Borsa İstanbul’da son 2 aydır süren, lakin bunu son 1 ayı soluksuz olan ve tüm gözleri üzerinden toplayan rallide herkes bir ucundan tutarak açıklama yapmaya çalışıyor. Piyasaların beklentilerin alınıp, gerçekleşenlerin satıldığı bir yer olması bu açıklamaları içgüdüsel olarak gerektiriyor. Bilhassa hem endekste yükü yüksek olan hem de uzun vadeli ya da bir manada risksiz görülen yatırımın gözbebeği olan bankacılık paylarındaki ‘görülmemiş’ hareket bu bilinçaltı açıklamalarda manevî bir mana arayışı üzere profesyonelleri sürüklüyor.
Bugün dahi sanayi tarafında çok olumlu olmayan ve üretim odaklı Türkiye İktisat Modeli’nde sorgulamalara neden olan TÜİK dataları endekste oynaklık yaratırken, bankacılık payları hiç oralı görünmüyor.
Son günlerin ana gündemi olan bankacılık paylarında getiri herkesi cezbederken, BİST 100 endeksini de sürüklüyor. Ekonomik konjonktürdeki tüm pürüzlere rağmen Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin son devirlerde Borsa İstanbul üzerinde sıklıkla durması, dikkatlerin bu alana daha çok çekilmesine neden oluyor.
Peki uzmanlar ne diyor? Tavan tavan giden hacimli paylar, soluksuz yükselen grafikler, tahtalara ya da pastalara giriş yapanların tanımlamayan cisimler tadında olması uzmanlar tarafından nasıl açıklanıyor?
Murat Sağman, enflasyondan korunmak için borsanın cazip olduğuna değiniyor. 2013 yılında dolar bazında 5,1 düzeyin görülmesiyle endeksin hala ucuz olduğunu belirtiyor.
Ünlü ekonomist Murat Sağman, Sorun İktisat kanalındaki Haftanın Notları yayınında yılbaşından bu yana Borsa İstanbul’da yüzde 90’a varan getirinin yüzde 80 enflasyon ortamında oluştuğunu hatırlatıyor.
Temel nedenin herkes tarafından sorgulandığını belirten ünlü ekonomist, mantıksal olarak, TL ve dolar bazında ucuz kalan piyasanın enflasyonla daha da ucuzlaştığını vurguluyor. Türkiye’nin gelişmekte olan ülkeler kategorisinde öbür ülkelere nazaran de ucuz kaldığını vurgularken Sağman, 30 yıldır bu kesimde olduğunu fakat bu türlü bir hareketin birinci sefer görüldüğünün altını çiziyor.
Kamu bankalarının tavan tavan gittiğini görülmesinin enteresan olduğuna değinirken, burada parantez açarak biz de belirtelim bugün de Vakıfbank payı BİST 100 endeksi yüzde 1,5’e yakın eksideyken dahi tavandan süreç görürken, Garanti Bankası da tavana gitti.
Yükselişin nerede duracağına dair de bir netlik görülmediğini fakat dolar bazında 200’ün değerli bir düzey olduğunu hasebiyle TL bazında 3.650 düzeyinin kıymetli gaye olduğunu belirtiyor.
Sağman, görünmez bir elin giriş yaptığını belirtirken, piyasaya girenin kim olduğunun bilinmediğini, yabancı mı yerli mi olduğunun muhakkak olmadığını da vurguluyor. Bu girişteki beklentinin de ne olduğunun piyasada sorgulandığını açıklarken, soruların içinde seçim başlığının da bulunduğunu, ‘bankalar esasen ucuzdu da ne oldu da hareketlendi?’ diye sorulduğunu belirtiyor.
1 ayda 2,5 kat yükselen pay hareketlerinin olağan olmadığını belirtirken, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin açıklamalarının da daha evvel görülmemiş bir durum olduğunu belirtiyor Murat Sağman, Borsa’nın hassas istikrarları olduğundan siyaseten çok yorum yapılan bir alan olmadığını hatırlatıyor.
Yeniçağ muharriri ekonomist Remzi Özdemir, Borsa’da son devirdeki soluksuz yükselişi, “Hükümet denetimli büyük bir operasyon” olarak niteliyor
‘Borsada bul karayı al parayı’ başlıklı yazısında, KKM’de döviz bozmayanların, Borsa vasıtasıyla bozmasının sağlanmaya çalışıldığını belirten Özdemir, bir ay evvel 4 lira olan bir banka payının artık 14 lira olduğunu vurgulayarak, ‘Dünyanın en berbat iktisadına sahip, en yüksek enflasyonunun var olduğu, Merkez Bankası’nın kasasının eksi 60 milyar dolar olduğu bir ülkenin borsasının bu kadar sert yükselmesi olağan mi?’ diye soruyor ve şunları söylüyor:
Bankacılık endeksinin her gün yüzde 8 yükselmesinin bir mantığı var mı? Elbette yok! Bu sağlıklı bir hareket değil. Esasen Türkiye’de sağlıklı ne kaldı ki? Hangi kurum olağan işliyor? Yargının bile bağımsızlığının tartışıldığı bir ülkede borsayı siz sorgulayamazsınız.
