ANKARA- TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 2023 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi’nin görüşmeleri bakanların sunumlarıyla devam ediyor.
2022 yılı için kabul edilen bütçe yılın ortasında iktidar tarafından revize edilmişti. Seçimlere az mühlet kala yapılan ve seçimlerden sonraki idarenin de kullanacağı bütçenin içeriği ve tercihleri muhalefetin Kurul görüşmelerindeki telaffuzlarına yansıyor.
Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nun CHP’li Üyesi, Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu’na nazaran Meclis’te görüşülen bütçe “enflasyon” bütçesi. İktidarın iktisat alanında attığı adımları eleştirerek bütçe kalemlerine dönük itirazlarını kayda geçen Kuşoğlu, “Burada sıkıntılar halının altına süpürülmüyor, sıkıntılar düşünceler bir odaya, hatta salona süpürülüyor. Salonun tavanına kadar pislikle dolmuş vaziyette” dedi.
‘BU BÜTÇE ENFLASYON BÜTÇESİ’
Bütçenin en büyük eksikliğinin enflasyonla uğraş edememesi olduğunu, seçimlerin akabinde tüm iktisada müdahale etmelerinin gerekeceğini tabir eden CHP’li Kuşoğlu’nun sorularımıza cevapları şu halde oldu:
Meclis’te bütçe görüşmelerine başlandı. İktidar tarafından Meclis’e sunulan bu bütçeyi nasıl tanımlıyorsunuz? Bu bütçeye bir isim verecek olsanız bu ne olurdu?
Bütçeler, halktan alınanın halka verilmesi gereken, halktan demokratik yolla alınan meşruiyetin yeniden halka mali olarak yansıtılması gereken dokümanlardır. Demokrasinin en kıymetli evrakı bütçelerdir. Biz bunun bu bütçede yerine gelmediğini görüyoruz. Bunu neden söylüyorum, zira geçen yılla kıyaslama yapıyorum. Geçen yıl birinci yapılan bütçe, yani başlangıç bütçesi 1 trilyon 750 milyar liraydı. Bir yıl sonra yani bugün ise 4,5 trilyon liralık bir bütçe var önümüzde. Bir yıldaki artış oranı yüzde 155. Bu çok büyük bir artış. Tıpkı vakitte enflasyonu yansıtan da bir artış. Geçen yıldan bu yıla enflasyonu gösterdiği üzere gelecek yıl da enflasyonun yüksek oranda devam edeceğini, tahminen üç hanelere çıkacağını gösteren bir yükselme. Yıl içerisinde ek bütçe yapılmış olması, altıncı ayda bu türlü bir ek bütçeye muhtaçlık duyulması, ikinci bütçenin de birinci bütçe kadar olması enflasyonun büyüklüğünü gösteriyor. Bu bütçe enflasyon bütçesi aslında.
‘BU BÜTÇE SEÇİM BÜTÇESİNİN ÇOK DIŞINDA OLAĞANDIŞI BİR BÜTÇE’
“Enflasyon bütçesi” olarak tanımladığınız bu bütçenin gelecek periyottaki yüksek orandaki enflasyonun da habercisi olduğunu söylüyorsunuz.
Maalesef o denli. Ben buna seçim bütçesi demiyorum. Zira seçim bütçesi demokratik kurallar içerisinde tüm dünyada demokratik ülkelerinin yaptığı bütçelerdir. İktidarda olma avantajıyla geçmiş yıllara nazaran daha fazla şeyler verirler seçmene. Bunlar rüşvettir lakin bu bütçe seçim bütçesinin çok çok dışında olağandışı bir bütçe. Bu bütçe yalnızca seçime kadar yönetim etmeyi amaçlayan, seçimden sonra yıkım getirecek bir bütçedir. Bu seçim bütçesi değil, yıkım bütçesi.
CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu
‘BÜTÇEDE GLOBAL ETKİYİ GÖREMİYORSUNUZ’
İktidar 2023 seçimlerini çok önemsiyor. En güçlü argümanlardan birinin bu bütçe olduğu belirtiliyor. Siz ise seçim bütçesi olmadığını belirtiyorsunuz? Bunu açar mısınız?
Dünyadaki gelişmeler de dikkate alınmıyor. Her bütçe sunumunda ‘küresel gelişmeler’ başlıklı üç beş sayfalık bir kısım olur. Daima olarak bunu yapıyorlar. O denli bir kısım var yine… Global gelişmeler paralelinde bizim bütçede ne üzere bir tesiri olduğuyla ilgili hiçbir açıklama yok. Global gelişmeler dünyada örneğin faizlerin artıyor olması, dünyada nakdî daralmanın olması. Bunlarla ilgili bizim bütçede bir tesir göremiyorsunuz. Olağan olarak tüm dünyada faizler artıyorsa sizde de artması lazım. Onlar paralarının pahasını, dünya paralarıyla paralel olarak değerlendiriyorlar. Kur tespitini daha esnek hale getiriyorlarsa sizin de bu türlü yapmanız lazım. Bizim tam aksine. Olağandışı önlemlere başvuruluyor olduğunu, kurun kısıtlanması üzere özelliklerin olduğunu görüyoruz. Bunun bütçeye yansıdığını da görüyoruz.
