Çocuk yerin kalbidir. Bir yerde çocuk yoksa bitkisel hayat kelam konusu olabilir. Yer vardır, beyin hayattadır fekat yer temelinde yaşamamaktadır. Birtakım yerlerse kalbi olan çocuklara kalp olmakla azap olmak ortasındadır. Yani çocuğun varlığı yeri kalbe ulaştırsa da sağlıklı hislerle vardıramayabilir. Nihayetinde çocuğun varlığını belirleyen de tekrar çocuk olmayanlar. Yalnızca varlık değil, yer ile çocuk ortasındaki irtibatı oluşturacak ve ebediyyen son bulmayacak anıları nakşedecek kuralları sunan da insanoğludur…
İnsanın yerle kurduğu bağ taşradan kente değişkenlik gösterirken, çocuğun yerle ve çocuk olmayanların çocukla kurduğu bağ de farklılık arz eder. Yani aslında çocuklarla muhatap olan ve çocuklarla yaşayan herkes kendi çocukluğundan kaçarken çocukların yetişkinliğine not bırakır.
ÖZ YURDUNDA GARİP, OKUL YURDUNDA PARYA!
Anadolu’da bu görüntünün en bariz yaşandığı yerler yurtlardır sanırım. Çağdaş vaktin taşrada getirdiği öge olan yurt, örgün zarurî eğitime ulaşması gereken çocuğun tek seçeneği haline geliyor. Çünkü taşrada her yerde okul olamıyor ve uzak yerlere gidip gelme sorunu çocukların birlikte kaldığı yurtlarla çözülüyor. Ve elbette yurt olgusu taşrada yaşayan ve tahsil hayatını konutundan uzakta geçirmek durumunda olan çabucak her çocuğun zinhinde de kalbinde de yer meblağ.
Ferit Karahan’ın ikinci uzun metraj sineması Okul Tıraşı bu türlü bir bellek ile yurt olgusunu, yurtta çocuk olmayı ve yetişkinlerle çocukların ilgisini beyaz perdeye getiriyor. Öykünün görünen kısmı bu olsa da temel mana katmanında otoritenin çocuk üzerindeki tesiri ve bunun hem duygusal hem de davranış bakımından sonuçlarını sorguluyor. Okulda hastalanan arkadaşını doktora götürmeye çalışan Yusuf’un çabası, bürokrasinin soğuk ve katı duvarında şekillenen çocukluk görünümünü resmediyor. Anadolu’nun ücra köşesinde, ulaşımın güç olduğu, çetin kış kurallarının bağlantısı zorlaştırdığı, bırakın uzak yerleri yakınlara gitmenin bile mümkün olmadığı ortamda bir çocuğun saf gayretinin izleğini sürüyoruz.
FİLMDE UYGUN KARAKTER YOK
Öğretmenlerin çocuklara makûs davranması ya da otomatiğe bağlanmış halleri raftan indirip her durumda ezbere hareket etmesi, sistemi oluşturan insanların çözümsüzlüğe mazeret olarak sistemi öne sürmeleri, çocukların bütün bu ortam içerisinde çaresizce kalplerinin katılaşması üzere olguları izleyiciye sunan sinema, gerçek lisanı ve bilhassa çocuk oyuncuların başarılı performansı ile kendini gösteriyor. Fekat sinemada nâhoş bir nokta var üzere… Hiç düzgün karakter yok. Bir öğretmene bir orta ısınacak üzere oluyorsunuz lakin ondan da emin olamıyorsunuz. Genel manada izleyiciye alan bırakan kıssa tam bu noktada seyir değiştiriyor. Bürokrasiyi ve onu ayakta tutan insanları eleştirecekken bu bütünleyici yaklaşım merama hizmet etmiyor. Kaba politik bir telaffuzdan kaçınmaya çalıştığını anladığımız direktörün bazen çember içinde kalamadığı görülüyor.
OLGUN SİNEMASAL LİSAN, SÜRPRİZ SON
Filmin sürpriz sonu ortamı yumuşatıyor. Öykü boyunca Yusuf’un canhıraş eforunun bürokratik katılıkla kontrast oluşturduğunu düşünürken, en sonunda problemin o kadar da net olmadığını görüyoruz. Okul Tıraşı’nın en olgun tarafı sonu diyebiliriz. Dünya şenliklerinden çok sayıda ödül alan ve son 2 yılın en çok konuşulan sinemalarından olan Okul Tıraşı, Karahan’ın sinemasının da kendini belirlediği eser olmuş üzere. ‘Dörde üç’ dediğimiz formatla çekilen sinemanın lisanı de bu teknik (ve teoriyi besleyen) tercihi destekliyor. Ekseriyetle omuzda olan kamera, çocuk karakterin çetin koşullardaki kuvvetli çabasını daha âlâ hissetmemizi sağlıyor. Uzun planların yanı sıra yer kullanımı da sinemanın kozmosunu ve lisanını destekliyor. Yalnızca aspirin verilen revire giren herkesin ayağının kayması, sinemanın de anlatmaya çalıştığı bürokrasi kaidelerinde orada olan herkesin kaygan yerde tutunmaya çalıştığına işaret ediyor.