Özdemir, “O halde borsada ne oluyor?” diye sorarak şöyle devam ediyor👇
Borsada hükümet denetimli büyük bir operasyon yapılıyor. KKM ile vatandaşın elindeki dövizi bozduramayan AKP artık borsa vasıtasıyla onları bozdurmaya çalışıyor. Fakat ne vakit biter sorusuna ise hani evvelce Galata Köprüsü’nde kumar oynatanlar vardı: Bul karayı al parayı!
İşte karayı bulabilmek için o kartları dağıtanları tanımak onlarla yakın olmak gerekiyor. Olmayanların ise hiç lakin hiç talihi yok. Tahminen de borsa tarihinin en büyük batığı BİST’te yaşanacak.
Işık Ökte de Murat Sağman üzere 29 yıldır bu piyasada olduğunu bu türlü bir hareketin görülmediğini belirtiyor. Lakin asıl dikkat çektiği kısım VİOP tarafı oluyor.
FXTv’de Işık Ökte de geçen hafta yayınlanan ‘Borsada tenis’ başlıklı videoda Borsa İstanbul’daki getiriyi şu formda anlatıyor:
Dünyanın en çok getiri sağlayan borsası oldu. Yüzde 33 dolar bazlı getiri sağladı. Xbank’ta dolar bazlı getiri yüzde 90, sınaide ise getiri yüzde 15’te kaldı.
Biz parantez açtık; bugün sanayi üretim bilgileri sonrasında sanayi endeksi eksi yüzde 2’ye yaklaşırken, bankacılık hudutlu ekside süreç görüyordu.
’14 Temmuz 2022’de banka payları kapanışta yıllık olarak zarardaydı’ diyen Ökte, 37 süreç günündeki endekste yüzde 104 getiriyi vurguluyor. Bunun kaynağı muhakkak olmayan bir para girişi olduğunu belirtirken, borsada bu durumun birinci kere bu kadar net olduğunu belirtiyor.
Bankacılık endeksinde negatif olarak ayrışan payları Ökte şöyle açıklıyor👇
GARAN %64, AKBNK %90, YKBNK %80, ALBRK %88 ve ICBCT %57 oranında getiri sağlamış. Endeks üzerinde getiri sağlayan bankalar da ISCTR %120, HALKB %129, VAKBN %194, TSKB %213 ve SKBNK %322 oranında getiri sağlamış.
Kişilerin borsadaki hareketlere karşı kendilerini müdafaaya almak maksadıyla açtığı aykırı vadeli durumlarda Ökte, son devirde teminat tamamlamalardaki harekete dikkat çekiyor. Yani mealen kurumların ‘bu yükselişlere karşın bir risk gördüğüne’ dair uyarıyor.
Burada da parantez açtık kaldıraçlı süreç demek basitçe 1 liralık sürece karşılık 10 liralık konum almak demek. Kurum, yatırımcıdan karşılık olarak durum yanında teminat alıyor. Teminatlar alınan kontratın riskine nazaran değişiyor. Konumdaki değişimlere nazaran teminatlar da değişiyor. Kapadık parantez.
Ya Atilla Yeşilada ne diyor?
Mesele İktisat’ta ‘Borsada neler oluyor, ne olacak?’ başlığıyla ünlü ekonomist Atilla Yeşilada, söylentilerin olduğunu lakin net bir durum olmadığına değiniyor.
Öncelikli olarak yabancı alımı olduğunu söylendiğini fakat bunun seçimle temaslı olmadığını ve Borsa getirisi olarak alınacak öbür ülke olmadığını belirtiyor. Fiyat/kazanç oranın da ucuz olduğunu hatırlatıyor.
Yeşilada, yabancıların gelmeye devam edeceğini de ekliyor. Yatırımcıların mevduattan soğuduğunu, döviz bozma baskısının olduğunu, böylece vatandaşın da borsaya geçtiğini belirtiyor. Bunu yanında kriptodan geçenlerin olduğunu, mesken fiyatlarının yükselmesiyle o tarafın da kapandığını belirtiyor.
“Tahta sendikasyonları” formunda bir hareket de olabileceğine değinen Atilla Yeşilada, değişik kurumlardan spekülatörlerin hareketine dair uyarırken, azalsa da enflasyonist ortamda bankaların karlılığının süreceğini belirtiyor.
Yabancının pay seçiminde hassas olmadığını belirten ünlü ekonomist, bu yatırımcıların holding, demir çelik ya da banka payı aldığının altını çizerken, 1 ayda yüzde 65 prim yapan bir ortamda kârın sonsuz olmadığını hatırlatıyor. Borsanın daha gidebilme ihtimalinin doğal olarak olduğunu lakin piyasaların iktisadın geleceği hakkında bilgi vermediğini de söylüyor.