“Futbol oynamaktan korkuyordum zira birçok vakit siyahi oyuncuların faul yaptıkları için alanda şiddet gördüklerine şahit oluyordum. Ancak güzel bir dansçıydım ve bu alanda çok işime yaradı. Kısa top sürmeyi, sambanın bir tipi olan ‘muidinho’yu taklit ederek icat ettim.”
Bu kelamlar Brezilya Ulusal Ekibi’nin 1938 Dünya Kupası takımında defansta ter döken Domingos da Guia’ya ilişkin.
Katar 2022 Dünya Kupası’nda geçtiğimiz pazartesi akşamı oynanan maçta, Brezilyalı futbolcuların Güney Kore karşısında her golden sonra Richarlison’ın güvercin dansıyla kutlama yapmaları olay oldu.
Başta İrlandalı futbol efsanesi Roy Keane olmak üzere birçok kişi Seleçao’nun (Portekizce “seçilmişler”) bu halini saygısızlık olarak nitelendirdi.
Keane, “Brezilyalı futbolcuların attıkları her golden sonra dans etmeleri rakibe saygısızlık. Bir iki golden sonra dans edebilirsiniz fakat daima bunu yapmalarını yanlışsız bulmuyorum” derken Teknik Yönetici Tite’nin dansa dahil olmasının da yanlış olduğunu söyledi.
Ne var ki Brezilyalı futbolcuların yaptığı şey, kökleri çok eskiye uzanan bir geleneği yaşatmaktan öbür bir şey değildi…
SAMBANIN TARİHİ AFRİKA’YA UZANIYOR
Bugün Brezilya’yla özdeşleşmiş olan samba aslında Afrika kökenli bir dans. Günümüzde Angola ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak bildiğimiz topraklarda doğmuş olan bu dansın Amerika kıtasına taşınmasını sağlayan şey ise köle ticareti oldu.
Brezilya’nın emekçi sınıfının benimsemesiyle sambanın Brezilya kültürünün vazgeçilmez bir kesimi haline gelmesi 1930’ların başlarında gerçekleşti. Daha da farklı olan, tıpkı kitlelerin futbolu bir ulusal spor olarak benimsemesinin de tıpkı periyoda denk gelmesiydi. Birinci defa 1931 yılında ulusal formayı giyen Da Guia üzere birçok futbolcu o jenerasyonun çocuklarıydı.
The Guardian’ın Brezilyalı sosyolog Gilberto Freyre’den aktardığına nazaran, Brezilya’nın kendine has futbol usulü ile samba ortasında koparılması imkânsız bir bağ var. Freyre, 1940’larda kaleme aldığı bir yazıda şu sözleri kullanıyordu: “Siyasette olduğu üzere futbolda da Brezilya’nın ırksal karışımı, kuralların esnetilmesi eğilimiyle, bir sürpriz ögesiyle ya da dans adımlarını yahut Capoeira’yı hatırlatan gösterişli hareketlerle kendini gösteriyor.”
“AYAĞINDA TOPLA SAMBA YAPARAK…”
Brezilya Ulusal Ekibi 1958 Dünya Kupası’nda 17 yaşındaki Pele ve ünlü kanat oyuncusu Garrincha’nın liderliğinde birinci şampiyonluğuna ilerlerken, “A Taça do Mundo é Nossa” (Dünya Kupası Bizim) isimli müzik da başarıda değerli bir rol oynadı.
Şarkının kelamları şöyle diyordu: “Brezilyalı gerçek futbolu dünyaya gösterdi; ayağında topla samba yaparak Dünya Kupası’nı kazandı.”
4 yıl sonra Şili’de yapılan turnuvayı bir defa daha Brezilya kazanınca müziğin kelamlarına ufak bir ekleme yapılmıştı: “Bu defa de Şili’de, futbolun ne olduğunu gösterdi.”