EN BÜYÜK EKSİKLİK: ENFLASYONLA GAYRET EDEN BİR BÜTÇE DEĞİL
Siz bu bütçeye baktığınızda en büyük eksik olarak neyi görüyorsunuz?
Bu bütçe enflasyonla çaba eden bir bütçe değil ve en büyük eksikliği bu. Halbuki enflasyon yalnızca ekonomik açıdan değil, ahlaki açıdan, güvenlik tarafından beladır. Bir ülke için çok büyük zahmettir. Tüm ülkeler enflasyonla gayret ederken Türkiye’nin etmemesini anlamamız mümkün değil. Bu bütçeye yansımış vaziyette. Bütçe sayılarına bakınca enflasyonun yansıdığını görüyorsunuz lakin bütçe siyasetiyle, mali siyasetlerle enflasyonla uğraş kelam konusu değil. Bunu anlamam mümkün değil. En bariz gördüğüm olay bu.
‘CARİ TRANSFERDE YÜZDE 156’LIK BİR ARTIŞ KELAM KONUSU’
Enflasyonla çaba eden bir bütçe olsa örneğin cari transfer geçen yılın bütçesinde 657 milyar lira iken bu sene 1 trilyon 682’ye çıkar mı? Cari transferde yüzde 156’lık bir artış kelam konusu. Mal ve hizmet alımları keza değerli bir halde artıyor. Bu artışlar enflasyonla uğraş edilmeyeceğini gösteriyor. Bütçe kalemlerinde artışlar enflasyonun kabul edildiğini, olduğu üzere de devam ettirilmeye çalışılacağını gösteriyor. Büyümeyi kendileri de söylüyorlar. Devam ettirmek istiyorlar lakin enflasyonla çabayı kabul etmiyorlar. Bu kaideler altındaki büyüme sahiden olursa da adaletsiz büyüme olacaktır. Çarpık bir büyüme olacaktır ve hayır getirmeyecektir.
‘BU BÜTÇENİN HALKI NE KADAR EZDİĞİNİ GÖSTERMEK İSTEMİYORLAR’
Bütçe görüşmelerinde bakanlar sunumlar yapıyorlar. Geçtiğimiz yıllarda bütçe üzerine daha ağır tartışmalar gözlenirdi. Bu yılki görüşmelerde geçtiğimiz yıllara nazaran bir fark var mı?
Seçim öncesi olduğu için iktidar da o denli bir talimat almış, bakanları kahra sokmamak için. İktidara mensup vekiller çok fazla siyasi konuşmalar yapıyorlar ya da muhalefetin yaptığı konuşmaları engellemeye çalışıyorlar.
Nasıl, neden?
Seçim öncesi bir siyasi gaye olduğu, bu bütçenin öbür bütçelere nazaran daha siyasi değerlendirileceği doğal olarak görülüyor.
Bunu yaparak tam olarak ne amaçlanıyor?
Bu bütçenin ne kadar zayıf ve sorunlu olduğunu, enflasyonla gayret etmediğini, halkı ne kadar ezdiğini göstermek istemiyorlar. Bütçede vergi gelirlerine bakarsanız 3 trilyon 200 milyar liralık bir vergi geliri kelam konusu. Bütçe gelirlerinin tümü 3,8 trilyon lira. Vergi gelirleri 3,2 trilyon. Vergi gelirlerinde de harikulade artışlar var. Vergi gelirleri halktan alınacak vergiler. Örneğin gelir vergisi, ÖTV, KDV. İthalatta alınan vergide, motorlu taşıtlardan alınan vergide, damga vergisinde, harçlardan alınan vergilerde dayanılmaz artış var. Bunlar harcamalardan alınan vergiler. Yani vatandaşın günlük yaşantısında harcama yaparken yüklü olarak harcamaya dayanan vergiler. Bunlardaki artış enflasyonla çaba edilmediğini ancak gelirlerin büyük ölçüde vatandaşlardan alınan vergilerle, vatandaşların yaptığı süreçler üzerinden alınan vergilerden karşılanacağını gösteriyor. Bunu da gösterdik ve tartışmak istemiyorlar. Bir iktisatta bir yıl öncesine nazaran gelirlerin bu kadar artışı olur mu? Yüzde 156’lık bir artış olur mu? Fakat maalesef bu türlü.
