Sanat yapıtı bir tabloda gözle görülenden çok daha fazlası vardır ve dünya üzerindeki birden fazla ünlü sanat yapıtı incelendiğinde, yüzeydeki fotoğrafın gerisinde saklanan sırlar olduğu görülür. İşte ünlü sanat yapıtlarında gizlenmiş sırlar;
Jan van Eyck, The Arnolfini Portrait (Arnolfini’nin Evlenmesi)
Hollandalı ressam Jan van Eyck’in “Arnolfini’nin Evlenmesi” tablosunda, Flaman bölgesindeki Brüj kentinde yaşayan İtalyan tüccar Giovanni di Nocolao Arnolfini ve karısını tasvir ettiği düşünülüyor. Tablo, çiftin ve etrafının canlı ve detaylı tasviri ve odanın duvarında asılı çerçeveli yuvarlak aynadaki sahnenin karmaşık bir yansımasını içeren kompozisyonunun titiz geometrisi ile ünlüdür.
Çiftin el ele tutuşması, küçük köpeğin manası, dikkatsizce yerleştirilmiş bir çift ayakkabı ve avizede tek bir mum yanması üzere detaylar, tablodaki bâtın sembolizmle ilgili birçok teorinin ortaya atılmasına yol açtı. Sanatkarın, odanın duvarına imzasını da attığı görülüyor: “Jan van Eyck buradaydı, 1434.”
Resmin merkezine yakın duvardaki yuvarlak dışbükey ayna, odanın sahne resmedilirken oluşan karmaşık yansımasını ortaya koyuyor. Kapının yanında duran iki kişi daha görüyoruz, birisi sanatkarın kendisi olabilir. Van Eyck’in bu sahneyi arttan resmetmek için gerçek bir dışbükey ayna kullanıp kullanmadığı bilinmiyor, lakin uzmanlara nazaran fotoğrafın çarpık bozuklukları optik açıdan neredeyse eksiksiz.
1930’lardan beri süregelen tartışmalı bir teori, sahnenin çiftin evliliğinin bir temsili olduğunu; bulunması gereken iki şahit de dahil olmak üzere ayna imajının ve van Eyck’in tarihli imzasının ise evliliğin yasal kaydı olma fonksiyonunu görmesi emeliyle tasarlandıklarını öne sürüyor. Fakat bu teori, birden fazla sanat tarihçisi ve fotoğrafın şu anda sergilendiği İngiltere’nin Londra kentindeki Ulusal Portre Galerisi müdürleri tarafından pek de onaylanmıyor.
Bu özgün olan “Arnolfini’nin Evlenmesi” tablosu, Kurbağa Kermit ve Miss Piggy’nin de yer aldığı Muppet versiyonu üzere tanınan kültürde sık sık referans alınmakta ve parodisi yapılmaktadır. Ridley Scott’ın 1982 imali bilim kurgu cinsindeki “Bıçak Sırtı (Blade Runner)” sineması ödül avcısı Rick Deckard (Harrison Ford), bir fotoğrafta duvarda asılı olan yuvarlak, içbükey aynadaki yansımaya yakınlaştırarak peşinde olduğu androidlerle ilgili ipuçları bulmaktadır.
Pablo Picasso, The Blue Room (Mavi Oda)
Mavi Oda, Pablo Picasso’nun en eski başyapıtlarından birisi olarak kabul edilir. Picasso bu resmi, 19 yaşındayken Paris’te yaşadığı periyotta yapmıştır ve bu eser, mavinin çeşitli tonlarının hâkim olduğu melankoli sahnelerinden oluşan erken “Mavi Dönemi’nin” birinci yapıtlarından biridir.
Associated Press haber ajansının yaptığı habere nazaran, bilim insanları 2014 yılında “Mavi Oda’nın” boyalı yüzeyinin altında elini çenesine dayamış papyonlu bir adamın portresini barındıran bilinmeyen bir fotoğraf bulduklarını açıkladılar.
