Bilinen dünyanın gizemlerle dolu coğrafyaları; Makedonya Krallığı, Yunan birliği ve Pers İmparatorluğu. Bunların ötesindeyse bilinmeyen bir dünya ve bu dünyanın fatihi olmakta adım adım ilerleyen genç ve hırslı bir önder: Büyük İskender. O, büyük filozof Aristoteles’in sadık öğrencisi, tarih sahnesinde eşi gibisi görülmemiş askerî başarılara imza atmış bir kumandan ve kıvrak zekâsıyla Pers İmparatorluğu’nu dize getirmiş bir hükümdardı. Babası Kral Philip’in akabinde kadim düşmanları kibirli Yunan birliğinin baskısına başkaldırıyor ve Perslerden alacağı intikam için hazırlanıyordu. Bu uğurda Persepolis’ten Hindistan’a, Maveraünnehir’den Babil’e dünyayı dönecek ve eşsiz başarılara imza atacaktı. Tarihçi Okay Tiryakioğlu’nun kaleminden zekâsı, liderliği ve azmiyle pek çok hükümdara ilham olmuş bir dünya fatihinin sürükleyici ve derinlikli öyküsü: “İskender: Dünyayı Değiştiren Hükümdar” kitabı geçtiğimiz günlerde Timaş Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Biz de Tiryakioğlu ile yeni kitabını, son zamanlardaki tarihi romanları ve dizileri konuştuk.
ÖYKÜNÜLMÜŞ BİR ASKER
“İskender” kitabında okuyucuya nasıl bir Büyük İskender portresi sundunuz?
Makedonyalı İskender, dünya harp tarihi için başat bir isim. Ordularının kuruluş ve nizamından, silah teknikleri, harp metotları ve alanda geliştirilmeye açık girift taktiklerine; askeriyle olan baba-oğul ilgisinden, harp esirlerine karşı adil tavrına kadar tüm düzeylerde örnek alınacak bir mareşal. Hiç kuşkusuz kayıtlı tarihte isimlerini takdirle andığımız, Julius Sezar, Halid bin Velid, Tarık bin Ziyad, Hannibal, Fatih Sultan Mehmet, Pir Şamil ve Napolyon Bonapart üzere kaç büyük mareşalin eğitim ve gelişimlerinde öykünülmüş bir asker ve birebir vakitte devlet adamı. Bu romanımda İskender’in hayatını işlememin öncelikli nedeni de bu. Pek çok örnek vasfı bünyesinde toplayan ve hayata çok erken veda eden bu genç adam, yıllardan beri kaleme aldığım pek çok asker ve devlet adamının başöğretmen kabul ettiği bir figür. Büyük İskender sadece bir asker değil, hasebiyle metin boyunca okuyucu, İskender’in sırf askeri ve siyasi kimliğiyle yüzleşmeyecek; tıpkı vakitte onun insani kimi noksan istikametlerini görecek ve hegemon Yunanlıların baskısıyla büyük bir isyana yönelmiş ruhunun karanlık taraflarıyla da karşılaşacak. Esasen bir anlatıyı içselleştirmemiz, metindeki karakterlerle kurabileceğimiz empatiyle hakikat orantılıdır.
ROMANLAR GERÇEĞE SADIK KALMALI
Bu kitabınız ile okurlarınızın zihninde oluşturmak istediğiniz fikir nedir?
Temel niyet, her ne kadar genç olursa olsun eğitimini ciddiye alan, bunun için çabalayan hocalarıyla irtibatını mutlak hürmet ve sevgi çerçevesinde kuvvetli tutan; ayrıyeten Batılıların ‘otodidakt’ dedikleri şahsi eğitimi konusunda okul dışında da uğraşlı bir gencin hayatında imkansız diye bir mevhumun olmayacağı. Sözgelimi Yavuz Sultan Selim Han, şehzadelik yıllarından itibaren ister seferde isterse hazarda kitaplarını yanından ayırmayan, geceleri birkaç saatlik uykuyla yetinip kelebek gözlüğü gözünde olduğu halde uzun saatlerini okuyarak geçiren, ilim aşığı bir başkandı. Bu ona yalnızca derin bir ruh ve ilim dünyası kazandırmakla kalmadı, İskender’in seferleri ve harp teknikleri üzerindeki uzun vadeli okumalarıyla muharebe alanlarında birçok başarılara mührünü vurmasını sağladı.
Sizce tarihi roman büsbütün tarihi şahsiyetlerin hayat hikayesine sadık mı kalmalıdır?
İster şahıs ister devir romanları olsun, metin tarihi gerçekliğe mutlak manada sadık kalmalıdır. Bunu zorlayacak bir kurgusal taban, anlatının temellerini zayıflatır ve kısa müddette çöküşü getirir. Halbuki kurgunun emeli gerçeği zenginleştirerek aklımızda kalıcılığını artırmak ve bu sayede metninin temellerini sarsılmaz kılabilmektir. Bu noktada edebiyatın gücü eşsizdir. Şöyle bir örnek verirsem daha anlaşılır olacağına inanıyorum: 2000 yılında Steven Pressfield’in ‘Ateş Geçitleri’ isimli meşhur romanının birinci baskısını okudum. Thermopylae Savaşı’nın kurgusal ayrıntıları öylesine güçlüydü ki muharebe alanının tozu dumanı ve kan kokusunu adeta genzimde hissediyordum. Bu sayede romanın gerçek kahramanlarının her birini bugün hâlâ ismen hatırlar, fiziki özelliklerini dahi tek tek sayabilirim. Tarih, düzgün bir edebiyatçının elinde gerçeğe daha yakındır. Günümüzde tarihi edebiyat yaygın bir tıp değil. Televizyon ve sinemada bu konu zıddı olsa da dünyada ve ülkemizde önemli manada tarihi edebiyatla uğraşan birkaç temel isimden oburunu göstermek hayli güç. O yüzden ferdî etkilenme daha fazla diyebilirim.
Ciddi bir tarih dizisi furyası da hakim. Senaryosunu tarihten alan bu tıp dizilerin halkın genel tarih şuurunun gelişmesi konusunda bir tesirinin olduğunu düşünüyor musunuz?
2011 yılından bu yana tanınan tarihi diziler mevcut ve en eleştirilen örnekleri bile toplumda gerçeği öğrenmek konusunda genel bir merak oluşturdu. Bu durumla ilgili en çarpıcı örnek, merhum Halil İnalcık Hocamızdır. Kendisi vefatından önce yazdığı son akademik kitapların tamamının bestseller listesine girdiğini görünce hayretini söz etmiş ve bunun toplumda uyanan genel ilgiyle alakalı olduğunu şahsen söylemiştir. Hiç kuşkusuz bu yönelimde tarihi dizilerin rolü çok büyük. Yıllar içinde şahsi birkaç deneyimimle de söyleyebilirim ki tarihi dizi ve sinemalara mevzu olan büyüklerimizin toplum katındaki manevi makamlarına gerekli hassasiyet gösterilmediği takdirde, o imal da gereken ilgiyi görmüyor. Türk toplumunun çabucak her bölümünde görülebilen bu hassaslığa diğer milletlerde rastlamak güç.