Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın onayı ile anıt ağaçların bulunduğu Boğaziçi Üniversitesi toprağının birinci derece doğal SİT alanı statüsünün kaldırılmasıyla ilgili davada eksper raporu hazırlandı. Rapora nazaran, SİT statü değişikliği, hem yerleşke bütünlüğünü hem de Boğaziçi sisteminin bütünlüğünü olumsuz etkileyecek bir düzenleme.
İstanbul’un Sarıyer ilçesi hudutları içinde yer alan Boğaziçi Üniversitesi, Hacıosman Bayırı ve yakın etraflarının doğal SİT alanı statüsü, 7 Eylül 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak değiştirilmişti. Kararla üniversite yerinin 217 bin metrekarelik alanı ‘sürdürülebilir müdafaa ve denetimli kullanım alanı’, 205 bin metrekarelik alanı da ‘nitelikli doğal muhafaza alanı’ olarak tescillenmişti.
Bilirkişi heyetinin tespitleri
Diken’den Canan Coşkun’un özel haberine nazaran bu kapsamda mimar, ekolog, sanat tarihçi ve kent plancısı akademisyenlerden oluşan eksper heyeti bir rapor hazırladı. Rapordan öne çıkan kısımlar şöyle:
“İstanbul’un yeşil dokusu kelam konusu olduğunda Boğaziçi koruları her periyot ihtimamla korunması gereken alanlar olarak değerlendirilmiştir.
Nafi Baba Tekkesi (kampüs hudutları içinde yer alıyor) etrafında yaşları 150 yılın üzerinde meşe ve yaklaşık 80-90 yıllık yaşlı ve sağlıklı servi ağaçlarının yer aldığı görülmüş, bu bölgenin tarihi yapı ve yaşlı ağaç dokusuyla birlikte mutlak korunması gereken bir alan vasfında olduğu, bu doku ve kültürel kıymetinin gelecek jenerasyonlara bırakılacak değerli bir miras olduğu kanaatine varılmıştır.
Boğaziçi Üniversitesi korusuyla bu korunun tarihi ve kültürel bütünlüğü içinde yer alan yerleşke binaları ve etrafındaki yeşil dokunun nitelikli müdafaa alanı içine alınarak, tüm alanın Boğaziçi dokusunun ekolojik bütünlüğünü devam ettirecek formda kıymetlendirilmesi gerektiği kanaatine ulaşılmıştır.
Yeni düzenlemeyle yerleşke mimarisine uymayacak pek çok yeni yapının da yerleşke içerisine yapılabilme imkanı getirilmektedir. Bu sebeple Boğaziçi Üniversitesi’nin birinci yapılaşma periyoduna ilişkin tarihi yapılar, devir periyot bu bütünlüğe eklenmiş yapılarla doğal doku içerisinde mevcut haliyle korunmalıdır.
Sahip olduğu doğal ve kültürel özelliklerini bozulmadan günümüze kadar taşıyabilmiş Boğaziçi’ndeki nadir yerlerden biri ve Boğaziçi kimliğinin ve silüetinin değerli bir bileşeni olan Boğaziçi yerleşkesi doğal özellikleri yanısıra mekansal ve tarihî özellikleriyle de mutlak olarak bütüncül halde korunması gerekli bir kültür varlığı olarak kıymetlendirilmektedir.
İmar mevzuatı açısından muhafaza statüsü özel kanunla tanımlanan bir alanda yönetmelikle statü değiştirilemez, SİT statüsünün değiştirilmeye çalışılması imar mevzuatına, planlama asılları, şehircilik unsurlarına ve kamu faydasına alışılmamıştır.
Uluslararası müdafaa unsurlarından bütünlük unsuru gereği Boğaziçi Üniversitesi’nde SİT statü tanımlamasına ait alınan kararın hem yerleşke bütünlüğünü hem de Boğaziçi sisteminin bütünlüğünü olumsuz etkileyecek bir düzenleme olduğu düşünülmektedir.”
Davacılar bilimsel raporu görmedi
Boğaziçi Üniversitesi yerinin birinci derece doğal SİT alanı statüsünün kaldırılmasına destek olan ETBAR davacılarla paylaşılmadı. Aralık 2016 tarihli rapora nazaran, 25 Temmuz 2014’ten itibaren yaklaşık 30 ay süren çalışma kapsamında her bir doğal SİT alanı için toplamda 56 sonuç raporu hazırlanmış. Rapordan inceleme alanının Boğaziçi Üniversitesi Güney Yerleşke ile sonlu tutulmadığı, bir bütün olarak Sarıyer ilçesinin geri görünüm ve etkilenme bölgelerine odaklanıldığı anlaşılıyor. 99 sayfalık raporda, biyo-ekolojik, jeolojik-jeomorfolojik-hidrojeolojik ve peyzaj karakteri çalışmalarına yer verilmiş.
Heyet: Bilimsel rapor bilimsel yeterlilikte değil
Mahkemenin aldırdığı eksper raporunda ETBAR’a ait tespitlere de yer verildi. Heyet, raporun beklenen yeterlik seviyesinde olmadığını, buna dayalı SİT değişikliğinin de bilimsel temelden mahrum olduğunu belirtti. Raporla ilgili öne çıkan yorumlar şöyle:
“Ekolojik temelli bilimsel araştırma raporları kapsamında çalışılması gereken husus başlıkları ve Sarıyer ve Beşiktaş öngörünüm bölgelerinin alansal büyüklükleri ve özellikleri göz önüne alındığında, eş vakitli ve bir günlük müddette yapılan çalışmanın beklenen yeterlik seviyesinde olmayabileceği düşünülmektedir.
Boğaziçi flora ve faunasına ait bugüne kadar yapılmış çok sayıda ve kapsamlı bilimsel çalışma olmasına karşın, raporlarda literatür araştırmasına yer verilmediği tespit edilmiştir.
Raporda Boğaziçi korusu ‘sürekliliği olmayan kentsel yerleşim alanı‘ olarak tanımlanmış, Yıldız Parkı ‘yerleşim alanı‘ olarak gösterilmiştir. Boğaziçi Üniversitesi’nin Güney Yerleşke florasına ait yapılmış bir çalışmada alanda bulunan tipler olarak tanımlanan örneklerle, Boğaziçi peyzajına ait tanımlanan bitki tipleri ortasında yer alan örneklere iki raporda da yer verilmemiştir.
İşleme destek ETBAR’ların biçim ve içerik olarak SİT statü hudutlarını tanımlamaya imkan verebilecek bilimsel yeterlilikte olmadıkları, alakalı olarak yapılan SİT değişiklilerinin bilimsel temelden mahrum olduğu ve müdafaa temellerine uygun olmadığı görüşüne varılmıştır.”