Bu gizemli adamın kim olduğu şimdi bilinmiyor, fakat Picasso’nun kendi portresi olmadığı kesin. İhtimallerden birisi, Picasso’nun 1901’de Paris’teki birinci gösterisine mesken sahipliği yapan sanat simsarı Ambroise Vollard olabileceği tarafında.
Sanat tarihçileri, Picasso’nun “Mavi Oda’yı” çizdiği sırada yoksul fakat çok üretken olduğunu söylüyorlar. Hasebiyle, yeni bir fotoğraf için eski tuvalini kullanması hiç de tuhaf değil.
Leonardo da Vinci, Mona Lisa
Fransız bilim insanı Pascal Cotte, 2017 yılının başlarında dünyanın en ünlü portresi olan Mona Lisa‘nın altında farklı bir bayanın kapalı fotoğrafını bulduğunu açıkladı.
Cotte, 2004 yılında Paris’teki Louvre Müzesi’nde farklı frekanslardaki ağır ışıklar altında Mona Lisa‘yı inceleme fırsatı bulmuştu. Akabinde, 10 yıldan fazla vaktini bu deneyden elde ettiği dataları inceleyerek geçirdi. Cotte, araştırmasının Mona Lisa tuvalindeki orjinal tabloyu ortaya çıkardığını, lakin bu tabloda direkt sanatkara bakmak yerine yana bakan farklı bir bayan tasvirinin bulunduğunu söyledi.
Da Vinci, Mona Lisa’yı 1506 yılı civarında resmetmiştir. Ekseriyetle tablodaki bayanın, bir ipek tüccarının eşi olan Floransalı Lisa Gherardini olduğu düşünülmektedir. Fakat Cotte, yepyeni Mona Lisa’nın tekrar tıpkı vakitte yaşamış olan Pacifica Brandano isimli farklı bir bayanın portresi olduğunu düşünmektedir.
Cotte’nin araştırması şimdi tüm uzmanları ikna etmiş değil. Bir sanat tarihçisi, Leonardo’nun portreye son halini verirken yaptığı fırça darbeleri yüzünden Cotte’nin kullandığı usullerin yapay bir fotoğraf oluşturmuş olabileceğini lakin bu darbelerin farklı bir portreyi temsil etmediğini öne sürmüştür.
Leonardo da Vinci, The Last Supper (Son Akşam Yemeği)
Leonardo da Vinci’nin İsa ve havarilerini Son Akşam Yemeği tablosunda resmettiği ünlü tasviri, Dan Brown’ın 2003 yılında yayımlanan “Da Vinci Şifresi” isimli romanı ve kitabın, başrolünde Tom Hanks’in oynadığı 2006 üretimi sinema uyarlaması sebebiyle son yıllarda kimi tanınan teorilerin merkezinde olmuştur.
Ancak sanat tarihçilerine nazaran da Vinci’nin “Son Akşam Yemeği”, o vakitlerde yenilikçi olarak görülen dışavurumcu kompozisyonu ve perspektif kullanımı açısından kıymetlidir.
Da Vinci, yaş sıva kurumadan süratlice onun üstünde çalışmak yerine, duvar boyutundaki bu fotoğraf üzerinde rahatça çalışabilmek için özel tempera boya kullanmıştır. Manastırın başrahibi fotoğrafın çok uzun sürmesinden şikâyet ettiğinde kızgın sanatkarın başrahibi, yüzünü hain Yahuda için model olarak kullanmakla tehdit ettiği söylenmektedir. Son olarak da Vinci, soldan beşinci sırada oturan Yahuda için en uygun simayı bulmak emeliyle Milano’daki hapishaneleri ziyaret etmiştir.
Profesyonel sanat tarihçileri, “Da Vinci Şifresi’nde” ve bu mevzuyu ele alan öbür kitaplarda öne sürülen komplo teorilerine ait hiçbir ispat olmadığını söylemiş ve İsa’nın solundaki figürün havari Yuhanna yerine Mary Magdalene isimli bayan müridi olarak tanımlanmasını reddetmişlerdir.
Vincent van Gogh, Café Terrace at Night (Kafe Terasta Gece)
Bazı şahıslar Vincent van Gogh’un 1888’de resmettiği “Kafe Terasta Gece’nin”, Leonardo da Vinci’nin “Son Akşam Yemeği’nin” bir temsilini içerdiğini düşünmektedirler.