Garrincha ve Soares
FUTBOL VE SAMBAYI BİRLEŞTİREN ÇİFT
Efsaneye nazaran, Şili’deki turnuvada Brezilya’nın Çekoslovakya karşısında 3-1’le zafere ulaştığı maçta, efsanevi samba müzikçisi Elza Soares, tribünlerde baygınlık geçirdi.
Ancak kısa mühlet içinde kendine gelen Soares, maç bittikten sonra soyunma odasına inip gelecekte hayatını birleştireceği kişi olan Garrincha onuruna bir müzik söyledi.
Soares geçtiğimiz Ocak ayında 91 yaşında vefat edince, Brezilya’nın dört bir yanından gelen sevgi dolu iletilerle anıldı. O bildirilerden birinin sahibi olan Pele, satırlarında Soares’i, “müziğimizin efsanesi, tarihi, gerçek, eşsiz ve eşsiz” diye nitelendiriyordu.
Brezilya’nın Şili’deki zaferinden tam 20 yıl sonra 1982’de Dünya Kupası bu sefer İspanya’nın mesken sahipliğinde gerçekleşti. Arjantin’le karşı karşıya gelen Brezilya’nın üçüncü golünün akabinde, Junior bunu o sırada uydurduğu ufak samba koreografisiyle kutladı. (Brezilya bu turnuvadan İtalya’ya yenilerek elendi. İtalyanlar kupayı kaldıran kadro oldu.)
BEBETO’NUN OĞLU BÜYÜDÜ LAKİN DANSI UNUTULMADI
Diğer yandan golleri dansla kutlama geleneği son yıllarda yeşil alanlarda çok sık gördüğümüz bir durum ve yalnızca Brezilyaya mahsus değil.
Örneğin Kamerunlu golcü Roger Milla, İtalya 90’daki ve ABD 1994’teki korner direği danslarının “kendi hayal gücünden” ilham aldığını söylemişti. Senegalli Papa Bouba Diop da 2002 yılında Fransa’ya karşı attığı golü formasını çıkarıp ekip arkadaşlarıyla birlikte mbalax dansı yaparak kutlamıştı.
Ancak Bebeto ile Romario’nun 1994’te sergiledikleri ve Bebeto’nun o sırada yeni doğmuş olan oğlu Mattheus Oliviera’ya adadıkları beşik sallama rutininin akabinde, Brezilyalı futbolcuların isimleri dansla anılır oldu. (O vakitler beşikte sallanan bir bebek olan Mattheus Oliviera ise bugün 28 yaşında ve Portekiz ikinci liginde top koşturuyor.)
“SAYGISIZLIK OLSUN DİYE YAPMIYORUZ”
İngiltere Premiere Lig kulüplerinden West Ham’ın Brezilyalı oyuncusu Lucas Paqueta, Güney Kore maçının akabinde yaptığı açıklamada, “Dans bir sembol. Gol atmanın memnunluğunu temsil ediyor. Saygısızlık olsun diye yapmıyoruz, rakibin karşısına geçip dans etmiyoruz” dedi.
Paqueta, “Görüntülere bakabilirsiniz, dans etmek için toplanıyoruz. Herkes bir ortaya geliyor ve kutlama yapıyoruz. O bizim anımız. Golü attık ve Brezilya bunu kutluyor” diye konuştu.
Keane’e de karşılık veren Paqueta, “Bu kutlamadan hoşlanmıyorsa kendisi için yapabileceğim pek fazla bir şey yok. Bir gol daha atarsak yeniden bu türlü kutlayacağız” tabirlerini kullandı.
Bununla birlikte Brezilyalılar daha evvel de bu yüzden tenkitlerin amacı oldu.
VINICIUS’A “MAYMUNLUK YAPMA” DEDİLER
Güney Kore karşısındaki birinci golü atan Real Madrid’li Vinicius Junior, İspanya ligindeki gollerini de dans ederek kutladığı için rakiplerine hürmet göstermemekle suçlandı. İspanya Menajerler Birliği Lideri Pedro Bravo, televizyonda canlı yayınlanan bir programda Vinicius’un “maymunluk etmeyi bırakması” gerektiğini söyledi.
