Bolu’nun Çaydurt Yuva köyü bölgesinde içme suyundan etkilenen birtakım hastaların tetkiklerinde kanlı ishalle ortaya çıkan, anemi ve akut böbrek yetmezliği ile seyreden Hemolitik Üremik Sendrom (HÜS) teşhisine ulaşıldı. Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Necla Tülek “HÜS’e yol açan iki mikroorganizma var, hayvanlardan, etlerden, çeşitli sebzelerden ve sulardan insanlara geçebiliyor. Kaynağı emniyetli suyun tüketilmesi, çiğ besinlerin çok uygun yıkanması, tüm yiyeceklerin düzgün pişirilmesi çok önemli” dedi.
Yuva köyü bölgesinde içme suyundan etkilenen şahısların sayısı 98’e ulaşırken, 14’ü ağır bakımda olan 43 hastanın tedavisi devam ediyor. Ayrıyeten farklı kentlerdeki hastanelere nakledilen 17 hasta bulunuyor.
Ankara’da çeşitli hastanelere nakledilen hastaların büyük kısmını yaşları 1,5-15 ortasında değişen çocuklar oluşturuyor. Hastalar ortasında yetişkinler de yer alıyor.
Kanlı ishalle birlikte akut böbrek yetmezliği gelişen ve şu an bir kısmına diyaliz uygulanan hastalarda bu belirtiler nedeniyle uzmanların üzerinde durduğu en büyük kuşku, halk ortasında kısaca “HÜS” olarak isimlendirilen Hemolitik Üremik Sendrom’u. Yapılan tetkiklerde de birtakım hastalarda bu bulguya ulaşıldığı öğrenildi.
Öte yandan Sıhhat Bakanlığı ve Vilayet Sıhhat Müdürlüğü takımları öncülüğünde köyde bulunan su kaynaklarında paklık çalışmaları da devam ediyor. Köydeki su deposu ve depoya su sağlayan kaynaklardan alınan numunelere yönelik ayrıntılı incelemeler sürüyor.
“Hastalığa yol açan iki mikroorganizma var”
Hastalığa ait bilgileri paylaşan Atılım Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı, Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Necla Tülek, HÜS’ün temelinde geniş bir hastalık kümesini kapsadığını ve çeşitli nedenlerle ortaya çıkabildiğini anlattı.
Tülek, “Bu, böbrek yetmezliğine ve birebir vakitte hastanın kan tablosunda bozukluklara yol açan bir sendrom. Enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji açısından değerlendirdiğimizde buna yol açan iki mikroorganizma var. Biri ‘Enterohemorajik Escherichia coli’ dediğimiz her yaştaki bireylerde kanlı ishal, kusma tablosuna yol açan bir mikroorganizma. Hayvanlardan, etlerden, çeşitli sebzelerden ve hatta sulardan insanlara geçebiliyor.” dedi.
Hastalığa sebep olan ikinci mikroorganizmanın ise “Shigella” olarak isimlendirildiğini ve bu bakterinin de kanlı ishal, kusma üzere belirtilerle seyrettiğini söyleyen Tülek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Shigella’da çok daha besbelli bir biçimde ateş tablosu da görüyoruz. Ancak birkaç gün sonra böbrek yetmezliği, kan bedellerinde düşme nedeniyle önemli bir tablo ortaya çıkabiliyor. Hastaların böbrek yetmezliği nedeniyle diyalize alınmaları gerekebiliyor. Hastalık şayet vaktinde fark edilmezse ileride kronik böbrek yetmezliğine ve ölümlere yol açabiliyor.”
Çiğ besinlere, uygun pişmemiş ete dikkat
Tülek, hastaların genel olarak süreksiz bir böbrek yetmezliği yaşadığının ve vaktinde müdahale edilmesiyle kalıcı bir hasarın oluşmadığının altını çizdi.
Hastalığın su ve besinlerden bulaştığına dikkati çeken Tülek, bilhassa yaz devrinde bu tip enfeksiyonlardan korunmak için şu ihtarlarda bulundu:
“Her şeyden evvel güvendiğimiz suyu içmeli, suyun kaynağına güvenemiyorsak kesinlikle evvel kaynatmalıyız. Çiğ besinlerin çok âlâ yıkanması, sebze-meyvenin gerekirse kabukları soyularak tüketilmesi gerekiyor. Mutfak tezgahlarının sık sık temizlenmesi, yemek hazırlığı öncesi ve sonrasında ellerin çok âlâ yıkanması da kıymetli.
Özellikle ‘Escherichia coli’ olarak isimlendirdiğimiz mikroorganizma, yeterli pişmemiş hamburger üzere çiğ etlerde karşımıza çıkabiliyor. Bu nedenle tüm yiyeceklerin âlâ pişirilmesi, bilhassa etlerin çiğ tüketilmemesi ve açıkta bekletilmemesi gerekiyor.”
“Eğer lokalse hastalık da orada sonlu kalır”
HÜS’le ilgili geçmiş devirde Avrupa ve ABD’de aşikâr bölgelerde salgınların da yaşandığını anımsatan Tülek, salgının oluşmasının hastalığın kaynağına bağlı olduğunu vurguladı.
Prof. Dr. Tülek, şunları söyledi:
“Eğer lokal su kaynağı, lokal olarak tüketilen sebze-meyve yahut hayvan temasıyla oluşmuşsa hastalık da orada sonlu kalır. Ancak günümüzde hazır besinler yahut sebze-meyveler süratle dünyanın bir ucundan başkasına ulaşabiliyor. Örneğin, geçmişte ABD’de yeşil ıspanakla ortaya çıkan bir salgın yaşanmıştı. Daha evvel bulaş olmuş bir taşıma aracında taşınan ıspanaklar da bundan etkilenmiş ve çeşitli eyaletlerde satılarak günler içinde ABD’nin çok değerli bir kısmını kapsayan salgın meydana gelmişti. Bunun üzere çok örnekler var, meyve suları da buna dahil.”
Hastalarda sıvı ve elektrolit kaybına yönelik tedavi uygulanıyor
Tülek, hastalığın tedavisinde ise iki mikroorganizmaya nazaran farklı tedaviler uygulandığını söz etti.
Hastaların büyük kısmının hastanede yatırılarak tedavi edildiğini, sıvı ve elektrolit kayıplarının yerine koyulması ve antibiyotik tedavisi uygulandığını aktaran Tülek, “Kanlı ishalde kesinlikle hastaneye başvurmak gerekiyor. Zira birçok önemli nedeni olabilir. Bulantı, kusma ve ishal üzere durumlarda da şahısların her şeyden evvel sıvı kaybının karşılanması, bedenlerini susuz bırakmamaya dikkat etmesi gerekiyor.” diye konuştu.