Resim, Hollandalı sanatkarın 1890’da vefat etmeden birkaç yıl evvel yaşadığı Fransa’nın Arles kasabasındaki aydınlık bir kafeyi gösteriyor.
Kafedeki ana figür, beyaz gömlekle önlük giyen ve etrafı masada oturan beşerlerle dolu olan uzun saçlı bir garson.
Bağımsız araştırmacı Jared Baxter, van Gogh’un sanatçı mesleğine başlamadan evvel son derece dindar olduğunu argüman etmiştir ve bu tablonun da Vinci’nin özgün fotoğrafını örnek alarak çeşitli sanatkarlar tarafından yapılmış fotoğrafların oluşturduğu “Son Akşam Yemeği” cinsinin bir örneği olduğunu düşünmektedir.
Baxter ayrıyeten, garsonun ardındaki pencere çerçevesinin oluşturduğu haç biçimine, düzgün aydınlatılmış kafenin (karanlık sokağın aksine) ilahi manzarasına ve kapının yanında duran, hain Yahuda’yı temsil ettiği düşünülen gölgeli figüre de dikkat çekmiştir.
Michelangelo, Sistine Chapel ceiling (Sistine Şapeli tavanı)
Michelangelo’nun Roma’daki Sistine Şapeli’nin tavanına yaptığı ünlü freskler ortasında Allah’ın birinci insan olan Adem’i yaratışının meşhur bir manzarası de bulunuyor.
Sahnenin itinayla yapılmış ayrıntılarından biri ise İlah figürünü ve melekleri çevreleyen, insan beyninin halini andıran bir bulut yahut dalgalanan bir pelerindir.
Evet, yanlış okumadınız. 2010’da John Hopkins Tıp Fakültesinden iki nöroanatomistin yayınladığı araştırma, beyin formundaki bulut ve insan beyni ortasında birçok benzerlik olduğuna dikkat çekti. Bu benzerliklerin beyinciği, optik sonu, hipofiz bezini ve omurga atardamarını yansıtan boyanmış özellikleri içerdiği görülüyor.
Araştırmacılar, Michelangelo’nun fotoğraflarını gerçekçi yapacak ayrıntıları öğrenmek için insan anatomisine çalıştığını hatta cesetleri parçaladığını, münasebetiyle beynin formuna ve temel anatomik özelliklerine aşina olabileceğini söylemişlerdir.
Bilim insanları Michelangelo’nun, Allah’ın Adem’e yalnızca hayat değil, birebir vakitte akıl ve zekâ da verdiğini göstermek için kasıtlı olarak beyin biçiminde bir bulut yahut pelerin yaptığını düşünüyorlar.
Salvador Kısmı, The Persistence of Memory (Belleğin Azmi)
İspanyol sanatçı Salvador Kolu’nun sürrealist yapıtları, uzun vakittir felsefi yorumlar için varlıklı bir kaynak olmuştur. Kısmı’nın 1931 yılında yaptığı “Belleğin Azmi” tablosundaki ünlü eriyen saatler, uyarıcı nitelikte bir öykü sunuyor.
O vakitler tabloyla ilgili yapılan ünlü bir yorum, Kısmı’nın eriyen saatlerinin, Albert Einstein’ın izafiyet teorisinde tabir edilen vakit ve yerin akışkanlığına sembolik bir referans olduğu istikametindeydi. Bir sanat tarihçisi bunun hakkında, “Sabit bir kozmik sistem fikrimizin çöküşü üzerine sürrealist bir meditasyon,” formunda yazmıştır.
Ancak daha sonra Belçikalı bilim insanı Ilya Prigogine bu teoriyi Dali’ye sormuştur ve Kısmı yazdığı mektupta, tablodaki çarpık ve eriyen saatleri yaparken Einstein’ın vakit ve yer teorisinden değil; güneşte eriyen Camembert peynirinden ilham aldığını söylemiştir. Kaynak: LiveSciense, Çeviri Gazetesi