Olayın akabinde oynanan ve Real’in 2-1’lik üstünlüğüyle sonuçlanan Madrid derbisinde, Atletico taraftarları tezahüratlarında Vinicius’a maymun dedi. Bu tartışmalar yaşanırken Vinicius, Instagram’dan yaptığı bir paylaşımla Atletico kaptanı Koke’nin kendisini “bela çıkmasın” diye uyardığını lakin dans etmeye devam edeceğini belirtti ve ekledi:
“Birilerinin mutluluğunun birilerini üzdüğü söylenir. Avrupa’da başarılı olan siyahi bir Brezilyalının memnunluğu çok daha fazla insanı üzüyor. Birkaç hafta evvel benim danslarıma hata muamelesi yapmaya başladılar. Ancak o danslar benim değil. O danslar Ronaldinho’ya, Neymar’a, Paqueta’ya, [Antoine] Griezmann’a, Joao Felix’e ve Matheus Cunha’ya ilişkin… Brezilyalı funk ve samba sanatkarlarına, reggaeton şarkıcılarına ve siyahi Amerikalılara ilişkin. Onlar dünyanın kültürel çeşitliliğini kutlayan danslar. Kabul edin, hürmet gösterin. Ben dans etmeye devam edeceğim.”
Vinicius Jr. ⚡️🇧🇷 (@vinijr)’in paylaştığı bir gönderi
Roy Keane, ITV canlı yayınındaki tenkitleri nedeniyle bir anda dans sever Brezilya taraftarının nefret objesi haline geldi. Brezilyalı köşe müellifi Julio Gomes, UOL Esporte için kaleme aldığı yazıda, “Brezilya futbolu mutluluğun bedene gelmiş halidir. Roy Keane’in canı cehenneme” diye yazdı. Gomes, Keane’in kelamlarını “kendini beğenmiş ve bilgisiz Avrupalıların oburlarının memnunluğunu görünce paniğe kapılmasının son örneği” olarak nitelendirirken, “Her şeyde en güzel olduklarını ve herkesi yargılamaya hakları olduğunu düşünüyorlar. Neyin hakikat neyin yanlış olduğuna karar verecek kişinin kendilerini olduğunu, bütün dünyanın onların davranış rehberine nazaran hareket etmesi gerektiğini düşünüyorlar” sözlerini kullandı. Gomes, “Brezilyalı futbolcular gol atınca dans etmeyi sever. Nokta. Buna hürmet duyacak ve katlanacaksınız. Memnunluğu söz etmeyi bilmeyen birine samimi bir memnunluk sözünü açıklamak çok zor” dedi. Twitter’da da Keane’in kelamlarına reaksiyon ağırdı. Keane’in 2001’de Alf Inge Haaland’ı yere sermesini hatırlatıp “O hürmetten ne anlar” diyenler oldu. Ünlü senarist Antonio Tabet, 3,1 milyon takipçisine, “İrlandalı Roy Keane’in Dünya Kupası’ndaki gol kutlamalarından şikayet etmesi, Ronaldinho’nun Kış Olimpiyatları’nda bobsledding olmasını onaylamaması üzere bir şey” paylaşımıyla seslendi. Futbol dünyasında da sesler yükseldi. Rio de Janeiro’nun Botafogo kadrosunun Portekizli çalıştırıcısı Luis Castro, bir spor kanalında, “Roy Keane Brezilya futbol kültürünü anlamıyor. Brezilya takımını anlamıyor. Hepimiz dansın kimseye saygısızlık olmadığını biliyoruz. Yalnızca antrenörle oyuncular ortasındaki bağı gösteriyor. Futbol dünyası canını sıkmasın zira Roy Keane’in kaba ve bazen kendini beğenmiş açıklamalarına hepimiz alıştık” diye konuştu.