ERCAN ÇALIŞIR / BURSADA BUGÜN
BURSA (İGFA) – BUSİAD’ın marka aktifliği Çekirge Toplantıları’nda bu hafta Küresel para ve döviz piyasalarında son gelişmeler ve beklentiler konuşuldu.
BUSİAD İdare Konseyi Lideri Buğra Küçükkayalar’ın konuşmasından satır başları şu halde;
Bugün sizleri böylesine hoş bir ortamda ağırlamakla birlikte, bahsimizin çok ağır olduğunun da farkındayız. Hepimiz önümüzü görmek istiyoruz. Hem ülkemizde hem de dünyada, istikrar, itimat ve öngörülebilirlik ortamı en büyük isteğimiz. Lakin geldiğimiz noktada, bu kısa mühlet için çok da mümkün görünmüyor.
Bir yanda Rusya-Ukrayna Savaşı ve savaşın getirdiği karşılıklı ambargolar öteki yanda Tayvan üzerinden ABD-Çin tansiyonu, artan emtia fiyatları, güçte yokluk hali, çok yükselen, denetimden çıkan ve kısa müddette fren izini göremeyeceğimiz bir enflasyon, öteki yanda bu enflasyona karşı, dünyanın en güçlü iki iktisadı ABD ve AB’nin faiz silahını kullanması ve bunun akabinde sakinlik ve tahminen de stagflasyon beklentisi.
Bunlara ülkemiz iktisadının vereceği yansılar çok kıymetli.
Bugünkü konuşmacımız, Doğan Yatırım Bankası Hazineden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Sn. Murat Selamoğlu’nun, “Global Para ve Döviz Piyasalarında Son Gelişmeler ve Beklentiler” başlıklı sunumuyla, bizi bir kesim aydınlatacağını umuyorum. Zira biz iş insanları, bir müddettir dalgalı ve sisli bir denizde, taraf bulma araçları çalışmadan karaya ulaşmak için çabalayan kaptanlar üzereyiz.
Uğraşımız paradan para kazanmak değil. Para piyasalarındaki gelişmelerin geleceğe yönelik kararlarımıza ve üretimimize tesirlerini anlamaya ve bu tesirlerden olabildiğince az ziyan görerek risklerimizi yönetmeye, üretimlerimizi ve hizmetlerimizi sürdürmeye çalışıyoruz. O nedenle geçtiğimiz ay birincisini yayınladığımız ve gelecek ay da ikincisi için hazırlandığımız, BUSİAD İktisadi Yönelim Anketi’nin sonuçlarından biraz bahsetmek isterim.
Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Özdemir’in katkılarıyla gerçekleştirdiğimiz çalışmada, Bursa iş insanın tüm şiddetli şartlara karşın, üretimden geri durmadığını, büyümeye katkı vermeye devam ettiğini gördük.
Ayrıntılarını ağustos ayı sonunda yayınladığımız çalışmada bulacağınız üzere, iş insanlarımızın fiyatlardaki artışların ve çalışan fiyatlarındaki yükselişin devam edeceğini düşündükleri, ona karşın yatırımdan kaçınmadıkları ve gelecekten umutlu oldukları ortaya çıktı.
Biz BUSİAD olarak, kentimize ve iş insanımıza güveniyoruz. En büyük özelliğimiz esnekliğimiz.
Dünyada meselelere tahliller üretmede bu kadar esnek olabilen nadir ülkelerden biriyiz diye düşünüyorum. Bu hoş özelliğimizi kurumsallaşmada, markalaşmada, dijitalleşmede ve katma pahalı eserler üretmede de daha fazla kullanabilmeliyiz.
Avrupa’daki sakinlikten bahsedilirken bunun ülkemize tesirinin de yüksek olacağı söz ediliyor.
Bu mümkün olmakla birlikte bu esnek yapımız ile lojistik yakınlığımızın bize avantaj getireceğini düşünenlerdenim ferdî olarak.
Ayrıca bu periyotta elde edeceğimiz avantajların ilerideki hoş günlerde katbekat ziyadesiyle bizlere geri döneceğine de inanıyorum. Bu şartlarda üretmekten geri durmayan bir topluluk, uygunlaşan şartlarda kim bilir neler yapar?