‘VATANDAŞIN EZİLECEĞİNİ GÖSTERİYOR’
İktidarın iktisatta sorun olmadığına dair bir kanısı varken yapılan bütçede bir bakıma bu problemle yüzleşilmiş mi oluyor?
Tabii. Bu sorunu net olarak görüyorsunuz. Bu kadar halktan alınan bir verginin olduğu ülkede, enflasyon ortamında vatandaşın ezileceğini gösteriyor. Bu tercihin yapıldığını gösteriyor. Şöyle bir yorum vardır; çoklukla sağ iktidarlar büyümeci, sol iktidarlar da daha kalkınmacıdırlar, gelir dağılımın daha eşit paylaşılmasını tercih ederler. Artık burada, ‘AK Parti iktidarı büyümeyi tercih ediyor yorumu’ yapılabilir. Fakat bu büyümeyi tercih etmesi kolay büyümeyi tercih etme işi değil. Halkın ezilmesini ve büyümenin yalnızca muhakkak dallar itibariyle, örneğin finans dalı itibariyle olmasını öngörüyor. Halka yaygın bir büyüme kelam konusu değil. İstikrarlı bir büyüme kelam konusu değil. Burada büyüyen finans kesimi oluyor yüklü olarak. Şu anda dövizle para kazananlar, finansla uğraşanlar çok büyük paralar kazanıyorlar. Bu da bütçeye yansımış durumda. Vergi gelirleri yahut öteki kalemlerde bunları net olarak görüyorsunuz.
‘TÜM İKTİSADA MÜDAHALE ETMEMİZ GEREKECEK’
CHP, 2023 seçimleri için tezli ve iktidar olacağınız telaffuzunu kullanıyorsunuz. Bu bütçe yürürlüğe girecek ve seçimler haziran ayında olursa altı ay mevcut iktidar tarafından kullanılacak. Sonrasında ise öbür bir iktidarın kullanma ihtimali de var. Siz nasıl bir bütçeyi devralacağınızı öngörüyorsunuz? İktidar olursanız, bu kabul edilecek ve yürürlüğe girecek bütçeye çabucak müdahale etmeniz mi gerekecek?
Kesinlikle. Tüm iktisada müdahale etmemiz gerekecek. Yıkım iktisadı kelam konusu. Burada meseleler halının altına süpürülmüyor, meseleler badireler bir odaya, hatta salona süpürülüyor. Salonun tavanına kadar pislikle dolmuş vaziyette. Şu anda iktisatta yapılan maalesef bu. Sıkıntıları salona süpürüp kapıyı kapatıyorlar. Kokusu da çıkıyor artık. Mesken yaşanır durumda değil.
‘ÜLKEYİ FELAKETE GÖTÜREN SENARYO’
Seçimden sonra çok makûs bir iktisat ile karşılaşacağız. “Seçime kadar her şeyi devam ettirelim, çarklar dönsün, yeter” mantığı ile yapıyorlar. Bu ülkeyi felakete götüren bir senaryo. Bu türlü bir anlayış olamaz. Demokrasilerde seçim iktisadı vardır fakat bu seçim değil, yıkım iktisadı. Merkez Bankası’nın rezervlerinin eksi 60’ın üzerinde olduğu bir ülkeyi düşünebiliyor musunuz? Daha da artacak görünüyor. 128 milyar dolar sayısıyla sembolize ettiğimizden çok büyük sayılar Merkez Bankası’nda yenmiş, harcanmış. Çok büyük düşünceler yaşıyoruz. Bunu bu toplum hak etmiyor. Endüstrici, üretenler, esnaf, köylü bunu hak etmiyor. Çok makûs bir idare var.
‘DEVLET TERTİBİNİN ÇÖKTÜĞÜ BÜTÇE’
Siz bu bütçeyi topluma hangi sözlerle anlatırsınız?
En kısası yıkım bütçesi olarak anlatırım. Gerçekten o denli bir bütçe. Devlet tertibinin de çöktüğünü gösteren bir bütçe. Toplumsal yardımlar 258 milyar bütçesi denildiğine nazaran, kalem kalem göreceğiz. Türkiye’nin üçte biri aşağı üst toplumsal yardım alıyor. 258 milyar liralık yardım yapılacak. Lakin önümüzdeki sene yalnızca Kur Muhafazalı Mevduat’a bu yılki trend devam ederse bir trilyona yakın para aktarılacak. Esasen almaktan vazgeçtikleri vergi 995 milyar lira. Bunun kıymetli bir kısmı sermaye karlarından oluşuyor. Bu bütçede Kur Kormualı Mevduat’a çok düşük bir sayı ayırmışlar. Bu yanlışsız değil. 2022’deki durum devam ederse 2023’te bunun 10 katı bir sayı kelam konusu olur. Bu seçim bütçesi değil, yıkım bütçesidir.