları çalışmanın fizikçi Roger Penrose’un ‘uyumlu döngüsel kozmoloji’ diye anılan döngüsel cihan modeli bağlamında geçerli olmadığının altını çiziyor. Tekrarlanan bir cihan yaklaşımına nazaran, her bir döngü, rastgele bir daralma dönemi olmaksızın sonsuza dek genişler. Bu ziyadesiyle karmaşık bir fikir ve daha fazla araştırmaya muhtaçlığı var.
Yine de şimdilik, Büyük Sıçrama’nın en azından uygulanabilir halde kalması için üzerinde biraz daha baş yorulması gerektiği ortada.
Stein, “Daha evvel hiçbir şeyin, hatta vaktin var olmadığı bir nokta olduğu fikri, bizi ve başka bilim insanlarını rahatsız ediyor ve ondan evvel neyin var olduğunu bilmek istiyoruz” diyor: “Öte yandan, anladığımız kadarıyla, entropi sıkıntısını kıymetlendiren modellerde bir ‘başlangıç’ olması gerekiyor. ‘Bundan evvel ne vardı?’ sorusunun yanıtı olmayan bir nokta mevcut.”
Kaynak: Science Alert
Çeviren: Tarkan Tufan