Günümüzde, ileride ve her vakit hepimize gerekenin itimat, istikrar ve öngörülebilirlik olduğunu bir kere daha vurgulamak istiyorum.
Büyümemiz yüksek görünse de sürdürülebilir ve kapsayıcı olmalı, amaçlardan olabildiğince az sapmaların yaşandığı, makroekonomik gayeler ortasında tutarlılığın olduğu ekonomik programlar uygulanmalı, bilhassa tarım bölümü ve iklim değişikliğine yönelik uzun vadeli siyasetler belirlenmeli, verilen teşviklerin kesinlikle tesir değerlendirmesi yapılmalı.
Tüm bunların gerçekleştirilmesinde ilgili kurumlar ve siyasetler ortasında uyumun sağlanması da çok değerli.
Sözlerime son vermeden evvel, siz üyelerimizin BUSİAD İktisadi Yönelim Anketi’ne iştirak noktasında dayanaklarınızın devamlı olmasını beklediğimizi de hatırlatmak isterim. Bizim idare olarak kıymetli bir misyonumuzda sizlerin sözcüsü olarak gerek ekonomik gerekse ilgi alanlarımızı içeren başka tüm mevzularda olumlu ve olumsuz görüş ve tekliflerimizi kamuoyu ile paylaşmak.
Katılımınız için sizlere ve gecemize katkılarından ötürü Doğan Yatırım Bankasına Genel Müdürü Sayın Hulusi Horozoğlu şahsında çok teşekkür ederim.
Hepimize istikametimizi daha uygun görebildiğimiz sağlıklı, huzurlu, istikrarlı ve verimli günler dilerim.
Doğan Yatırım Bankası Hazineden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Murat Selamoğlu’nun konuşması şu formda;
“DÜNYA OLARAK DÜŞÜK ENFLASYON YAŞANAN 20 YIL GEÇİRDİK”
Çin’de, kırsal alandan endüstrileşme kentlere, ABD üzere ülkelere nizamlı göç yaşanmaya başlamışken Çin, maliyeti arttırmadan artan hacimlerde dünyaya imal eserleri ihraç etmeye başladı. Rus gazının AB’ye ihraç edilmesiyle birlikte düşük enflasyon yaşadığımız 20 yıl geçirdik.
Rusya- Ukrayna Savaşı’ndan evvel bir şeyler değiştiğini görüyorduk. Trump, Meksika sonlarını kapatmaya başlamıştı. ABD’ye göçü engelleyen, ABD’yi öne koyma amacı olan bir idaresi vardı. Bununla birlikte dünyada korumacılık yeşermeye başlamıştı. Son olarak ise 1 yıl içinde jeopolitik sistem sağlanmaya çalışılıyor. Kartlar yine dağıtılıyor. Hakimiyet gayreti var ve bu tahminen de onlarca yıl alacak.
“MERKEZ BANKALARININ İŞİ HİÇ OLMADIĞI KADAR ZOR”
Jeopolitik sistemin dizayn edilmeye başlandığı bu periyotta arz ve talep istikrarı de değişmeye başladı. Son periyotta arz taraflı tesirler ön plana çıktı.
Bunda tedarik meseleleri, dış ticareti muhafazacı siyasetler, etken olabilir. İçinde bulunduğumuz periyoda ‘Küresel Çatışma’ devri diyebiliriz. Ekonomik alana yansıyan bir gayret. Hem araç hem de hedef olarak ekonomik savaş tam ortasında. 2 yıl boyunca pandemi periyodu ve sonrasında ki tedarik kırılması ve bozulmasını da buraya eklemeliyim.
Eskiden enflasyonla uğraş gerçekten daha kolaydı. Genelde konjektürel iş döngüsü meseleleri ile baş ediliyordu. Merkez Bankalarının işi hiç olmadığı kadar güç. Ülke idarelerinin hangi seçimlerde bulunduğu daha değerli bir hal aldı. Biz finansal siyasetlere bakarken FED kararlarını takip ediyorduk. Artık ülke idarelerini takip edeceğiz. MB’lerin piyasalara hangi iletileri verdikleri çok kıymetli.
“ENFLASYON UZUN YILLAR KALICI OLABİLİR”
MB’ler enflasyon çıpasını kaybetmemek için çalışıyor. Bu beklentileri denetim altına almaları gerekiyor. Ve bunu sağlayamazlar ise enflasyon uzun yıllar kalıcı olabilir.
Son 2 yılda enflasyonun yükselmesi ile birlikte; FED ve AB Merkez Bankası net ve kararlı adımlar atıyor. FED uzun bir devir süreksiz olduğunu söylemişken geri adım attı ve aksiyon almaya başladı. Faiz arttırımına başladı.
AB Merkez Bankası’nın işi çok daha sıkıntı. Çok üyeli bir yapı ve her ülkenin bir söylemi olacak. Her iki banka da faizleri üst çekmeye başladı. Likidite de azalmaya gidiyorlar. Varlık fiyatları da bu nedenle aşağı istikametli hareket ediyor.
“EMTİA VE GÜÇ SİLAH OLARAK KULLANILABİLİR”
Belirsizlikler ve tehditler bekleniyor. Önümüzdeki 6 aylık devirde emtia ve güç silah olarak kullanabilir. Rusya buna başladı. Tedarik zincirinde yeni aksamalar yaşanabilir. Daha fazla ve kapsamlı yaptırımlar gündeme gelebilir.
Enflasyon döngüselden fazla yapısal bir sorun oldu. Covid sonrası tekrar açılmanın tesirleri, talep uyarıcı siyasetlerin son bulması, çok kutuplu yeni dünya tertibine geçiş ile birlikte yapısala dönüşen enflasyon, çok daha kalıcı bir sorun halini alacak üzere duruyor.
Burada MB’lerin siyasetlerini anlamak gerekiyor. Siyasi ve jeolojik bakış açısı da kıymetli. Dünyanın ve liderlerin ne düşündüğü çok kıymetli. Hudutları nerelere kadar zorlayabilirler, savaşlar yayılır mı? Hususun uzmanı da olsanız savaşların nereye evrileceğini kestirmeniz çok güç.
Azerbaycan – Ermenistan ile Tayvan- ABD- Çin üzere örnekler verilebiliriz.
Rusya AB’ye gazı keserse, bu kış AB halkları tahminen de hükümetlerde değişim isteyecektir. Bunları bilmek çok sıkıntı. Varsayım etmek çok güç ancak baş yormak gerekiyor.
FED son derece kararlı duruş sergiliyor. Kesin faiz oranı yani siyaset faizinin kaçlara kadar çıkacağını ne FED, nede biz biliyoruz. Geçen seneye kadar enflasyonun süreksiz olduğunu söylüyorlardı.
Faizlerin yükseldiği ABD’de iktisadın yavaşlayacağı kesin ancak ne kadar yavaşlayacağı soru işareti.
Herşeye karşın ABD için şahsen ben karamsar değilim. Pozisyonu ve ithalatının az olması nedeniyle 1-2 yıl içinde toparlayacağını düşünüyorum.
“TÜRKİYEDE’DEKİ SİSTEMİN BAŞARILI OLMA İHTİMALİ VAR”
AB’nin işi hakikaten güç. Lokomotif olan Almanya’da yaşanan sakinlik öbür üye ülkeleri etkileyecektir. AB Merkez Bankası’nın faiz artışları ve sinyalleri ile kararlı üzere ilerliyor. İtalya kamu borcu yüksek olan ve borç sarmalından çıkamayan, Almanların lütufları ile devam eden bir ülke. Başka küçük ülkeler de var ama onlar değersiz denebilir.Kış aylarında güç fiyatlarının denetimden çıkması, kapasite kullanımını yani istihdamı zorlayıcı tesirlerini görebiliriz.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’na gelirsek; yüzde 80 enflasyon olan bir ülkede bonolar, tahviller yüzde 10’larda. Bu olamaz. Bu sistem sürdürülebilir değil. Bunu herkes görüyor. Yalnızca büyüme odaklı gidilen, enflasyonu öncelemeyen bir sistem yürütülüyor. Hükümette bunu bu biçimde tabir ediyor. Bu sistem başarılı olur mu dersek; olabilir. bir ihtimali illaki var. Lakin olmazsa sahiden güç vakitler geçireceğimiz vakitler geçireceğiz.